ټول افغان څیړنیزې مقالې
اعلیحضرت محمد نادرشاه
مقدمه: اعلیحضرت محمدنادرشاه د سردارمحمدیوسف خان زوی او د سردارغلام یحیی خان لمسی، د ۱۲۶۲ هجري شمسي( ۱۸۸۳) د حمل د میاشتي په یوویشتمه د هند په دېره دون کي زېږېدلی دی. خپلي زده کړي یې په هند کي بشپړي کړي او په ۱۹۰۱ میلادي کال کي د امیر حبیب الله خان په غوښتنه د خپل پلار سردارمحمد یوسف خان، کاکا سردارمحمدآصف خان او څلورو وروڼو سردارمحمدهاشم خان، سردارشاه محمو
بازگشت سقوی
در سینما، فلم هایی که ظاهراً جلب توجه می کنند، بدون اهمیت مساله ی محتوا، هدفمندی و پیام سازنده، به وسایل مولد برای سرمایه هایی مبدل می شوند که بیشترینه از مدرک پوچی، بی هوده گی و گاه ابتذال، اوقات مخاطب را هدر می دهند و تا چند قسمت بعدی عددی، نمونه های زیاد دارند. در تکرار مکررات تاریخی، سیاسی و اجتماعی ما، شباهت های&nbs
بخارای مفلوک
(معرفی کتاب «یادداشت یک مسافر») اهمیت بازنگری به تاریخ یک صد سال اخیر، نباید همان تفسیری شود که در چند سال اخیر، می کوشند در واقعیت های همسان جغرافیای آفت زده و استعمار شده ی آسیای میانه، وقتی به مباحث نقد و انتقاد داخل می شویم، فقط افغانستان و زعمای آن را سوژه بسازند. دیدگاه منفی بر تاریخ معاصر، زیر تاثیر با
د افغانستان په اړه د ترامپ تګلاره به څه وي؟
په ظاهری توګه د متحده ایالتو حضور په افغانستان کې د یوې ترهګریزې پيښې په غبرګون کې د یوې ناڅاپه پریکړې پایله ښکاري اما سیاسی منطق بیا دغه فرضیه ردوي او د توطیې تیوري باندې دلالت کوي. افغانستان چې د جګړې ګټلو لپاره خورا سخت هaیواد په توګه نړیوال شهرت لري حتی امریکا یې هم ناکامئ سره مخامخ کړی ده. اوس خورا ډیر نړیوال سیاسي کارپوهان ، شنونکي او مبصرین اجماع لري چې د امریکا نظامي تګلاره په افغانستان کې ناکامه ده ځکه چې په افغانستان کې جګړه ورځ تربلې پراخه شوېده او د سولې، ثبات ، امنیت او هوس
په افـفانـستان کی د پاکسانی کلدارو د کارولو مخنیوي لاری چارې
اففانستان یو د هغو پرمختیایی هیوادونو له جملی څخه ده چی د څو لسیزو راپه دیخوا د سیاسی ، اقتصادی او نظامی فشار لاندی دي چی د بهرنیو کړیو لخوا د خپل شخصی منافعو او اعراضو په خاطر باندی اففانان ورځ تر بله د اور په لمبو کی سوځوی چی دا ټول مواردو ته په کتو سره ددی باعث شوی چی اففان نه خپل هویت ورک کړی او د نورو اسعارو سره په راکړه ورکړو کی کار اخلی او ددی با وجود چی خپله پولی واحد هم لری چی دلته ددی ټولو له جملی څخه پاکستانی کلداری په نظر کی نیسو چی د ا
ولسمشره زما اتل یې، زما ورک غازي امان الله خان یې!
