بېلابېلې ټولنيزې ليکنې
د بیان آزادي
ما ډیر کلونه مخکې یوه مقاله د (قانوني آزادۍ او د هغو عملي امکانات) تر نامه لاندې لیکلې او په انټرنيټ او د هیواد په داخل کې مې په مطبوعاتو کې خپره کړې وه چې وروسته مې هغه په ۲۰۱۵م کال کې یو ځل بیا نشر ته وسپارله. په دې لیکنه کې د انسان آزادي د ټولنیز ژوندانه په مختلفو ډګرونو کې لکه- اقتصادي آزادي، د دين او مذهب آزادي، سیاسی آزادي، کلتوري آزادي، د لباس آزادي، د بیان آزادي، د ميډيا او مطبوعاتو آزادي، د غونډو، تشکیلاتو او سیاسی ګوندونوآزادي- تر بحث لاندې نیول شوې او په اړتیا یې بحث شوی دی. اوس چې
د ځمکې پر مخ تر ټولو لومړی جنایت
د قتلونو ، وژنو او وينو د تويولو لړۍ چې ، د فساد خورا ستر ډولونه دي ، د لومړي ځل لپاره د ځمكې پر مخ د انسانانو په تاريخ كې ، د ادم عليه السلام د دوه زامنو ( قابيل او هابيل ) تر منځ شروع شوه ، تر دغه وخته پورې لا انسانانو يو د بل وژل نه پېژندل . تر دغه وخته پورې د ځمكې په سر فسادونه او شرونه نه وو ، د لومړي ځل لپاره د ادم عليه السلام د دوه زامنو هابيل او قابيل تر منځ جنجال پېدا شو چې ، بالاخره د هابيل قتل ته منجر شو او د قابيل په لاس په قتل ورسېد . د قتل د دی عظیم جنایت په اړه چې قابیل
یوه لنډه کیسه: وطن مو وران شو لا ورانیږي
توماس په خندا سره باتور ته ووییل “ های ... دا تا سو افغانان ولي خپلو ښځو ته حق نه ورکوې؟ ” باتور چی له څو کلو راهیسې په جرمني کی اوسیدهء، تقریباً هره ورځ به له داسی یو سوال سره مخ کیده او نه پوهیده چی څنګه به دا خلکو ته قناعت ورکړي چی دی یو عادی افغان دی او نشي کولای چی د ټولو افغانانو په نماینده ګي خبري وکړي، خندا سره ووئیل “ والله زه نه پوهیږم... که څه هم چی زه د ښځو د حقونو پلوی یم خو دا ټولنه یی نه غواړي” توماس بیا په غوصه شو او په جګ آواز یی ووئیل “کومه ټولنه... په دا
د بی ګناه نفس وژنه
د قرانکریم نه دا په صراحت سره ښکاري چې په ټولو امتونو کې د نفس د وژلو د تحریم حکم بني اسرائیلو ته متوجه شو ، کوم نفس چې بې ګناه دی نو وژل یې حرام دي او جریمه یې خورا لویه او د ټول بشریت د وژلو سره برابر دی ، دا یو قراني فیصله ده چې یوازی بني اسرائیلو ته نه بلکې د ټول بشریت لپاره ده . هغه څوک چې په ځمکه کې د فساد د خپرولو هڅې کوي ، انسانان وژني او یا یې مالونه لوټ کوي ، د هغو په هکله به په راتلونکي یو بل فصل کې پوره وضاحت وشي ، دلته یوازې د هغه چا په اړه بحث کوو چې د فساد او نفس وژنې نه په
د کمپیوټر ساینس په اړه د خلکو غلط نظرونه
زموږهېوادوال داسې یو خوی لري، درنه به پوښتنه وکړي چې کوم پوهنځی دې لوستی یا یې لولې، چې د کمپیوټر ساینس نوم واخلې نو داسې فکر کوي ګوندې دا کمپیوټر ساینس یوازې په کمپيوټر باندې کار کول (Computer Operating) دي. درته به واي چې دا پوهنځې د څه کوه، کوم بل څه به دې لوستي وه. کمپیوټر خو په لنډمهالو کورسونو کې هم زده کولی شې. غواړم د دې لېکنې له لارې دغه دوستانو ته دا خبره روښانه کړم چې کمپیوټرساینس یوازې کمپیوټر باندې کار کول نه بلکې یو ځانګړی علم دی. که ووایو چې نن سبا داټوله نړۍ د دغه علم د ابتکار
