ټول افغان څیړنیزې مقالې
ولې کائنات په اوتومات ډول وجود نشي موندلی؟ په الحادی نظر یوه تبصره
د لاندی لیکنی مخکی باید ووایم چه مسلمانان خدای د قران او حدیثو په اساس پیژنی. دا چه قران او حدیث د عقل سره تضاد نلری نو قرانی او د حدیثو روایات په عقلی توګه بیان سوی. چه کیدای سی دا عقلی بیان کله کم او کله پوره وی. مونږ په لاندی لیکنه کی صرف عقلی دلایل وایو ځکه ملحدین خو له قران او حدیثو منکر دی. هغه یو ړوند تقلید بولی (العیاذ بالله). هغه چه د الحاد په تنګنظری کی نوی لویدلی کیدای سی الحادی تقلید پریږدی او اسلام په ښه ډول بیرته ووایی او په هغه کی فکر وکړی. پکتین لیکلی:
قاموس پوهنه او دایرة المعارف لیکنه ۳
(درېیمه برخه) د نننۍ نړۍ د علمی او څیړنیزو مراکزو یوه ځانګړتیا د هغو د وخت کمښت او د وخت ښه مدیریت کول دي. په تیره بیا ګڼ شمیر څیړنیزو چلند بیلګو کې څیړونکی له خپلو مسلکی، طبیعی ، تاریخی، جغرافیایی، حقوقی او نورو اصطلاحاتو سره مخامخ کیږی، چې د خپل کار دبهیر د نه درولو او د وخت د نه ضایع کیدو لپاره باید سمدستی د مربوطه اصطلاح په هکله لنډ ارتیکل ترلاسه او د هغې د معلوماتو په ادامه خپل اصلی کارته دوام ورکړی. د نورو هیوادو څیړونکی، نړۍ ګرځیدونکی، ټولنپوهان او نورو ته اړتیا پېښېږي چې د تاریخی
دویمه برخه ؛ آیا خدای ممکن دی ؟
په تېره لیکنه کې په دې رڼا واچول شوه چې د مادې او غیر مادې تر منځ تړاو ممکن ندی او غیر ماده څوک تشرېح کولی نشي نو غیر مادې ته مادي صفات ورکول دوکه ده. دینونو کې خدای غیر ماده بلل شوې خو همدې غیر مادې ته بیا مادي انساني صفات ورکړل شوي. بل دا چې دینونو کې د مادې او غیرې مادې (خدای) تر منځ علیت ندی تشرېح کړی. د بېلګې په توګه دا چې غیر مادي خدای د جهان جوړلو لپاره سګنلونه څرنګه استول دا ندي واضح شوي.طبیعت کې په ماده بله ماده اغېزه لري یا هم انرژي پرې اغېزه لري چې انرژي خپله د مادې یو حالت دی. غږ،
ولې کائنات په اوتومات ډول وجود نشي موندلی؟
لومړۍ برخه د کائنات د خالق په توګه د خدائ وړاندې کول د خدائ په حق کښې قوي ثبوت ګڼل کیږي. دوه ثبوتونه شتون لري چې خدائ د کائنات خالق دی. د دې معنی دا ده چې "خدای په پیل کې آسمانونه او ځمکه رامینځته کړې" معنی دا چې له دې څخه مخکې هم کائنات پیدا کړل شوی وو ، یعنی دا چې خدای د دې پیدایښت دمخه شتون درلود او هغه زموږ کائنات رامینځته کړی؟ د دې دلیل له مخې کائنات له خدای څخه مخکې هم په خورا پخوانیو وختونو کې موجود و ، په تیرو وختونو کې یو وخت هیڅ هم نه و او د کائنات د شتون لومړي لامل (Cause)
د کورونا پدېدې ته یوه کتنه
بشري ټولنه له پيدايښته له بېلابېلو طبيعي او غير طبیعي ګواښونو سره مخامخ کېږي، خو له بده مرغه له دغو پېښو هم په علمې ډګر کې او هم په ټولنيزو پېښو کې د ابنالوقت اشخاصو لخوا د خپلو شومو اهدافو لپاره په نښه کېږي، چې خپلو نامآنوسو اهدافو ته ورسېږي، نو دغه پېښې د خپلو سیاسي، ايدویولوژيکي، ديني، مذهبي، سکتوريستي او حتی قومي موخو لپاره کاروي، چې په دغه ليکنه کې به د کورونا غميزې تر څنګ دغو نامآنوسو موخو او شرلاتانيزم ته هم لنډه نغوته وشي. دا ټولو ته څرګنده ده، چې د کورونا (COVID 19) لومړنۍ پ
