مقالې
د معنویاتو وږمې
نسیم اسیر د یو بیدل پیژندونکي او با معرفته کورنۍ پوری اړه لري ،د علم او ادب سره د دوي د کورنۍ بی کچه مینه ده او وه ،نو همدا وجهه ده چې محمد نسیم اسیرد حضرت بیدل مولانا او د نورو شاعرانو په اشعارو مخمس لیکي او که مبالغه نه وي او صادقانه اقرار وکړو ، په خپلو مخمسونو کې اوږه په اوږه د حضرت مولانا او حضرت بیدل سره روان وي ،چې ده، دا قوت په شعر کې د خپل د کورنۍ بحثونو او ناستو پاستو د خپلو مشرانو نه چې د علم او ادب مئینان ول اخیستی ،له ډیری مودې د ده یو شعر چې د حضرت مولانا په یو شعرباندی یې مخمس
د پر له پسي هجرتونو په لړۍ کې
د پر له پسي هجرتونو په لړۍ کې زما یوه خاطره ! زما یوه خاطره چې د ادبی ټوټي یا ژانر بڼه ،هم لري، او د پر له پسی د هجرتونو د لړۍ یوه خاطره هم شمیرل کیږي. چې تاسی په دي آیینه کې یوه دنیا حسرتونه وینئ او د درد اورئ ،که ظاهرأ د ادب په جامه سمباله او په ګل بوټو پیچلی ده ، خو د وطن نه لیری د حسرتونو نښانې هم لري د نیمی شپی عارفانه سوچونه! ډیر ځله به چې د خپل کور څخه د کار په لور سهار وختی روانیدم یعنی پنځه بجی چې د ژمی پر مهال خو به بالکل تیاره وه ، د کوره وتلم ، چې کور می د کلیف
انګربز ، روس ، امریکا او چین په سیمه کې څه غواړی؟
موږ نه شو کولای دیو ه داسې ولس قلمرو ، سیاست، اقتصاد ، مدنی حالت او دژوند برخلیک په ببولالو ، بن بست ، ګونګوسیو او دپیتاوی اوصندلۍ په منا ظرو کې سهار او مازیګر درسنیو په دې الکترونیکی مارکیټ کې دالف زبر ا ا الف زبر اې الف پېښ او کې که رالنډه کړو . ط البان ښه دې او که بد دا به اوس پرېږدو بحث بلې خواته ځې! زموږ زاړه سیاستوال دبی بی سۍ په ترمینالوژی دومره مین دی چې دکا رغه کیسه ترې جوړه شوې ده. هغه داسې وه چې کوم ځوان نوې کوژدن کړې وه خو نه پوهېده چې دخسرګنۍ کره به څنګه خبرې اترې کوی . مور ی
چین د سراسري جنوب یا پرمختیایي هېوادونو ګډ پرمختګ هڅولی
چین د سراسري جنوب یا پرمختیایي هېوادونو ګډ پرمختګ هڅولیلیکوال : ازاد خبریال اندېښمن ځاځی که څه هم په نړۍ کې د اقتصادي پرمختیا لپاره څرګند او مشخص تعریف د دې لپاره هم ستونزمن کار دی چې د نړۍ بېلابېلو اقتصادپوهانو د پرمختیا کلیمه په بېلابېلو وختونو کې په بېلابېلو ډولونو تحریف کړې ده، په ۱۹۷۰ او ۱۹۸۰ کالونو کې د یوه هېواد لپاره اقتصادي پرمختیا د هغه هېواد د نفوسو په اندازه د دولتي عوایدو تر لاسه کولو ته ویل کېدل، په دې معنا،هر هغه هېواد، چې د نفوسو
دولتونه څنګه د ډېرو پورونو (قرضونو) له امله سقوط کوي؟
مخکې له دې چې په اصلي موضوع ته راشو لومړی به دا اصطلاح چې يو هېواد، يوه اداره او يا يوه ډله هېوادونه څنګه بل هېواد د پور يا قرض په دام او جال کې راښکېل کوي او څنګه یې بيا د خپلو اوامرو او خپلو اهدافو لپاره کاروي او څنګه پوروړی هېواد د ځان مجبوروي؟ په دې اړه به د د هېوادونو تر منځ پور يا قرض په اړه د (د پور دام ډيپلوماسي Debt-trap diplomacy ) باندې لږ رڼا واچوو . د پور دام (Debt-trap diplomacy) یوه اصطلاح ده چې د د دوو هېوادونو ، ادارې او هېواد او هېوادونو تر منځ نړیوالې مالي اړیکې تشریح ک
په سوریه کې د عَلوي اقلیت د نیمې پېړۍ واکمني
په ۱۹۷۰م کال کې د سوریې د هوايي ځواکونو ۵۴ کلن تورن جنرال حافظ الاسد د خپل ګوند (البَعثُ العَرَبِي الاِشْتِرَاکِي) د مشرتابه په ضد، د یوشمېر منصبدارانو په مرسته بریالۍ عسکري کودتا وکړه. د بَعث د سوسیالیست ګوند انقلابي کنګرې نوموړی د صدراعظم او دفاع د وزیر په توګه وټاکلو. یو کال وروسته، حافظ الاسد خپل ځان ولسمشر اعلان کړ او ۲۹ کاله یې د اور او اوسپنې حکومت وکړ؛ ترڅو په ۲۰۰۰م کال کې د وینې د سرطان له امله ومړ. د مرګ په سبانۍ ورځ یې ۳۵ کلن ځوئ، بشار الاسد چې د سترګو ډاکټر دی او هغه مهال په لندن
د ارواښاد ګیله من وزیر دعا و مونږ ته!
