روانې چارې او بېلابېل
دهندوانو اړیکی
دهند اړیکی له طالبانو سره داړیکو دپیاوړتیا خطر خپله دطالبانو یو شمیر هغه مداحان دی چې نه خپل ځان پېژنی او نه طالبان . داډله کنج وکناره کې ډیر بېرحمه خلک دی. دا نغاره چیان مستعار القابی چاپلو سان خو له ډیره پخوا په دې نا پایه کړکیچ کې بلد شوی او مهارت لری چې څه ډول طالب تیر باسی! ایا رښتیا دغه کوټوالان خلک دباور وړ دی؟او که همدغه کړکیچن ، سرتمبه، بیسواده، له حکومتولی او ملت سازی بې خبره په نړیواله کچه منزوی دی فکتو کرغېړنه اداره غوږونه لری او که ځانونه یې کاڼه اچوی ؟ دا د Indian Expres
د لاس انجلس د اور لمبې او د ځواکمنو بېوسي
د څلور نیم میلیونه نفوس په درلودلو سره، لاس انجلس له نیویارک څخه وروسته د امریکا د متحدو ایالتونو دوهم او د کلېفورنیا لومړنی ستر ښار دی. البته که د نښتو وړو ښارګوټو وګړي ورسره وشمارل شي چې ميټرو پالټن بلل کېږي، نو بیا یې نفوس لس نیم میلیونو ته رسي. د لاس انجلس ښار د ۲۰۲۴م کال بودیجه دیارلس میلیارده ډالره وه چې د افغانستان له ټولې کلنۍ بوديجې څخه څلور چنده زیاته ده. د متحدو ایالتونو څلورم مصروف ترین هوايي ډګر (LAX) په لاس انجلس کې دی چې تیرکال ۷۵ میلیونه بهرنیو او کورنیو مسافرو له دې لارې
داخبرې ، هغه خبرې او داټولې ګډې وډې القاعده او بیقاعده خبرې
ټول چینلونه نارې وهی چې مرواری لیلا یې وېوړه! ترمپ لا خبر نه دی خو دافغانانو په مېډیا کې هره شېبه او ګړۍ سکن کیږی . کله کته اوکله پورته ځې که موږ دومره باو ر په ترمپ کوو نوبیا دموږ دادومره هوښیارې دڅه لپاره؟ شل کاله ددالرو تور فرهنګ ، تور بازار ، حرص او آذ، ناوړه سیالی او بې ثباتی، رنج او محنت ، غلیظ افراط او تفریط چا دې لیوزلې ټولنې ته راووړ او څنګه یې راووړ؟ یوشمیر ددوه خرو داوربشو په وېش نه پوهیږی خو په تلویژیون دیوه هیواد په مستقبل باندې ګړیږی ما تر اوسه دا خبره دهېڅ افغان له خولې
لوږه او جګړه
لوږه، فساد، جنگونه او په نړۍ کې اقليمي تغییرات لامل شوي دي چې په نړۍ کې ډېر خلک د لوږې له بحران او مړينې سره مخ شي. همدا اوس د نړۍ د نفوس ۱۱ فيصده د لوږې سره مخامخ دي او هره شپه له اته سوه ميليونه ډېر کسان وږي ويده کېږي او د (ايف اي او) سازمان د شمېرو له مخې که چېرته امريکا متحده ايالات د خپلې نظامي کلنۍ بوديجې يوازې دوه فيصده هم مصرف کړي په نړۍ کې روانه د سوء تغذيې ستونزه چې هرکال ۱۷ ميليونه ماشومان په نړۍ کې سوء تغذيې نړۍ ته راځي تر ډېره حل کېږي او د ميليونونو ماشومانو ژوند ژغورلی کېدلای شي
محسن داوړ پاکستان ته!