ولسمشره درې شلي او لس کلن شي، د ولس د زړه خبره دي وکړه، موږ درسره ولاړ یو، موږ دې ملاتړې یو، موږ دي عسکر او ملګري یو، موږ دي امر منلو ته حاضر یو. خو! ژمنه وکړه، چې قول او عمل به دې یو کوې، په خبره به دي دریږې، شاته کیږي به نه، ولس ته به دوکه نه و
ابتذال سیاست ها
آشوب های اجتماعی، زمانی که منشای سیاسی می یابند، فرصت هایی می شوند تا با روشنگری بر ابعاد مساله، به فهم مواردی نزدیک شویم که در یک اجتماع زیر فشار و تعدی، در تجربه ی سال ها تجاوز و خون، معانی مقولات سیاسی، چه قدر سالم اند؟ مثل همیش، باز فرصت یافتم در هنگامه ی ستیز جناحی، بر مواردی روشنایی بیافگنم که در تسلسل آن ها، این بار خیمه های میان تهی مدعیانی ست که در رسته های سیاسی، اگر مردمان بی کار و ولگرد، استخدام نکنند، تجمعی که بر اثر کمیت و کیفیت آن، متقاضی تغییر و اصلاحات شوند، ثا
فروپاشی جمعیت اسلامی عملاً آغاز یافته است؟
حزب جمعیت اسلامی افغانستان یکی از احزاب معتبر در افغانستان است. این حزب در جمله احزاب بنیادگرا در افغانستان دانسته می شود که با افکار اخوان المسلمین مصر توسط تعدادی از فارغین پوهنتون الازهر مصر چون غلام محمد نیازی، سید محمد موسی توانا، وفی الله سمیعی، محمد فاضل، عبدالعزیز فروغ، سید احمد ترجمان، برهان الدین ربانی و دیگران وارد افغانستان شد. جمعیت در سال ۱۳۳۶ در پوهنځئ شرعیات پوهنتون کابل توسط افراد مذکور تحت نام «نهضت جوانان مسلمان» تأسیس شد که با استعفای غلام محمد نیاز
عجب صبری خدا دارد!؟
در روان شناسی انسان، واکنش او در زمان خشم، در بروز افکاری مشخص می شود که در زنده گانی اجتماعی یا فردی، روی ملاحظات مختلف، از بیان آشکار عاجز بوده است. می گویند اگر می خواهید از کنه ی ضمیر کسی آگاه شوید، او را خشمگین سازید. آن گاه ست که از پشت پرده هایی آگاه خواهید شد که رازآلود و مبهم مانده بودند. هرج و مرج سیاسی و اجتماعی روز های اخیر، به بروز و تبیین واقعیت هایی منجر شده است که اگر از سویی ماهیت ظاهری بسیاری از مفاهیمی را زیر سوال می برند که به نام دستآورد ها
بیعت غازی امان الله به نادر خان، و توجیه نا جوانمردانه خلیلی از قهرمانی، قهرمان نجات کشور
خلیلی به ارتباط عقده بزرگش از غازی امان الله، که پدرش، مستوفی الممالک را به جرم جاسوسی دربار و عامل کشتن یک عده مشروطه خواهان از طرف امیر حبیب الله، و هم چنان ضبط مایملک پدرش، در مقام خدمت بچه سقو مدنیت سوز قرارداد، چنانکه به حیث مستوفی مقتدر و کل اختیار و خود مختار بچه سقو در سمت مزار عز تقرر حاصل نمود. خلیلی هم چنان عقده بزرگی در برابر غازی محمد نادر خان سقو شکن داشت، زیرا این تنها و تنها به قوت تدبیر، قیادت و درایت و اهلیت نظامی و نفوذ قومی محمد نادر بابا بود که ب
د ښاغلی ځلمي خليلزاد په کتاب سفير (آستازی) ته يوه کتنه
د ښاغلي خليلزاد په قلم ليکل شوی کتاب د "آستازې" تر عنوان لاندې يو په زړه پورې اثر دی چې د افغانستان د لوړ پوړو حکومتي مقاماتو او زورواکانو تر مينځ په اړيکويی رڼا آچولې، او لوستونکو ته ځينې داسې معلومات ارايه کوي چې عام خلک پرې خبر نه دي. خو له بده مرغه، دا کتاب په افغانستان کې د مشخصو کړنلارو د تاييد او توجيه او د ځان د توصيف او تمد يح په بڼه، دا رنګه چې ځان يې د داستان د اتل په څير معرفي کړی وي ليکل شوی دی، او ليکوال هڅه کړی چې په افغانستان او عراق کې په اصطلاح&nbsp
نام دری در نشرات قدیمی افغانی
دری، مسجل ترین نام در شناخت تنوع فرهنگی افغانستان در جهان است. این که وفرت استعمال این نام در آثار مختلفی در جغرافیای رواج آن آمده است، مساله ی دیگر می شود، اما انتخاب آن برای رسمیات فرهنگی افغانستان، از نیم قرن به این سو، ما را متوجه می کند که در حفظ آن، کوشا باشیم. فشار مضاعف برای حذف نام ها، در تجربه ای که به نام دیموکراسی وارداتی بیش از یک دهه ای اخیر کردیم، ثابت می کند ثابت قدمی فرهنگیان ما در کاربرد و نگه داشت نام ها و ترمینالوژی ملی، چه قدر مهم است. در واقع، نام های