بیت المقدس
بيت المقدس د مسلمانانو لومړۍ قبله ده ، او د ځمکې په سر دوهم جومات دی چې د مسجد حرام څخه څلویښت کاله وروسته جوړ شوی دی ، لکه چې په مسلم کې د ابي ذر رضي الله عنه نه روایت شویدی قال: (سألت رسول الله صلى الله عليه وسلم عن أول مسجد وضع في الأرض قال : المسجد الحرام ، قلت : ثم أي ؟ قال : المسجد الأقصى ، قلت : كم بينهما ؟ قال : أربعون سنة ، ثم الأرض لك مسجد فحيثما أدركتك الصلاة فصل ) ژباړه : ابي ذر رضی الله عنه وایې : د رسول الله صلی الله علیه وسلم نه می پوښتنه وکړه چې د ځمکې پر مخ د
موسکا
ځموږ په نړۍ وال خاورین کلي کې؛ پاو کم اته ملیارده وګړي اوسیږي او چیټاکۍ د پاسه؛ په اوو زرو بیلا بیلو ژبو باندې ګړیږي. خو یواځینۍ ژبه چې هیڅ ژباړونکي ته اړتیا نه لري او د هر ځای او هرې ژبې خلک ور باندې پوهیږي، هغه د موسکا ژبه ده. موسکا یواځې د عاشقانو ترمنځ د فراق او وصال بی روحه تابلو نه ده چې د دیدن په مهال یې پرمخ را څرګندیږي. بلکې موسکا د ماتو زړونو په هندارو کې د نڅا اروا پوکي او د ولولو شلیدلي امیلونه بیرته رغوي. موسکا د نهیلو او بی کسو انسانانو په رګونو کې د زمانې شور ته ټکور ورکوي او د
دافغانستان دکولتور مخکښان
لیکونکي :ميرعنايت الله سادات ژباړونکی : محمدصفرخواریکښ کله چې دافغانستان دژبې اوکولتور خبره رامنځ ته کیږي،نوورسره سم د«افغانی نويس» عبدالله نوم اوارزښتناکه کارونه مطرح کیږي. داستر میړه څوک و؟اوزموږکولتور اوادب ته يې کوم نوښتګر چوپړکړی دی؟که ددري اوپښتو ادب ددې استاد تلپاتې اثار نه وی،موږبه اړوی چې دکلموماناګانې،يوازې دنورودلغتنامو اوقاموسونو له لارېپدا کړو.ددغه رازشخصيتونو يادونه په واقعيت کې زموږ دملي کولتور ساتنه ده. افغانی نويس اودهغه بې مخينې نوښت: مخکې تر
من مدتی عاشق شده بودم
من مدتی عاشق شده بودم . خاطره یک عشق من! ........................................................ بعد از سپری نمودن بیشتر از یکماه در قرنطین و تحریم فیسبوکی ، توسط مدافعین دروغین حق آزادی بیان ، اکنون بار دیگر با یادبود از یک خاطره دوران کودکی خود ، دوباره بر می گردم . ................. کودک خرد سال بودم ، هنوز هجرت نکرده بودیم ، نخست در چهاردره و بعد ها به شهر کندز کوچ نمودیم که ناگاه تیر عشق قلم به قلبم خلید و مجنون و دیوانه در بیابان عشق قلم ، گردیدم ! البته
لنډه کیسه (شلومبی)
ټکنده غرمه وه یتیمه نجلئ چې د مور سر ته ناسته وه په چیغو چیغو یې ژړل ، طلایې ویښتان یې په سپیره مخ پراته وو ، له پوري کوره د سرو شویو پیازو بوۍ به حرکت راوسته ، له سترګو یې ویښتان ایسته کړل راولاړه شوه دالان ته ننوته، د دیګ کړپ شو ، مور یې راویښه شوه سوړ اسویلی یې وکیښ مرجانو دیګ کې هیڅ شی نشته، راشه ما هم په چایو پسي ډوډۍ وخوړه مرجاني په وړه ژبه په چیغو چیغو وویل ، تریخ چای پسي تر څو ډوډۍ وخورم هره ورځ راته وایې چې هګۍ درپخوم ، ته درواغ راته وایې ، مور یې خپل
توره پرده