د جولای په لسمه د روانه کال ۲۰۲۴ د چهار شنبی ورځ چې تر یوه ورځي د مخه پوری ارواښاد ګیله من وزیر د روغتون په بستر کې ډیر شدید ټپی پروت وو،ما یو مات او ګوډ شعر لکه د نورو شاعرانواو ادیبانو په څیرد ده د روغتیا او سلامتیا د غوښتلو په پار لیکلی وو. او په کې می د پاک رَب څخه ده ته، د سلامتیا دعا کړې وه ،او د هغي نه د مخه می چې هغه مهال ارواښاد ګیله من وزیر په زندان کې بندی وو. ما یو لنډ مضمون د ده په اړوند لیکلی وو .چې د ۲۰۲۴ کال د همدې کال د اپریل په میاشته کې می مضمون په فیسبوک کې خپور کړ، نو
د خدای تعالی دیدار
لنډه کېسه یوه تعلیمی، تربیوي او انتباهی لڼډه کېسه د فارسی له سرچینو څخه ژباړه ژباړن: سید عبید الله نادر د خدای تعالی دیدار یو عارف چې نیت یې کړی وو ، چې څلویښت شپی څله ونیسي او عبادت وکړی ، او نیت یې دا وو چې د خدای تعالی دیدار وکړي ،د ورځي به روژه وو ، او د اعتکاف په حالت کې یاني د خدای د مخلوق څخه به یې ځان ګوښه کړی وو ،سهار روژه او دشپی په قیام او تضرع کې د خدای تعالی په درګاه کې بوخت وو ، نو د عبادت او چلي نیولو په ۳۶ شپه یې په خپل ځان کې یو غیبی آواز واوریده ،چې و
د قطر او عربی امارات وچې
قطر او عربی امارات دخپلواکی همزولی دی دواړو له انګرېز څخه په یوه کال کې یعنی 1971 م کال کې آزادی اخیستې ده . افغانستان پنځه زره کلن تاریخ لری دې کې شک نشته خو جاپان او افغانستان دخپلواکی په هکله همزولی دی او داوړو په 1919 کې خپه خپولاکی له انګریزانو تر للسه کړې ده نو په دې حساب موږ له دواړو وچو 52 کاله مخکې یو . دایوعینی حقیقت دی. له پاکستان موږ 26 کاله مخکې یوً. له حقیقت څخه تېر نه شو موږ دیوه پراخ ، هر اړاخیزه ، متمدن ، او ملی ارزښتونو ستر هېواد یو افغانان سره له دې کړکېچونو سره بیاهم ک
یووالی
زه ډیره لنډه کیسه ، ساده او اسانه تاسې سره شرکه کوم . . ما دژوندون تلویزیون په ستدیو کې « دنن خبره» پروګرام تر نوم لاندې د سید فرید احمد لطیفی کوربه ، مولا نا عبدالجبار ستانکزی اوسید احمد بلال فاطمی خبرې اترې واوریدلې . لومړی کمبو د یانیمګړتیا: یوپوښتنګر با ید دخپلې پوښتنې په محور حاکمیت ولری . پوښتنه باید هراړخیزه مفهوم ولری ، هره برخه یې له موضوع سره اړیکی ولری چې اوریدنکو یالیدونکو ته دافهام اوتفهیم لارې پرانیزی. پوښتنګر باید عالم او متبحر شخص وی حال داچه یوشمیر ویاندا هیڅ دپوښتنوپه په
افغانستان دپاڼ اوپړانګ ترمنځ