تداعی شکوه در شعر بزرگان ما
مبارزات تاریخی مردم در تاریخی که در ماضی بشر، آنان را آسایش و عظمت داده است، در ستیز دایم برای هستی، گاه یا همواره، بر گذشته ای می برد که در فراز تاریخ، جای آنان در بلندا بود؛ اما جبر تاریخ در فرود، سلسله ی حاکمیت ها را در تنوعی که بر تغییر، استوار است، در آدرس های تاریخی به فصل های می کشاند که تا روزگار معاصر، چه گونه گی عظمت و افت مردمان، تنوع تاریخی در مهتری و کهتری می شود. در تاریخ ما، زمانی که تعدی عدو، حاد بود، مبارزان آزادی، اگر ا
د اتا تُـرک او امـان الله خان مقـایــسـه
افغانستان او ترکیه د سیاسي اقـتصاد په تله کې ډاکتر رحمت ربی ځـیـرکیار ۱۲ می ۲۰۱۷ Zirakyar1234@yahoo.com نـنــتــوځ کله چې یو واکمن په یوه ارته سیمه کې برلاسی وي او په بیلابیلو ولسونو یې د خپلې واکمنۍ وزرې خپـرې کړې وي، دغه حالت امـپـراتوري ګڼل کـیـږي. عـثماني امپــراتورۍ (۱۲۹۹تر ۱۹۲۲زییز) د خپل قدرت په جګ پـړاو(۱۶تر۱۷زییزه پیـړۍ) کې په درې قارو کې خپل حاکمیت
د افغانستان بحران نظامي حل لاره نلري
د افغانستان بحران ظاهراً په یوې پيچلې نړیواله ستونزې باندې مبدل شوئ ده او داسې یو پړاو ته رسیدلې چې نور نو د پخواني او اوسني سیاست دوام به د دغه هیواد ارضی تمامیت او بقا ته لوئ ګواښ پیښ کړي. که د افغانستان بحران، لا ناوړتیا او لا پيچلتیا خوا ته حرکت وکړي نو نه یواځې دغه وضعیت به د افغانانو لپاره د زغملو وړ نه وي بلکې سیمه او نړئ کې به داسې تحولات وزیږوي چې قطعاً د نړئ سولې او ثبات باندې به منفی تاثیرات ولري. لکه څنګه چې شوروي اتحاد خپل نړیوال حثیت او اعتبار د غلطو سیاستونو په ن
پـټـې مـلي ګــټـــې
«کله چې د مينې قدرت د قدرت په مینه برلاسی وي، نړۍ به پـه سوله پوهه شي.(جیمي هيندریکس:امریکایی سندرغاړی او غزل لیکونکی۱۹۴۲ـ۱۹۷۲) پټه دپلوماسي له پیل نه د ۱۹ پیـړۍ د پاې د ورو ستنیو کالونو پورې مخفـي موضوع وه. داسې فکر کیده چې دپلوماسۍ د ملي ګټو سره تړاو لاره، او ځـکـه غوره وګڼل شوه چې د ملت د ګټې له امله دې پټه وساتله شي. یانې ولس دې خبر نشي. په بین المللي سیاست کې ګڼ شمیر پټ تړونونه شته چې د پټې د
د دیورند: توره کرښه یوه انګریزي غیرانساني هڅه
دویم څــــــپرکی نامنــــــــلې کرښـــــه ، نا منـــــــلی تــړون لاردکرزن به ویل چې : «
آن مرد بزرگ (احمدشاه بابا در شعر دری)
تبعیت از اندیشه ها، میلان به بزرگانی ست که در زنده گی در زمان اندیشه، مسیر ما را در نصب العین به دنبال منظور می برد و به یقین که بسیاری از بزرگان، در گرو بزرگانی به بزرگی رسیده اند. توده های عام در آسیایش روان، ماضی را در تاریخی می خوانند که از این منظر، اعتماد آنان در عزت نفس، حراست از هستی در حدود جغرافی و تاریخی ست. افغانستان ما، در فراز تاریخ، مردان و بزرگانی دارد که هرچند در قرائت تاریخ فاتح، کارنامه ی پیکار، هجوم و تشجیع تبارز می کنند، اما پیوند های ملموس در تامین خواسته
قناعت څه معنی لري؟
ټول عقلاء متفق دي چې د انسان د پاره یو د لوړو اوصافو ځنې قناعت هم دی. د دې صفت د استحکام له امله له یوې خوا د قرآن پاک ارشادات او د احادیثو هدایت او د سالکینو او پوهان کوشش او له بلې خوا د قـناعت غلطه تعبیرونه او د خلکو بیا د قناعت په پرده کښې ناوړه استفادې سړی دیته مجبوروي چه څه ناڅه د علمي قوت په رڼا محترمو لوستونکو ته د حقیقي قناعت معنی واضح کړي. زما په عقیده چه په بعضې مسلمانانو کښې همدا د قناعت معنی نه پیژندل او له بلې خوا په قناعت سره خلک غولول یو د هغه اسبابو ځنې دی چې د مسلمانا
په کابل او مزار کې څه روان دي
چارواکې لا هم د فیل په غوږ کې ویده دي، ګډوډې دومره زیاته شوې، چې د کابل هر ټکسې چلونکې سره کښينئ، د امنیت ، فساد او په هیواد کې د پردیو د لاسوهنې خبرې درته کوي. په هر دوکان ، خوړنځی او مارکیټ کې چې خلک وګورئ، د امنیت ، فساد، اختلاس او د پردیو لخوا پر مهم
آزادی و بیداری واجب تر از نان شب !