زموږ خوارزپل سوی ملت دا شل کاله تردغه توري پردې لاندي پټ وو او دسولي د دروغو په بهانه ټولنه زهیره او د جنګ ترفشار لاندي ساتل سوې وه. اوس چي دا پرده لیري سوه ټول ښکاره سوه، چي خلک بېکاره دي، ډوډې نه لري، ترډېره بريده معتادان دي، خوارځواکي پکښې ډېره ده. کُونډي او یتمان په هرکنج کي دهېواد بې سرپرسته وُږي تږي پراته دي. دغه حالت خو له پروند څخه نه دی پایل سوی. دغه ناخواله حالت دا شل کاله کيږي، چي دغه ټولنه ئې زغمي. د دغه حالت داصل محارک نوم نه اخستل کیږي. پروند امریکا له افغانستانه ووته نن دغه
دواکمنی بنسټو ته په کتوسره داسلامی نظام لنډانځور
څومره نا اشنا او په اټکل خبره ده په تېر اوراتلونکی کې له اسلام پرته داسلام دوړاندې کړی نظام ساری نه تر سترګو کیږی،ځکه چې دا یو داسې نظام دی چې که ددې عامه حقونوچې په کې څېړل کیږی او ټاکل کیږی یایې تعزیرات او حدود په مالی ،ملکی او دانتظامی قوانینوجوړښت یا دعدل او انصاف لارښوونې په پام کې ونیول شی او یایې په قانون کې دټولو خلکو برابرښت او دقانون له تطبیق څخه دیو چا له استثنا څخه انکار اودشخصی حکومت یاذاتی امتیاز یوشان له منځه وړلو ته وکتل شی نو په هېڅ یو نظام کې داسې کمال نشته لکه چې په اسلامی
د ملګرو ملتونو دسازمان دعمومی اسامبلی غونډې
د ملګرو ملتونو دسازمان دعمومی اسامبلی غونډې؛ د اوسنی عصر دوو ډیرو مهمو پرابلمونو باندې بحث وکړ: د کرونا (COVID-19 )پانډومی، د نړۍ د اقلیم بدلون او دوام لرونکی پرمختیا) (Sustainable Developmentته اړتیا. په حقیقت کې دا دواړه سره تړلی موضوعات دي. څیړنو وښوده چې دکرونا ناروغی او د دغه وایرس خپریدل، په خپله د ژویو هبیتات کی د انسانی بیځایه لاسوهنی پایله ده او د دوی دبی سنجشه فعالتیونو او بی خرته صنعتی پرمختګ له امله د نړۍ اقلیم کې منفی بدلون راغلی. انسان باید له طبیعی منابعو او چاپ
دپښتودځینوکلمومانا
دپښتوژبي ګړي چي ځیني ئې جوړي سوي او ځیني ئې په ګړدودو،لهجواویا کیليوالي(dialekt) خبروکي شتون لري؛ دهغو مانا په پښتو،عربي او په دري ژبوسره ژباړه سوي دي. داځکه دلته دهغه ګړو یا وییکو مانا راولو، چي په مقالو(ویینلیکنو)کي ترډېره بریده کاره ول کيږي اوځیني مهال پرسم ځای نه وي راغلي. نوله دې کبله دیو څوپښتوګړي له مانا سره دلته ښوول کيږي. لکه: آند= تصور، فکر، اندېښه، ریّ، سوُچ بډ وهل= راپورته کول، نغښتل، نغړل، پایله= شروع، ابتدا، آغاز، سر پایلامه= نتیجه، آخر، انجام، دکارپای پل
د ارواښاد حاجي عبدالخالق اخلاص لنډ ژوند ليك
څېړنه: دکتور عبدالظاهر شكيب د ارواښاد حاجي عبدالخالق اخلاص لنډ ژوند ليك بايد يادونه وكړم چې د ارواښاد اخلاص په اړه يادونې د ۱۳۱۷ كابل كالنۍ او ۱۳۶۵کال د افغانستان کالنۍ، کابل مجلې اوسني لیکوال او ځینې نورو کتابونو کې شوي دي او دده په اړه په كې لږ و ډېر معلومات خپاره شوي دي ، په دې وروستيو كلونو كې استاد حبيب الله رفېع او د ارواښاد اخلاص لمسي ښاغلي عبدالمختار اخلاص او ښاغلي څېړنيار عبدالرحمن حبيب زوى دده پر ژوندانه يو څه كار كړى دى . د استاد حبيب الله رفېع ليكنې او يادښتونه (د استق
شعرڅه ته وایي!