که طالبان هوښیاردي ، نو خپل حکومت ورته وروسپارئ ، د پښتون ژغورنۍ مخکښ غړی د طالبانو په اړه د پاکستانی د چارواکو وروستیو څرګندونو ته په غبر ګون کې وییلي :چې که طالبان په رښتیا هم هوښیار او ځیرک دي ، نو پاکستان دي ورته د خپل حکومت واک وروسپاري ، څه موده وړاندی د پاکستان بهرنیو او کورنیو چارو وزیرانو یو شمیر رسنیو سره په خبرو کې طالبان هوښیار خلک یاد کړي ،او ویلي يې دي چې دغه ډله تر پخوا ډیر ښه شوي ، بل ځای په خپل فیسبوک پاڼه کې محسن داوړ لیکلي : ترهګر طالبان د پاکستان په بیلو بیلو ښ
تودې خبرې،ترخې خبرې، کږې خبرې
داخبرې دافغانستان په درد نه خوری داهسې دوخت سوزول، ځان ښودنه او ماشومانه حماقت دی . وایی ږیره دما اوواک یې دملا!یوشمېر کار پوهانو ، سیاستوالو ، شننونکو، خمیره کونکو، مطالعاتو او مذاکراتو تش په نوم تیر ویستونکو دغه مجهوله لوبه دومره بې ارزښته کړې چې له ګونګوسیو هم ټیټه برخه کې کاغ ! کاغ! کاغ! نارې وهی لنډه داچې دوی بسترې همدغو چینلو کې اچولی څوک اند وایی، څوک فلهذا، څوک تک تک څًوک تنش او څوک بیا دګوړې حلوا…….نو قطری بغلاوه، دشلمو ، عصریه ، قهوه او لویديځ ستایله منیو ته نوبت هم نه رسیږی . م
د افغانستان او سوریې ترمنځ ؛ پېوندونه او پېغورونه
له هرڅه وړاندې، د زړه له تل څخه دعا کوم چې د کون او کائناتو ستر واکمن دې ۲۰۲۵ میلادي کال زموږ د نړېوال کلي د اته میلیارده انسانانو لپاره د سولې د وږمو، ترانو او نغمو کال وګرځوي. درې اونۍ وړاندې په سوریې کې د حافظ الاسد او بشار الاسد د خونکاري رژیم ۵۴ کلنه اوسپنیزه واکمني د تاریخ په تورې تاخچې کې مهرو لاک شوه. په دمشق کې د صیدنایا زندان چې په بشري مسلخ سره شهرت لري، د نړېوالو خبري آژانسونو د راپورونو له مخې په ټولې دنیا کې دریم خطرناک زندان وپېژندل شو. دلته په تیرو دیارلسو کلونو کې له یولک څخه
اقتصادی محصولاتی دېپلو ماسی
یوازې وچ سیاست دټولو نورو مسائیلو سبب کیدای نه شی په دې مقدماتی بحث کې مخکې له دې چې اقتصادی ترمینالوژی باندی رڼا واچوو دافغانستان ملی محصولات ، کیفیت او کمیت ، اهمیت او امتیاز دافغانستان لپاره مطمنه، مناسبه او سیمه ایزه باور منه دېپلوماسی رامنځ ته کولی شی. دکمونیزم فرهنګ ځپلی ترکمنستان ، تاجیکستان ، ازبکستان ، قزاقستان ، او حتی چین اوهند پاکستان دافغا نستان په اقتصادی اوجغرافیاوی موقعیت ښه پوهیږی. دغو هېوادونو دافغانستان په نوم یوشمیر غونډې هم ترسره کړې . دوی په لومړی سرکې دامریکا ملګری
د سوله اییزې مبارزې دوه اړخه
د پښتنو لومړی سیاسي ولسي غورځنګ چې د عدم تشدد لاره یې غوره کړه د خان عبدالغفار خان په مشرۍ د خدایي خدمتګارو نهضت وُ. دا غورځنګ د سوله اییزې مبارزې د تراژیدیو ډک ژوند او ناکامو هلوځلو سره سره تر ننه پورې په لره پښتونخوا کې پلویان لري. اما ددې لارې زیاتره پیروان د مسألې ماهیت ته زیات پام نه اړوي. خدایي خدمتګارو د عدم تشدد لاره مخکې له دې چې د هند د کانګرس ګوند د عدم تشدد سیاسي کړنلارې سره یوځای شي، غوره کړې وه، دقیقاٌ هغه کړنلاره چې د کانګرس د بریالیتوب او د خدایي خدمتګارو او ورسره د ټولو پښتنو
افسانه بابا نوئل، خرافات دیگری از مسیحیت تحریف شده!
آئین مسخره مسیحیت غرب آدم کش و فرهنگ افسانه پرست و مرتجع این شرارت پیشگان، با تنیدن افسانه بابا نوئل برای کودکان شان، کودکان خود را از همان مرحله خرد سالی، با افسانه گویی و خرافات پرستی و وابستگی با جهان اوهام و خرافات و تخیلات، تربیه نموده و ذهنیت شان را برای پذیرش هر گونه چرندیات و یاوه سرایی و بذله گویی، آماده می کنند، تا در آینده به هر اندازه یاوه سرایی، چرندیات، بذله گویی، خرافات، أوهام، افسانه گویی، شرک، جعل، تزویر، دروغ، تحریف، تبدیل، ارتجاع، تناقض گویی و ... که تروریزم صلیبی و مسیحیت
پاکستان ته د افغان مهاجرو د اوسیدو نه اوس څه ګټه نشته!