قاموس پوهیدنه او دایره المعارف لیکنه (دوهمه برخه)
قاموسونه بیلابېل ډولونه لري: تشریحی تاریخی ، تشریحی جغرافیایی، بشپړ او لنډ، عمومي او څانګیز، ادبی او دیالیکتیک، فرازیالوژیکی او ترمینالوژیکی( داصطلاحاتو) او نور. موږ په افغانستان کې د پښتو او دری- پارسی ژبی تشریحی او لغوی قاموسونو باندې کار کړی دی، خو مسلکی مشرح دکشنری نه لرو، خدای وکړی د اقتصاد، فارمسی، طب، کانونو او زمکپوهنې، کرنې او دا ډول نورو مهمو څانګو کی جامع دکشنری ولرو. باید اعتراف وکړوچې زموږ د ځوان کول د لغاتو دایره او د افادې قوه محدوده اوضعیفه ده. له دیرشو کلونو را دې خوا مو معار
قاموس او دایرة المعارف پوهنه
(Lexicography and Encyclopedia) (لومړۍ برخه) په څیړنه، زده کړه او علمی چارو کی د پوهنتونو درسی کتاب Textbook، د یوه هیواد احصائیوی کلنۍ( Statistical yearbooks)، دایرة المعارفونه (Encyclopedia) او قاموسونه (Dictionary )ډیر اعتباری او ضروری مرجع اثار او اخځ شمېرل کیږی. په تیره بیا نن ورخ قاموسونه؛ او هغه هم تشریحی قاموسونه، د محصلانو او څیړونکولپاره یو مهم ضرورت دی. اوس لله الحمد زموږ پوهنتونونه څه ناڅه کاغذی چاپ درسی کتابونه لری، بریښنایی کتابتونو ته هم لاسرسی لرو، خو ورسره یو ځای یوشم
د چین سیاسي ، ولسي او مشورتي کنفرانس
د چين ولسي سياسي مشورتي کنفرانس جان روان ځاځی د چين ولسي سياسي مشورتي کنفرانس د چين خلکو د هېواد پالنې يوه داسې واحده ټولګه ده، چې د دې هېواد لهمختلفو ګوندونو او ټولنو څخه جوړه شوې او د چين کمونېست ګوند يې مشري پرغاړه لري. د چين ولسي سياسي مشورتي کنفرانس په خپله لمنه کې د ډېموکراسۍ او يووالي موضوعات رانغاړي، چې همدغه يې دوه لوی او ار(اصلي)موضوعات دي. دغه کنفرانس د چين د دولت همکار او په سياسي مشورو کې يو ډېر مهم ارګان دی،چې د دې هېو
ایا د قطر تړون د افغانستان د کاملی سولی تضمین کوی؟
د پورته سوال جواب داده چه نه. هغه د افغانستان د آزادی تړون دی. د قطر تړون د بهرنی قوواوو د وتلو لپاره شوی دی چه هیله ده امریکا به لیږ سد ته راسی او د خپلو ګټو له رویه به نور د افغانستان له استعمار نه لاس واخلی. شل کاله جنګ د امریکا په تاریخ کی نده شوی. دا چه اوس هم تالبان د نیم افغانستان په خاوره ولکه لری هغه د امریکا لپاره شرمونکی خبره ده. نور شل کاله به هم د دوی ارمان پوره نکړی ځکه تالبان لا د خپریدو په حال کی دی او امریکایان د ماتی. له بلی خوا امریکا د دنیا اوله وژونکی قوه لری چ
د خدای منکرو روانی مشکل او سفسته: ګهیځ ریښتین ته
ګهیځ نه پوهیږم څوک دی. دا به د هغه له وروستنی لیکنی نه معلوم سی. خو د اولی لیکنی له عنوان او تفصیل نه معلومیږی چه هغه د شک په حال کی دی. شک مو ځکه ووایه چه هغه د خپل دیلیکتیک په دوران کی د اوسنی خدای منکرو سوالونه او جوابونه د سوال په ډول خپاره کړی دی. د ګهیځ سوالونه البته د حاضر خدای ناشناسی په سفسته (غیر فلسفی) ولاړ دی چه اوله برخه یی د روسی او غربی او نورو په لیکنه متکی وی او اخرینی برخه یی د د عیسویانو په توماسی عقیده متکی وی. مونږ د دواړو برخو په هکله لیکنه کوو او دواړی برخی له