شعر یوه عربي کلمه «نوم» دی، چي دعربي عالمانو له خولې یوه وینا، چي وزن لرونکې اوقافیه لرونکې وي شعرئې بولي. شعرفلسفه نه ده؛ کېداسي چي فلسفي شعرونه وویل سي. شعر(Poem/Poesie) علم اوهنردی. په ځانګړې توګه د موسیقي هنریوه لویه برخه ئې ډکه کړې ده. شعر په عربو کي ډېر پخوا تراسلام ویل کېده. اوداسلام په وخت کي مسلمانانو هم شعروایه. خوکله چي د الله له طرفه دغه ایات راغی، چي: (وَالشُّعَرَآءُیَتَّبِعُهُمُ الٌغاونَ ° ) قرآن ( ۲۶ سوره ۲۲۴ ایات)مانا«اوشاعران چي دي تابعیت کوي د دوی له ګمراهانو.» ک
ښه پاچا
نوشېروان په ۵۷۹م یوځل دملک ټول هوښیاران راوغوښتل او هغوی څخه یې پوښتنه وکړه چې د ښه پاچا نښې اوعلامی ،سلوک او تګلاری څه دی؟ په را غوښتل شویو کسانو کې یوه داسې وویل: ښه پاچا هغه دی چې دسخاوت لاس یې خلاص اود ولس په ګټه وی. په غوسه کې معتدل او لافوک نه وی په معاملاتو کې عادل او له ولس سره سم سلوک ولری. دخوارو او غریبو سره همدردی ولری او له ریاکاری سره کلکه مبارزه وکړی. خوش ګفتاره ،خداترس، عالم پالونکی او وطن سره مخلصانه مینه ولری. دخلکو په ژبه پوه او مقتدر شخصیت لرو ن
د«چي» وییکه دپښوئې له مخه
«چي» یوه وییکه، ګړه یاکلمه ده، چي دپښتو پښوئې له مخي څو حالتونه لري. لومړی: «چي» تړتوری (حرف ربط) یا (Konjunktion) دئ، چي تړښتي وییني (مرکبي جملې) سره تړي او په کږکۍ«کامه» دواړي وییني«جملې»، چي اصلي اوفرعي جملې دي سره تړي. بولګه: دسالنګ لاره بنده وي، چي واروري اوري. دا یوه تړښتي ویینه ده، چي له دوو ویینو څخه جوړه سوې ده. «دسالنګ لاره بنده وي» اصلي جمله ده او«چي» تړتوری او «واوري اوري.» فرعي ویینه ده. بله بولګه: پرمورمي سلامونه وایه، چي کورته ورسې.داسي هم وایو: چي کورته ورسې، پرمورمي س
کونړ؛ غرونه او غورځنګونه
زه اعتراف کوم چې زما دا کتاب (کونړ؛ دنګ غرونه او غورځنګونه) نیمګړی او له عیبه خالي نه دی. ځکه د نړۍ پر مخ یواځینی کتاب چې خاوند یې په پیل کې د هغه د کره توب او له هر ډول شک او شبهې څخه د پاکۍ او برائت اعلان کوي، هغه قرآنکریم دی (ذلک الکتاب لاریب فیه). د دې کتاب د ۳۱۵ پاڼو لیکلو، اته میاشتې ونیولې ترڅو د درنو لوستونکو چوپړ ته یې وړاندی کړم. له ګران افغانستان او په ځانګړي ډول د کونړ سره ځما مینه، زه له مکې سره د پیغمبر (ص) د مینې، لمانځنه او تسلسل بولم. یثرب ته د هجرت په شپه یې کعبې ته مخ کړ ا
کونړ؛ غرونه، غورځنګونه
زه اعتراف کوم چې زما دا کتاب (کونړ؛ دنګ غرونه او غورځنګونه) نیمګړی او له عیبه خالي نه دی. ځکه د نړۍ پر مخ یواځینی کتاب چې خاوند یې په پیل کې د هغه د کره توب او له هر ډول شک او شبهې څخه د پاکۍ او برائت اعلان کوي، هغه قرآنکریم دی (ذلک الکتاب لاریب فیه). د دې کتاب د ۳۱۵ پاڼو لیکلو، اته میاشتې ونیولې ترڅو د درنو لوستونکو چوپړ ته یې وړاندی کړم. له ګران افغانستان او په ځانګړي ډول د کونړ سره ځما مینه، زه له مکې سره د پیغمبر (ص) د مینې، لمانځنه او تسلسل بولم. یثرب ته د هجرت په شپه یې کعبې ته مخ کړ ا
د رزق د کمي علتونه
