بېلابېلې ټولنيزې ليکنې
له مطالعی او کتاب سره حیرانوونکی مینه
اروپا کې له کتاب او مطالعې سره حیرانوونکی مینه ( ځوانانو سره د زړه خواله) درې ورځې مخکې د سواد د ورځې په مناسبت زما یوه ناچیزه لیکنه نشر شوه. یو شمېر ځوانانو پوښتنه وکړه چې څه وکړو، ترڅو مطالعې سره عادت شو؟ په ټولګي کې به مې چې محصلانو ته کورنۍ دنده سپارله، دوی به شکایت کاو چې د څو کرښو په لوستلو سره سر راباندې څرخي، کورنۍ دند نشو اجرا کولای. فیسبوک کې چې لیکنه( مقاله) له پنځو- شپږو کرښو زیاته شي، ځوانان یې نه لولي او انتقاد کوی، چې لیکنه اوږده ده. زه به په دغې لیکنه کې چې ستاسې ت
تصوف، د سپیڅلتیا او نفسي غوښتنو په هندارې کې
د تصوف او روحانیت اړونده موضوع څېړل او شاربل ډېر وخت او پوره علم غواړي؛ ځکه هغه زموږ د ټولنېزې تنستې او زموږ د عقیدې له مخې، نېغ په نېغه د مذهب سره ژورې اړيکې لري او د کلتور او ادب رېښې هم ورغځېدلي دي. له همدې امله ډېرې باریکۍ او کږلیچونه لري او سپړنه یې د هر چا د وسعې کار نه دی. که څه هم صوفیان او روحانیون په هره ټولنه او هره مذهبي طبقه کې شته او په دې ډول یې د دعوت او بلنې رنګونه هم توپیر کوي. خو یو رنګ یې چې تر ډېره جوت دی هغه که په وضعي مذاهبو لکه هندويزم، بودیزم، زردشتیزم او که اسلامي مذ
په کابل کې دعاشقان او عارفان (ع) زيارت
ژباړونکې: سیدرقیب شاه ( هاشمي) په کابل کی د عاشقان اوعارفان(ع) زیارت : د اسلام د راتګ ځخه د مخه د دین د تبلیغ لپاره حضرت زبیرپه نامه یو کس د حضرت تمیم او عبد الرحیم دو سترومجاهدو ورونو له خوا د کابل د خلکو په منځ کی د تبلیغ لپاره رالیګل شوی ؤ . حضرت زبیر د خپلو دو وړو ماشومانو سره په جرئت او مردانګی یی دا سترماموریت قبول کړ او د هغه وخت پرضد یی د اسلام په ګټه تبلغ کاوه په هغه وخت کی د کابل پاچا (ایرج ) نومیده چې په خپل پخوانی دین باندی سخت کلک او پابند ؤ . کله چې پاچا د حضرت زبیر
د ظاهر هویدا ژوند او هنر
د ظاهر هویدا نوم او هنر به زموږ د اماتور موسیقی له پاڼو هېر نشي. د ده نوم لا په څلوېښتمه لمریزه لسیزه کې وځلېد. دا هغه وخت و چې جلیل ځلاند په موسیقي کې د اماتورانو یو بریالی غورځنګ را پیل کړی و. په دوی کې یو مخکښ ظاهر هویدا و. ظاهر هویدا د سندرو له ویلو پرته؛ د راډیو افغانستان تفریحي پروګرامو کې هم دخلکو، په تېره د ځوانانو زړونو ته لار وموندله. د راډیو افغانستان د هغو کلونو د جمعی د ورځو پروګرامونو جلا کیف او خوند درلود، داځکه: یو خو رخصتی وه، بل داچې په دې ورځ به راډیو له سهاره د شپې تر ۱۲بج
اسپند (سييلنى)
اسپند په پښتو سپیلنی که نام علمی ان Peganum Harmala (L.) Syrian Rue (En.) Harmal (Fr.) اسپند در دشت بكوا و مزار شريف ننګرهار به وفرت پيدا ميشود. . مردم ما اكثر آنرا برای، دفع بدبوئی خانه بكار ميبرند، و هم در محيط ما شكل عنعنوی ديگری دارد كه آنرا برای دفع نظر بد دود مينمايند، و روغن آنرا ضد سياتيك استعمال ميكنند. اسپند از جمله نباتات كاملا طبی بوده، و دود آن انتی سپتيك ميباشد، و بهترين دوا در طب يونانی محسوب شده است. اسپند دارای الكال