د امریکایي قراردادي خونیانو جهاد که د مسلمه امت ځپل؟
په کابل کې په نویو زیږدېلو ماشومانو او د دوی پر میندو او په ننګرهار کې په جنازه له برید وروسته چې ولسمشر غني د امریکا په قراردي خونیانو یا طالب سړیخورو د یرغلیزو عملیاتو اعلان وکړ، طالبانو غوغا پیل کړه چې ولسمشر غني سوله نه غواړي، جګړه غواړي او هڅه یې دا ده چې د جګړې له لارې په واک کې پاتې شي۔ سربېره پر دې د طالبانو د کوټې او پېښور شوراګانو د قطرمېشتي طالب مشرانو په خوښه په افغانستان کې د ملکي او نظامي بسنټونو پر ضد د مرګوني یرغلونو اعلان هم وکړ۔ که څه هم چې افغان غمځپلی ولس طالب ښه ترا پیژني
د سیاسي سرچوک شپېته کلنه رنډۍ
څاروی حلال نه، ښنکی پر سر نیولی۔ په بل عبارت، د واده یا خیرات لپاره څاروی حلال شوی نه دی، خو ده به کاسه یا پتنوس د غوښې لپاره وار له وړاندې پر سر نیولي وي او د "راکړه" نارې به وهي۔ کټ مټ لکه ډاکتر ګلمرجان۔ د رایې ورکولو بهیر لا پای ته نه وي رسېدلی، خو دی پلید به بوغارې وهي چې ټاکنې ده ګټلې دي، دی ولسمشر دی، سبا ته کابینه جوړوي، که یې چا مخ ډب کړه، خلک به ووژني، ولسونه به د توکم په نامه وپاڅوي، د وینو سېلابونه به راولي، افغانستان به تجزیه کړي، خو مسئولیت یې د ده پر غاړه نه، بلکې د بل پر غاړه د
اریانا - خراسان - افغانستان
(پښتو ژباړه)د دکتور زمان ستانیزی لیکنهد کلیفورنیا په دولتي پوهنتون کې د سیاسي علومو استاد د هیواد په متشنجه سیاسي فضا کې د افغان او افغانستان په شان موضوعاتو باندی مقابله او مناظره کول په عمومی توګه د مینې یا نفرت پر محور راڅرخی چې په هغه کې د هیوادوالی او پخوانی «وطنداری» رسم له تهدید لاندی راځي. په دی لیکنه کې د اریانا، خراسان، او افغانستان دریګوني نومونه د نژادي او سیاسي هویت د اصطلاحاتو په توګه له لغوي نظره د تاریخ په اوږدو کې د درېو مشخصو معیارونو له مخی تر غور لاندی نیس
تبلیغاتی چلونه او تنقیدی سوچ
د روڼ اندی مهم شرط تنقیدی سوچ دی. د تنقیدی سوچوهنی لیاره داده چه یو نظر او یا حقیقت په منطقی ډول تحلیل او یا ولیکی. تحلیل به یی له خطا وساتی او لیکنه به یی د هدف د لاسته راوړلو په لوری کی بریالی و بلل سی. بری د لیکنی د منلو په اساس ترازو کیږی. دا لیکنه د ځینی لیکنو د سطحی او تبلیغاتی بڼی په خاطر لازمه بلل سوی ده خکه د هغوی ځینی محتویات د منلو وړ نه وو. د یوی منلی لیکنی لپاره دوه لیاری ویل سوی: اول علمی او منطقی لیکنه، دوهمه تبلیفاتی لیکنه. دواړه لیکنی ډیری کوچنی او ځانګړی لیاری او چل
زلزله څه شى ده او ولې مینځ ته راځي؟
زلزله يا ريږدله د طبيعت د فجېح ترينو آفتونو څخه ده چې په نړۍ كې هر کال په لسګونو زره انسانان وژني او په لكونو نور بې كوره كوي . د ډېر پخوا وخت خلكو باور درلود چې تر مځكې لاندې ديبان بيده دي او كله چې دوى د يوه اړخه پر دا بل اړخ را واوړي نو د مځكې پر سر زلزله ايجادوي. لرغوني يونانيانو عقيده درلودل چې د اوبو خداى ”پوسايدون” ته چې درد (قهر) ورشي نو مځكه كلكه په سوټي وهي او د دې گوزار له تاوه مځكه رېږدي. د ختيځې افريكې خلكو ويل چې نړۍ د غوايي پر ښكر ولاړه ده، كله چې د غوايى يو ښكر ستړى شي، نو نړۍ
د لوی افغانستان داعيه به پالو