دافغانستان لانجه په خپله افغانانو ګندنه هو تازه ګندنې ! بن بست او ګونګوسیو ته ټیل وهلې ده بل څوک دلته زموږ په ببولالو دومره نه پوهېدل. او نه دومره زړه ور ول . دپاکستان جاسوسانو .ایرانی ایت الله ګانو ، کې جې بې والا هوراګانو ، دانګریز او امریکا منافقو ته موږ خپله دازمینه برابره کړه چې پر افغانستان یرغل وکړی خو هیڅوک خپله ناروا او ملامته نه اخلی له کرزی نیولې بیا تر چپراسی پورې دافرهنګ اصلا موږ کې نشته . ایا تاسې داډول دروغجن مسلمان لیدلی چې ګناه وکړی خو عفوه او پیښېمانی بیا نه غواړی ! اسلام نا
د تاریخ په تاخچو کې، د رڼا څرکونه
په اتمې هجري پیړۍ کې زېږیدلی د عربي نړۍ تر ټولو مشهور تاریخپوه، ټولنپوه او اقتصاد پوه، ابن خلدون په خپل مشهور کتاب (المُقَدِمَة) کې د تاریخ عناصر او موخې په څلورو ټکو کې رانغاړي: «انسان، ماضي، چاپیریال او د پېښو لاملونه». نوموړی په دې باور وو چې تاریخ د ولسي هویت پېژندنې علم او د پېښو د لټون ځانګړی هنر دی. البته، زیاترو مورخینو مازې په روایتونو باندې لنګر اچولې او د عامو پرګنو ورځنی بهیر یې تر ډیره ځایه له پامه غورځولی او هغو ته نه دي تم شوي. له نیکه مرغه، زموږ د هیواد معاصر او بې جوړې ت
زموږ بدن څرنګه او ولې زړیږي؟
بدن مو یو الاهي ارزښتمن سوغات دی. ساتل او پالل یې زموږ وجیبه او فریضه ده. موږ هرو مرو زړیږو او کمزوري کیږو، خو هغه څوک به خوښ او نېکمرغه وي چې، په زړښت کې روغ او ډیر دردونه یې ونه کړوي. ځواني یعنې انرژي، د اندامونو ښکلا او ټول ښایست ښایست. خو ډنګرې پښې، ګونځې پوستکې، سولېدلي هډوکي او شخې پلې به مو د زاړه بدن نښې وي. موږ هر یو زړیږو خو دا چې ولي زموږ بدن، ورځ تر بلې د زیات زړښت او کمزورۍ خواته ځغلي او موږ ناتوانه کوي، تر اوسه د بحث وړ موضوع ده. په دی پوهیږو چې د عمر په پوخوالي
د ۲۰۲۴ کال لپاره د ايپيک (APEC) سرمشریزه او په دغه غونډه کې د چین ارزښت
د ۲۰۲۴ کال لپاره د ايپيک (APEC) سرمشریزه او په دغه غونډه کې د چین ارزښت لیکوال او شننونکي : ازاد خبریال اندیښمن ځاځی سریزه سږ کال د سویلي امریکا د پیرو هېواد د اسیا-پاسیفیک اقتصادي همکارۍسازمان ايپیک(APEC) د غړو د ۳۱ مې غیر رسمي سرمشریزې کوربه وو. تېره اونۍ د ۲۰۲۴ کال د نومبر په ۱۶ نیټه په پیرو کې د ايپيک د مشرانو۳۱مه غير رسمي سرمشريزه ترسره شوه،چې په دغه غونډه کې د چين د دولت رئيس شي جين پينګ په ګډون د یادې سيمې د ۲۱ اقتصادونو سياسي او سوداګريز شخصيتونه کډون درلود.