د څښتن تعالی سنت دا دي چې ایماندارانو او نیکو کارو خلکو ته د خیرونو او برکتونو دروازې خلاصوي، خو مکذبین او ضالین هغه چې د خدای حکمونه ماتوي او انبیاء تکذیبوي په رنګ رنګ عذابونو کې نیسي . یعنی کله چې د یوې ټولنې د خلکو په زړونو کې ایمان ځای ونیسي او تقوای په کې راشي ور سره سم به د اسمان نه برکتونه په نزول شروع وکړي او د بشریت د ژوند په ټولو اړخونو کې به ارامي ، پراخي او سوکالي راشي . او ځمکه به هم د انسان لپاره د خیر او برکت دروازې را خلاصې کړي ، او یوازې د انسان لپاره نه بلکې د نورو ژ
دهرات یونلیک
د۱۳۹۹ل. کال د کب میاشت کې د افغانستان د ولسمشر محترم ډاکتر محمد اشرف غنی د ځانګړي حکم له مخې پریکړه وشوه چې د هیواد دنامتو ادبي څیرې، امیرالکلام امیرعلی شیرنوایی د زیږیدو د ۵۸۰کال په مناسبت د هرات په ښکلی او تاریخی ښار کې ( دامیرعلیشیرنوایی افکارو ته نوې کتنه) تر عنوان لاندې یو نړیوال سیمینار جوړ شي. د دې سیمینار د تدویر په خاطر د جمهوری ریاست د دفتر د لوی رئیس محمد شاکرکارګر تر نظر لاندی یو کمیسیون وټاکل شو. د سیمنار دتدویر دنده د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت ته وسپارل شوه . د اطلاعاتو او فرهنګ و
تمدن وفرهنگ افغانستان باستان
تمدن وفرهنگ هر کشوری همزمان باتاریخ آن کشور است. به کمک آثار کتبی٫باقیمانده أثار باستان شناسی ُازمایش های نوین٫سنگ نبشته ها ٫اثار باقیمانده کتبی بروی فلز وظروف گلی ونیز بکمک تحقیقات علمی جدید٫میتوان درباره گذشته کشوری ونیز تاریخ وسوابق تاریخی ملتی وهم چنین اهمیت ونفوذ تمدن وفرهنگ ان کشور به گفتگو وپحث پرداخت. تمدن با خوشبختی وپیش رفت هر کشوروملتی ارتباط مستقیم دارد.در صورتیکه فرهنگ هر کشور مر بوط است به پیش رفت واخلاق مردم هرکشور یابه عبارت دیگر تمدن و فرهنگ همانند دانه ها یا حلقه های زنج
مـــرحوم عـــلامه ابوالـفضـل معين الدين څوک ؤ؟
مـــرحوم عـــلامه ابوالـفضـل معين الدين څوک ؤ؟ بسمه تعالی حامدا ومصلیا بې له شکه چي دعلماء کرامو دانتقال لړۍ له څه مودې راهیسي په ډیر شدت روانه ده، ډیر علماء حق له دې فاني نړۍ دخپل مهربانه رب پر لور وکوچيدل، چي دا هم. دې امت ته یوه ستره صدمه ده، پکار خو داده چي موږ دهر حق عالم په ژوند کي قدر وکړو، خو متأسفانه چي زموږ په ټولنه کي هيڅ دکمال خاوند په ژوندون کي ارزښت نلري، خو کله چي له دې دنیا کوچ وکړي نو بیا یې ستایونکي او محبین ډیر سي، او دتمساح په شان اوښکي تويوي، خو دنعمت له ز
به مناسبت 24 جوزا روز مادر
بنیان گذاران روز جهانی مادر ، از مادر این چنین تقدیر می کنند ! ...................................................... روز جهانی مادر توسط زن راهبه آمریکایی به نام آناجارویس در سال 1907 م در کلیسای شهر گرافتون ، ولایت ویرجینیای آمریکا ، اساس گذاشته شد و بعد از آن بخاطر ترقی و پیشرفت مادران وطن ما، به طرف کشور ما صادر گردید ! لذا روز جهانی مادر را کسانی اساس گذاشتند که با مرتکب شدن وحشتناک ترین جنایات در مقابل مادر ، از مادر تقدیر نمودند و می نمایند ، که به چند نمونه از این تقدی