د جهاد له پیله څخه چې مهاجر د افغانستان څخه پاکستان ته په اصطلاح رامات شول ،او ډله ډله راغلل ،نو له یوه خوا خو افغانان ډیری تعداد سره د پښتنو په سیمه کې دیره شول ،دا ځکه چې ژبه کلتور او زمونږ هر څه شریک ول ،په لمړي سرکې په خپله پشتونخواه کې د مهاجرو ډیر قدر کیده ،د پاکستان عوام پښتنو او بلوڅو د افغانانو ډیر قدر کاوه ، خو پوځ خپلې ګټې په دي کې ځان ته له هماغه وخته لیدی ،او دا ګټې یې د لمړي سر نه ځان ته په کې لیدی ، چې هماغه ګټي ورته ورسیدی ،د دوی غوا لنګه شوه ، د ټولي دنیا نه مرستي وشوي ، او د
مبانی میتودیک طرح و تدوین اساسنامهٔ سازمانهای مدنی
شاید همه خوانندگان محترم روش تحریر و طُرق تدوین اساسنامه ها را به یاد داشته باشند، زیرا که اکثراً با آن سرو کار داشته و دارای تجارب غنی اند. علی الٌرغم آن امروز در فکر نکات ضروری و ابتدایی در مورد تدوین اساسنامهٔ سازمانهای اجتماعی- مدنی و غیر انتفاعی افتادم و خواستم که بطور عاجل چند نکتهٔ زیرین در اینجا (با مثال یک سازمان) یاد آور شوم. شاید برای جوانانیکه من بعد در این عرصه دست به کار می شوند، مفید واقع شود. شرایط ایجاد و سازماندهی فعالیت سازمانهای عام المنفعه و نهاد های مدنی وجوهات مشترک
د پنجاب د خود سره پوځ او کړنو په وړاندی د پښتنو دریځونه!
دا څو کرخي د کوم شاعر دي نه پوهیږم خو محسن داور تل او همیشه تکراری کړی او ويلی یې دي . چې پوره یو حقیقت هم دی ، چې د پنجابی حکومت او یا د پنجاب د انګلیس مشربه حکومت پالیسی چې د شاعر په دي څو کرخو کې ښه څرګندیږي او د پوځي حکومت ټول ماهیت او اصلیت یې څرګند کړی . چې وایی : څه د جلوس ، څه دجلسی څه د غزا شهیدان ، مونږ بی هنره پښتنو سره بلا شهیدان او په میدان ما جنګوي ماله شاباسۍ راکوی او بیا د میدان په ویش کې نه منی زما شهیدان مونږ د یو جنګه خبر نه شو چې چا و ګټه مونږ ل
انګربز ، روس ، امریکا او چین په سیمه کې څه غواړی؟
موږ نه شو کولای دیو ه داسې ولس قلمرو ، سیاست، اقتصاد ، مدنی حالت او دژوند برخلیک په ببولالو ، بن بست ، ګونګوسیو او دپیتاوی اوصندلۍ په منا ظرو کې سهار او مازیګر درسنیو په دې الکترونیکی مارکیټ کې دالف زبر ا ا الف زبر اې الف پېښ او کې که رالنډه کړو . ط البان ښه دې او که بد دا به اوس پرېږدو بحث بلې خواته ځې! زموږ زاړه سیاستوال دبی بی سۍ په ترمینالوژی دومره مین دی چې دکا رغه کیسه ترې جوړه شوې ده. هغه داسې وه چې کوم ځوان نوې کوژدن کړې وه خو نه پوهېده چې دخسرګنۍ کره به څنګه خبرې اترې کوی . مور ی
دولتونه څنګه د ډېرو پورونو (قرضونو) له امله سقوط کوي؟
مخکې له دې چې په اصلي موضوع ته راشو لومړی به دا اصطلاح چې يو هېواد، يوه اداره او يا يوه ډله هېوادونه څنګه بل هېواد د پور يا قرض په دام او جال کې راښکېل کوي او څنګه یې بيا د خپلو اوامرو او خپلو اهدافو لپاره کاروي او څنګه پوروړی هېواد د ځان مجبوروي؟ په دې اړه به د د هېوادونو تر منځ پور يا قرض په اړه د (د پور دام ډيپلوماسي Debt-trap diplomacy ) باندې لږ رڼا واچوو . د پور دام (Debt-trap diplomacy) یوه اصطلاح ده چې د د دوو هېوادونو ، ادارې او هېواد او هېوادونو تر منځ نړیوالې مالي اړیکې تشریح ک
په سوریه کې د عَلوي اقلیت د نیمې پېړۍ واکمني