(ملي مبارزينو ته يو ډاډ) که څه هم ما هېڅکله نه دي غوښتي چې د ځينو مغرضو اشخاصو وړو او غټو غرضي نيوکو ته ځوابونه ورکړم، خو بيا هم ددې لپاره چې د ځينو حشراتو پر مکروبونو د ذهني روښانتيا دوا پاشي وشي او د هغو ځينې څرګند او ناڅرګند مکروب له منځه ولاړ شي، ښه ده چې څو ټکي روښانه کړم:څو موده وړاندې شهيد عارف او څو نور ملګري کابل ته راغلي وو. ما د پښتونولۍ او افغانيت د دود له مخې دوی ته مېلمستيا وکړه او هم مې ورته په ژوندون کې د نظرياتو د اظهار په خاطر غونډه جوړه کړه. دا ډول غونډه يوازې د
به افغانستان کی د جنګ بنیادی لاملونه
شل کاله وروسته امریکایی لیکوالان د امریکا د ناکامی عوامل په افغانستان کی د هغوی ناپوهی بولی. هغوی د افغانستان د کلیوال ژوند، کلیوال کلتور او مذهبی مینی نه خبر نوو. هغوی په خپل زور غره وو او د دی په خاطر له طالبانو سره سولی او تفاهم ته حاضر نه ول. د امریکایی اشغال چلونکی چارواکو تل خپل خلکو، دولت او حکومت ته درواغ ویل ترڅو خپله ناپوهی او ناکامی پټه کړی. کله چه نور نو د درواغو لیاره بنده شوه او د خپلو ټاکلسویو اهدافو لاس ته راوړل یو خیال ښکاره کیده یو څه وخت په نن او سبا د بری د وعدو
تکنوکراسي او دموکراسی
تکنوکراسۍ اودموکراسی دواړه یوناني کلیمې دی دواړه دو ګونی ترکیب لری چې تکنود فن اومهارت اوکراتودحاکمیت اوحکومت معنا ور کوي او کوی همدارنګه دمو خلک اوکراتو هم د حاکمیت حکومت مفهوم لری دواړه اصطلاح په شلمه پیړۍ کې په ۱۹۲۰ کال کې د امريکا په هېواد کې رامنځ ته شوې دی په دې وخت کې دروسانود اکتوبر سوسیالیستي انقلاب هم بریالی شوی، د اقتصادی سیستم بدلون په وجه او په نړۍ کې د نړیوالو بدلونونوپه راتګ سره تکنو کراسی او دموکراسي دواړه له کړکېچ سره مخامخ کیږی.خکه د هرې ټولنې عینی او ذهنی شرایط فرق کوی
كاينات پيژندنه، ستر درز او د كايناتو زوكړه
كله چي د شلمي پيړۍ نامتو فيزيكپوه البرټ آينشټاين خپله د ”عام نسبيت” تيوري طرح كوله نو غوښتل يې چي پر ټولو كايناتو يې تطبيق كړي. د هغه وخت ستوري پيژندونكو ورته ويل چي كاينات نه سر لري او نه پاى. كاينات تلپاته دي او ټوله كهكشانونه هم پكښي ځاي پر ځاى او تغير نه موندونكي دي (دغه آند د ثابته حالت Steady State په نامه مشهوره وو). خو آينشټاين پوهيدى چي يوازنۍ فزيكي قوه چي د كهكشانونو په سطح تاثيرناكه ده د جاذبې قوه ده. دا صحيح خبره ده چي د اليكټرومقناطيس قوه هم په عالمي سطح حضور لري خو هغه و چارج ته
ښاغلی حکمتیار او د ده ناپایه ستونځې
ښاغلی حکمتیار هغه سیاسي څېره ده چې له تازه ځوانۍ څخه یې تر سپینږیریتوب پورې د افغانستان په تاریخ کې خورا پراخه رول لوبولی دی، خو مثبت نه، بلکې منفي۔ لکه د پښتو ژبې لیکدړه یا کیبورد چې د مایکروسافت په هیڅ سیستم کې سم کار نه ورکوي، ښاغلی حکمتیار هم په هېڅ سیاسي سیستم کې خپل ځای نه دی پیدا کړی او له هر سیستم سره بېسارې د جوړجاړۍ ستونځې لري۔ ښاغلي حکمتیار چې د پوهنتون له دورې څخه سیاست پیل کړ، ډېر ژر یې د شهید داؤدخان له شرعي نظام سره ستونځه پیدا شوه۔ له همدې امله یاغي او ټوپک ته یې لاس
د ثبات او همپالنې ټیم د طرحې پر وړاندې ځوابي طرحه