خداوند آزاد بشر آزاد را در جهان آزاد آفرید. عشق انسان با آزادی عشق انسان با خداست. خدای متعال به انسان مغز آزاد، عقل آزاد، فکر آزاد، اراده آزاد و جان آزاد هدیه کرد. او برای امتحان کردن عشق انسان با آزادی انسان را بنده ساخت اما انسان در اولین امتحانش ناکام شد. خداوند متعال می دانست که انسانها فطرتاً آزادی و خودمختاری را بیشتر از هرچیز دیگر دوست دارند، پس امتحان بندگی در آزادی را برایشان مقرر کرد. انسان عاشق آزادی است چرا که روح خدای آزاد در روح انسان دمیده و آن را
بې پرې سیاسي او علمی تحلیلونو ته اړتیا
سریزه د دې لیکنې موخه داده چې د ریښتینو مدني او علمي شخصیتونو او نهادونو په رول او ماهیت په ټولنه کې پوهاوی زیات شي. سیاسي پروسه او بې پرې لوبغاړي نظام جوړونه، تلپاتې ملي ثبات، ښه حکومتولي، د فساد مخنیوی، ټولنیز عدالت او نورې ستونزمنې مسئلې دي. د قوانینو، سیاسي پخو ګوندونو، سیاسي پروسې ترڅنګ، هوښیار ولس بې پرې ملي نهادونو لکه آزادو رسنیو، ریښتینو مدني ټولنو او شخصیتونو ته اړتیا لري. د پرمختللو ملکونو په سیاست، د اقتدار په ان
طرح فاسد مالیات بر خدمات مخابراتی فساد آورست!
فساد اداری یکی از اساسی ترین چالشهای فراه روی حکومتداری خوب در افغانستان است. این هیولای بی درمان در کشور نه تنها امور دولتداری را در کشور تحت شعاع فساد قرار داده است بلکه فرهنگ خیانت را در کشور نیز ترویج داده است. بدتر از همه امید روشنایی، سعادت و پیروزی را از مردم دزدیده و آروزی تحقق عدالت و نجات افغانستان از بحران موجوده را از تضعیف کرده است. می دانم فساد اداری ریشه ها و عوامل بیشمار دارد و طبعاً وقتی در یک کشوریکه به تازه گی حکومت تشکیل یافته باشد سرازیر شدن میلونها دالر آمریکایی بدون برن
ژور فکر کول محصلان او ځوانان بریا ته رسوي
سریزه په دې لیکنه کې د تفکر، تعقل، تدبر چې په دری واړو په قرآن عظیم الشان کې تاکید شوی او نن سبا په نړیوالو پوهنتونو کې د ژور فکر (Critical Thinking) په نامه پیژندل کیږي او درس ورکول کیږي، بحث کیږي. په خواشینۍ سره ژور فکر کول تر ډېره زموږ له سیاسی، ټولنیز او ان دینی فرهنګ څخه کوچ کړی او په اصلي ماهیت او ګټو یې زیات خلک خبر نه دي. د ژور فکر کولو مفهوم او ګټې د ښوونې او روزنې یو نړیوال کارپوه وایي: له هغه شاګرده چې هیڅکله داسې څه نه وي غوښتل شوي چ
ځنګلونه
ځنګل يا ( Forest ) : کلیمه د ( Foris ) لاتيني کلیمې څخه اخستل شوې چې له کور څخه د بهر ساحې معنی افاده کوي او هغه ساحه بلل کيږي ، چې د نباتاتو يوه ټولنه وي . په بل عبارت ځنګل هغه حياتي ټولنه ده چې په ترکيب کې يې نباتات ، حيوانات په سترګو نه ليدونکي ژ