په ۱۹۷۰م کال کې د سوریې د هوايي ځواکونو ۵۴ کلن تورن جنرال حافظ الاسد د خپل ګوند (البَعثُ العَرَبِي الاِشْتِرَاکِي) د مشرتابه په ضد، د یوشمېر منصبدارانو په مرسته بریالۍ عسکري کودتا وکړه. د بَعث د سوسیالیست ګوند انقلابي کنګرې نوموړی د صدراعظم او دفاع د وزیر په توګه وټاکلو. یو کال وروسته، حافظ الاسد خپل ځان ولسمشر اعلان کړ او ۲۹ کاله یې د اور او اوسپنې حکومت وکړ؛ ترڅو په ۲۰۰۰م کال کې د وینې د سرطان له امله ومړ. د مرګ په سبانۍ ورځ یې ۳۵ کلن ځوئ، بشار الاسد چې د سترګو ډاکټر دی او هغه مهال په لندن
د قطر او عربی امارات وچې
قطر او عربی امارات دخپلواکی همزولی دی دواړو له انګرېز څخه په یوه کال کې یعنی 1971 م کال کې آزادی اخیستې ده . افغانستان پنځه زره کلن تاریخ لری دې کې شک نشته خو جاپان او افغانستان دخپلواکی په هکله همزولی دی او داوړو په 1919 کې خپه خپولاکی له انګریزانو تر للسه کړې ده نو په دې حساب موږ له دواړو وچو 52 کاله مخکې یو . دایوعینی حقیقت دی. له پاکستان موږ 26 کاله مخکې یوً. له حقیقت څخه تېر نه شو موږ دیوه پراخ ، هر اړاخیزه ، متمدن ، او ملی ارزښتونو ستر هېواد یو افغانان سره له دې کړکېچونو سره بیاهم ک
افغانستان دپاڼ اوپړانګ ترمنځ
دافغانستان لانجه په خپله افغانانو ګندنه هو تازه ګندنې ! بن بست او ګونګوسیو ته ټیل وهلې ده بل څوک دلته زموږ په ببولالو دومره نه پوهېدل. او نه دومره زړه ور ول . دپاکستان جاسوسانو .ایرانی ایت الله ګانو ، کې جې بې والا هوراګانو ، دانګریز او امریکا منافقو ته موږ خپله دازمینه برابره کړه چې پر افغانستان یرغل وکړی خو هیڅوک خپله ناروا او ملامته نه اخلی له کرزی نیولې بیا تر چپراسی پورې دافرهنګ اصلا موږ کې نشته . ایا تاسې داډول دروغجن مسلمان لیدلی چې ګناه وکړی خو عفوه او پیښېمانی بیا نه غواړی ! اسلام نا
د تاریخ په تاخچو کې، د رڼا څرکونه
په اتمې هجري پیړۍ کې زېږیدلی د عربي نړۍ تر ټولو مشهور تاریخپوه، ټولنپوه او اقتصاد پوه، ابن خلدون په خپل مشهور کتاب (المُقَدِمَة) کې د تاریخ عناصر او موخې په څلورو ټکو کې رانغاړي: «انسان، ماضي، چاپیریال او د پېښو لاملونه». نوموړی په دې باور وو چې تاریخ د ولسي هویت پېژندنې علم او د پېښو د لټون ځانګړی هنر دی. البته، زیاترو مورخینو مازې په روایتونو باندې لنګر اچولې او د عامو پرګنو ورځنی بهیر یې تر ډیره ځایه له پامه غورځولی او هغو ته نه دي تم شوي. له نیکه مرغه، زموږ د هیواد معاصر او بې جوړې ت
سوريه او افغانستان
نړۍ چې له دويمې نړيوالې جګړې را وروسته اوسمهال په ډېر بد حالت کې قرار لري ، نړيوال ثبات خراب شوی دی او په ځينو هېوادونو کې د جنګونو اورونه بل دي، اوسمهال په منځني ختيځ کې د یوې نوې جګړې ګواښ کولای چې د سیمې ډیری هېوادونه په کې راښکېل کړي. په ځانګړي ډول د منځني ختيځ تر ټولو جنګ ځپلی هېواد سوريه چې ددې خطرونو او جګړو لپاره ښه بستر دی ، که څه هم په دې وروستیو کې پکې فعاله جګړه پای ته رسیدلې ده. خو لا هم په کې حالت نازک دي او هر شېبه ددې امکان شته چې نوې جګړه په دې هېواد کې پيل شي . سوري وګړي چې
دولسم نوامبر د پښتنو د یووالي ورځ
لکه څنګه چې ټولوته جوته ده د پښتون قام وجود په ۱۲ نوامبر ۱۸۹۳ ع کال کې د انګریزانو له خوا د یوې جبري لوظنامې (ډیورنډ توافق لیک) تر مخه پر منځ نیم شو، له امو نه تر ډیورنډ کرښې پوري سیمې د امیر عبدالرحمن خان په واکمنۍ کې داخلي شوي او بیا کوزه پښتونخوا په نورو دریوو برخو وویشل شوه. د ډیورنډ کرښي لاندي قبائیل د پیرنګي د سیاسي استازي (پولټیکل) د انتظام لاندي شول، د بلوچستان پښتني سیمي د برټش بلوچستان په نوم د برتانوي ریزیډنټ او د پښتونخوا سیمې د تاج برتانیه لاندي شوې . دغه کرغېړنه کرښه
هند بیا خپله لوبه کوي!