د ډاکتر اشرف غني غټه نیمګړتیا دا ده چې پر ځان بې ځایه غره دی، درباري غوړه مالان ترې راتاو دي، له هر چا څخه طرحه غواړي ، خو خپله بیا د یوې جدي او خطرناکې سیاسی موضوع پر وړاندې عملي طرحه نه لري.د ټیم جوړونې ظرفیت هم نه لري؛ یوازې دولتي امتیاز د ده پر محور د نامتجانسو افرادو د را ټولېدو سبب شوی دی، د ملي افرادو برخه په کې ډېره خواره ده.همدا علت دی چې د ده حکومتي او سیاسي سیالان ، دی وخت پر وخت له سختو ننګونو سره مخامخوي.د ده د مقابل لوري د ټلوالې (نظار شورا) ماهیت او خصوصیت بیا دا دی چې
لمړۍ برخه ـ د پښتون روڼ آندتیا او پښتو ژورنَلیزم پلار
ډاکتر رحمت ربی ځیرکیار zirakyar1234@yahoo.com لوَړ(دنګ،جګ) بابا د خپل وخت بایزید روښان پير و(۱۵۲۵ـ ۱۵۸۱=۹۰۳تر۹۶۰لمریز). روښان پيـر په دې پسې ملا تړلې وه چې د ولس په ذهـن کې دیـن روښان کړي. له دې امله یې خوځښت هم «روښاني» و ګڼل شو. لوړبابا د پښتون – افغان د ملت سازۍ په ډګر کې د سیاسي، کلتوري، اصلاحاتي او علمي غورځنګ په هسک (اسمان) کې هغه لمر و چې بې تاوه پاڅون(عدم تشدد) یې د خپل هیواد د لرغوني چوکاټ لپاره روغ ګڼلو. لوړ بابا غوښتل چې پښتون-افغان د روزلي ملت مقام ته ج
د سنګر طالبه، تاته جګړه جهاد، خو ستا مشر ته تجارت دی
د سنګر طالبه! پوهېږم چې د قسمت، تقدیر او الهي آزموینې زیږو څپړو وهلی یې او له بې شمېره ناخوالو سره لاس او ګرېوان یې، خو ځان په خپله ولې هلاکت ته ورکوې؟ که ریښتیا د الله سبحانه تعالی په لاره کې جګړه کوې، نو همدا ستا رب تا ته د سولې امر کوي او له افراط څخه دې منع کوي۔ تا ولې دوې پښې په یوه موزه منډلې او د الله اکبر په بدرګه د خپل رب مخلوق وژني او د خپل رب کور نړوي؟ ولې او د چا لپاره جګړه کوې؟ د الله سبحانه تعالی لپاره که د داسې چا د ګټو لپاره چې تر اوسه دې نه دی لیدلې؟ کومه فتوا
ناتو د سولی اوبه ولی خړوی؟ Why NATO plays the role of spoiler in Afghan Peace?
ناتو د روسی استعمار په مقابل کی د امریکا په مشری د اوروپایی دولتونو اتحادیه ده. هغوی افغانستان ته د امریکا په امر راغلل او باید د هغوی په امر له افغانستان نه ولاړ سی. اوس چه امریکایانو د سولی تړون امضا کړی هغه باید ټکی په ټکی عملی سی. د ناتو او اروپا غړی باید له منافقت او دوه مخی نه ډډه وکړی. دا چه د امریکایانو د وتلو لپاره تعهد کړی او طالبانو د امریکایانو له وتلو وروسته د افغانستان خاوره د امریکا د امنیت لپاره د خطر په توګه نه استعمالیدلو وعده کړی هغه باید په ټینګه په منلی
د افغانستان په عصری کولو او پرمختایی پلانو کی د محمد داود خان رول
له لرغونی آریانا بیا تر نن پوری په اوسنی افغانستان باندې درې غمیزی تیری شوی: لومړۍ یې دچنګیز ټکه وه، چی دهیواد مادی او معنوی بنیاد یی له بیخه برباد کړ. دوهمه یی داتلسمی پیړۍ د لوی استعماری قوت، یعنی دانګریزتاړاک و چی نه یواځی دا چی موږ یی په دریو خونړیو جګړو اړ ایستو، بلکی ډیر نور زیانونه یی هم راواړول: څه ناڅه اقتصادی زیربنا مو چی لرله هغه له منځه ولاړه، د افغانستان له لاری د وچی سوداګری، په سمندری سواداګری بدله او دوریښمو دلاری تاریخی، تجارتی او ستراتیژیک ارزښت کم شو، هغه ملی صنایع چی نوی پ