تصوف، د کږلیچونو سفر او ملکزی
تصوف یا صوفیزم د لوی خدای سره د انسان د مستقیم تړاو او د نړۍ د مادي خواهشاتو اوغوښتنو سره د پریکون وسیله ګڼله کیږي. تصوف داسې ډول رياضت دی چې د کشف او شهود له لارې، د الله تعالی د پېژندلو او د هغه ذات ته د رسېدلو او نږدې کېدلو لپاره تر سره کیږي. رښتینې صوفي د دغې لارې لاروی دی او د عرفاني سلوک په مرسته کولاې شي خپل نفس له بدیو پاک او هغه حقیقت ته ځان ورسوي چې دی یې په هڅه کې دی. سترو نومیالیو صوفیانو او د حق د لارې سالکینو په خپلو روحاني کمالاتو سره د لرغونو زمانو نه زموږ تر وخته پورې د ت
ادم خان او درخانۍ
دمغلو پاچاهی وه د جلال الدین محمد اکبرد امپراطوری په وخت کښې په اوسنی پښتونستان کښی د یوسف زایو اوپه مټه خیلو قبیلوکښې د یوسف زیو د قبیلی مشرحسن خان او د مټه خیلود قبیلی مشر طاووس خان دواړو ماشومان نه درلوده یوه ورځ یو ملنګ راغی دوی هریوه ته یی څوڅودانی کجوری( خرما) نظرانه کړل د الله ج په فضل د دواړو مشرانو بی بی یانی امیدواری شولی د حسن خان په کورکښې هلک چې نوم یی ادم خان ؤ او د طاووس خان په کور کښې ښکلی لور پیدا شوه چې نوم دُرخانۍ کیښود له مودو وروسته حسن خان او طاووس خان ماشومان د قرانکریم
حج او عمره
د دعا عبادت دى له کتاب څخه ليکوال الحاج سيدرقيب شاه هاشمى حج د اسلام پنځم بنسټ دى, حج په لغت کښی په معنی د لوی قصد اوپه اصطلاح کښې عبارت دی له زیارت د مخصوص ځای څخه په مخصوص وخت کښی اوپه مخصوص افعالوسره . د حج د مناسکو پرځای کولو الهی امرتعمیلول او دهغه ذات (ج) د رضاء د حاصلولوپه غرض دا یو عادی سفرنه دی باید ورڅخه پوره پوره ګټه واخلو کله چی حاجی دوباره خپل وطن ته او خپل عیال ته راشی باید په ورځنی ژوند کی یی کاملا باید بدلون راشی ،حج د فرضیت شرطونه دا دی چی باید مسلمان ، بالغ ،عاقل،ازا
مرخڼی ( عناب) jujube
د ژوند چاپیریال ککړوونکي – له کتاب څخه د کتاب لیکوال :الحاج ديپلوم انجنیر سیدرقیب شاه ( هاشمي) مرخڼي يا عناب نبات د ځنګلی بوټوڅخه شمیرکیږی خومثمره ونه ده . ددی ونی میوه د غذایی خاصیت نه علاوه دارویی نبات هم شمیرل کیږی نو ځکه تجارتی میوه ده. دا نبات د ګرمو سیمو نبات دی په پسرلی کی میوه نیسی چی د اوړی په اخرو کی میوه پخیږی د قلمی او سکر په شکل تکثیرکیږی خو که د میوی زړی په منی کی وکرو اومنځم نم ورکړو نو زړی هم شنی کیږی چی باید پیوند شی خو که پیوند هم نه شی میوه نیسی خو میوه نسبتاً ک
الحمد لله ( حمد،مدح ،شکر)