هند بیا خپله لوبه کوي! پاکستان په کرتو،کرتو د افغانستان نظامونه ړنګ او له صفر سره ضرب کړل او هره ډله یې چې واک ته رسولې بیا یې پر وړاندې بله ډله جوړه او د خپلو ګټو لپاره یې لوبولې ده. هېره د نه وي چې هند هم ورته لوبه کوي او د خپلو ګټو لپاره افغانستان سره اړیکې پالي. په اوس کې یو ځل بیا هند خپل جغرافیایي جوړښت او ارزښت ته په کتو سره د دوست په نوم لوبه کې ځان ګډ کړ او د اړیکو پالل غواړي. خو له بده مرغه افغان سیاسیون هېڅکله نه دي توانېدلي د خپلې جغرافۍ ارزښت ته په کتو سره ځان پید
روسيه په افغانستان کې د څه شي په لټه کې ده؟
هسې خو د افغانستان او پخوانۍ روسيې د سياسي اړيکو شاليد د احمدشاه بابا او اميرشېرعلي خان تر دورو پورې رسېږي خو د تړونونو او معاهدو دوره بيا د غازي امان الله خان له واکمنۍ راپېل کېږي. دا اړيکې د تاريخ په اوږدو کې کله سړې او کله ډېرې تودې پاتې شوې دي او په تېره بيا د افغانستان د وروستۍ نيمې پېړۍ په لويو قضيو کې یې د مطرح لوبغاړي نقش لوبولی دی. په تېرو دریو کلونو په افغانستان کې د اوسني نظام په واکمنېدلو سره يوځل بيا دا اړيکې تودې شوې او په ځانګړي ډول په اقتصادي برخه کې دا اړيکې کلکې شوې. په
ډونالد ترمپ ، خلیل زاد او ډیر بې اټکله دمخالفو او موافقو افغانانو هیاهو!
زه نه پوهیږم چې ولې موږ افغانان زیات په بهر نیانو تکیه لرو او له بهر غواړی چې موږ ته حکومت یا نظام جوړکړی دغه کار څوځلی تکرار شوی او ارګ ته همدغه مزدوران ننوتلی. دا مهمه نه ده چې د انګرېز مزدور ان ول، که د روس ، امریکا ، پاکستان ، ایران یا بل هرمنافق آفت ! په ټوله کې مزدور مزدور دی که په هرنوم او هره طرحه وی افغانستان هغه وخت خپلواک، آزاد او مستقل هېواد دی چې ارګ دافغان ولس په ملی او اسلامی اراده کې تمثیل او استقرار ولری او له ولس څخه رامنځ ته شوی وی بل بنسټیزه مشکل دادی چې دتاریخ په اوږد
په سازمان/ اداره کې د وړو کسانو ساتل
لومړی او تر ټولو مهم، که تاسو غواړئ کارمندان وساتئ، په ځانګړې توګه ستاسو غوره کارمندان، پوه شئ چې دا یوازې پیسې ندي. دلته ستاسو لپاره یوه مهمه پوښتنه ده چې په پام کې ونیسئ: ایا تاسو غواړئ هغه کارمندان چې د پیسو لپاره کار کوي، یا تاسو غواړئ چې دوی د شرکت لپاره کار وکړي؟ د پیسو لپاره کار کول د ډیرو پیسو وړاندیز کول یوه ستراتیژي ده چې کیدای شي کارمندان د یو څه مودې لپاره وساتي، مګر که چیرې کارمندانو ته بل ځای کې په ښو شرايطو او امتيازاتو سرخ وړاندیز وشي، دوی به ولاړ شي. په سازمان / اداره کې د وړ