سوريه او افغانستان
نړۍ چې له دويمې نړيوالې جګړې را وروسته اوسمهال په ډېر بد حالت کې قرار لري ، نړيوال ثبات خراب شوی دی او په ځينو هېوادونو کې د جنګونو اورونه بل دي، اوسمهال په منځني ختيځ کې د یوې نوې جګړې ګواښ کولای چې د سیمې ډیری هېوادونه په کې راښکېل کړي. په ځانګړي ډول د منځني ختيځ تر ټولو جنګ ځپلی هېواد سوريه چې ددې خطرونو او جګړو لپاره ښه بستر دی ، که څه هم په دې وروستیو کې پکې فعاله جګړه پای ته رسیدلې ده. خو لا هم په کې حالت نازک دي او هر شېبه ددې امکان شته چې نوې جګړه په دې هېواد کې پيل شي . سوري وګړي چې
دا ناڅاپه څنګه هوښیاره شوې بچی
هو نجونې تل یو ناڅاپه هوښیارېږي هغه ځکه چې ښځې ډېر څه پټوي او هر د غم پيڼی دا یواځې وړي تر څو پيټی ځای ته ورسوي.دا پیټی دومره دروند وي چې تر رسولو یې د ښځې عمر خوړلی وي.ښځه تل ګرمه بلل کېږي او تل ورته ویل کېږي چې دا ستا دنده ده.د دندې پر نوم یې ژوند له تباهۍ سره مخ وي خو دا بیا هم چپه خوله ناسته او د یوه مکاره او دروغجن نارینه لپاره شپې سبا کوي.یو ریښتینی نارینه هېڅکله خپل ژوند سره لوبې نه کوي او د ژوند درولو لپاره زیار وباسي تر څو د ژوند ښېرازه یې په پښو ولاړه او ونه پاشل شي.ریښتینی نارینه پ
دولسم نوامبر د پښتنو د یووالي ورځ
لکه څنګه چې ټولوته جوته ده د پښتون قام وجود په ۱۲ نوامبر ۱۸۹۳ ع کال کې د انګریزانو له خوا د یوې جبري لوظنامې (ډیورنډ توافق لیک) تر مخه پر منځ نیم شو، له امو نه تر ډیورنډ کرښې پوري سیمې د امیر عبدالرحمن خان په واکمنۍ کې داخلي شوي او بیا کوزه پښتونخوا په نورو دریوو برخو وویشل شوه. د ډیورنډ کرښي لاندي قبائیل د پیرنګي د سیاسي استازي (پولټیکل) د انتظام لاندي شول، د بلوچستان پښتني سیمي د برټش بلوچستان په نوم د برتانوي ریزیډنټ او د پښتونخوا سیمې د تاج برتانیه لاندي شوې . دغه کرغېړنه کرښه
هند بیا خپله لوبه کوي!
هند بیا خپله لوبه کوي! پاکستان په کرتو،کرتو د افغانستان نظامونه ړنګ او له صفر سره ضرب کړل او هره ډله یې چې واک ته رسولې بیا یې پر وړاندې بله ډله جوړه او د خپلو ګټو لپاره یې لوبولې ده. هېره د نه وي چې هند هم ورته لوبه کوي او د خپلو ګټو لپاره افغانستان سره اړیکې پالي. په اوس کې یو ځل بیا هند خپل جغرافیایي جوړښت او ارزښت ته په کتو سره د دوست په نوم لوبه کې ځان ګډ کړ او د اړیکو پالل غواړي. خو له بده مرغه افغان سیاسیون هېڅکله نه دي توانېدلي د خپلې جغرافۍ ارزښت ته په کتو سره ځان پید
روسيه په افغانستان کې د څه شي په لټه کې ده؟
هسې خو د افغانستان او پخوانۍ روسيې د سياسي اړيکو شاليد د احمدشاه بابا او اميرشېرعلي خان تر دورو پورې رسېږي خو د تړونونو او معاهدو دوره بيا د غازي امان الله خان له واکمنۍ راپېل کېږي. دا اړيکې د تاريخ په اوږدو کې کله سړې او کله ډېرې تودې پاتې شوې دي او په تېره بيا د افغانستان د وروستۍ نيمې پېړۍ په لويو قضيو کې یې د مطرح لوبغاړي نقش لوبولی دی. په تېرو دریو کلونو په افغانستان کې د اوسني نظام په واکمنېدلو سره يوځل بيا دا اړيکې تودې شوې او په ځانګړي ډول په اقتصادي برخه کې دا اړيکې کلکې شوې. په
ډونالد ترمپ ، خلیل زاد او ډیر بې اټکله دمخالفو او موافقو افغانانو هیاهو!
زه نه پوهیږم چې ولې موږ افغانان زیات په بهر نیانو تکیه لرو او له بهر غواړی چې موږ ته حکومت یا نظام جوړکړی دغه کار څوځلی تکرار شوی او ارګ ته همدغه مزدوران ننوتلی. دا مهمه نه ده چې د انګرېز مزدور ان ول، که د روس ، امریکا ، پاکستان ، ایران یا بل هرمنافق آفت ! په ټوله کې مزدور مزدور دی که په هرنوم او هره طرحه وی افغانستان هغه وخت خپلواک، آزاد او مستقل هېواد دی چې ارګ دافغان ولس په ملی او اسلامی اراده کې تمثیل او استقرار ولری او له ولس څخه رامنځ ته شوی وی بل بنسټیزه مشکل دادی چې دتاریخ په اوږد