الحًمْدُ للهٍ حمد، مدح اوشکر که څه هم دا ټول یوه مانا لري ،خو دا هریو په ځانګړي ځای کې کارول کیږی د ساری په توګه : مدح: د ستاینی په معنی ده ،ستاینه کیدای شې د حق وی ، کیدای شي د غوړمالۍ وی کیدای شې دیوکس کمالونوته وي اوکیدای شي ویرې اوطمع ته وي . د الله ج لپاره مدح نه کيڔى بلکه الله په خپلو صفاتو يادول پکار دى ,مدح انسانى وصف دى په رواياتو کى راغلى د بد کار او بد کارى مدح بايد ونه شى ځکه چى تشويق نه شى . شکر: د هغه خیراو نعمت پروړاندی ویل کیږې چې له نورو انسان ته رسیدلې وي. د
اسمان، فلک
یو دوست را ته لیکلي چې په شعر کې ولې اسمان او فلک کاروي. د هغه په نظر اسمان یا فلک ګنې خدای دی. ریښتیا هم ځینې خلک په لیکنو کې د اسمان، فلک، افاق، ګردون یا د هسک کلمو په کارولو او فهم کې ستونزه لري. ځینې بیا دا کلمې د خدای په معنی تعبیروي. ځینې نور بیا زړه نا زړه دي، کله يي د خدای او کله يي د پنځ شوي پتوګه کاروي. په قران کریم کې افاق، فلک او افلاک (چې د فلک جمع ده) او عبري کلمې دي، هیڅکله د خدای د مترادف (Synonym) پتوګه نه دي کارېدلې، بلکه د بڼې له مخې د پنځېدلو په توګه کارول شوي دي. هسک،
خرما
خرما ته په انګلیسی کی , date palm ، په عربی کی نخل، په کوزه پختونخوا کى کجورى په نامه دی د خرما علمی نوم phoenix dactylifera L ، خرما د ګرمی منطقه نبات دی لږو اوبو ته ضرورت لری په هیواد کی زیات امکانات د دی نبات د ډیریدولپاره شته له پخوا په ننګرهار کی موجود ووخو اوس یی په ننګرهار کی د باغ په شکل کرلی او ښه نتیجه یی ورکړی دا نبات د اوږدی مودی د رشد او تولید نبات دی عام خلک علاقمندی ځکه نلری چی خلک ژر حاصل غواړی او دا نبات ژر په حاصل نه راځی چی اوږدی مودی ته ضرورت دی نو لازمه ده چی ددولت په
حنیف
حنیف يعنى هغه چې له کږ لارى حق ته راوښتۍ وي. (جنيف )یعنی هغه چې له حقه کوږ شوى وي. حنیف دین : هغه دین دی چې د الهې پیغمبرانو په واسطه په مختلفو وختوکښې له ادم علیه السلام نه تر خاتم النبین حضرت محمد ﷺ پوری دي . حنیف دين ابراهيمى : په عامه اصطلاح د الهې دین صفت دې اوپه خاص ډول د حضرت ابراهیم علیه السلام دین دی . حنفى مذهب: د اسلام مقدس دين کښې د اهل سنت والجماعت د څلورو مذاهبو څخه د یومذهب نوم دى امام ابو حنيفه (رح): امام ابو حنیفه د اسلامى(حنیفی ) مذهب امام دی
د څیړونکي او تاریخپوه ډاکټر لطيف ياد؛ پيژندګلوي
له نن څخه څلور شپیته کاله وړاندې، یعنی د ۱۹۵۸م کال د اګست په ۱۷ تاریخ د همیشه بهار ننګرهار د چپرهار ولسوالۍ د دولتزيو په کلي کې یو ګلالې ماشوم وزیږید. ارواښاد پلار یې، استاد محمد طالب ورباندې د لطیف خالق د لطف په پار د عبداللطیف نوم کیښود. هیڅوک نه پوهیدل چې د حاجي ملا جان لمسى، د عبدالسميع کړوسى او د مومند آخوند زاده همدا کودى به یوه ورځ د دغې عالمې کورنۍ د ویاړونو لامل ګرځي او خپلې ژبې او ټولنې ته به د لسګونو کتابونو او سلګونو څیړنیزو مقالو سوغاتونه وړاندې کوي. نيکونه او مشران یې چې د اسلام
حج او په میکده کې جانماز
د سه شنبې په ورځ د ۱۵۰هیوادونو څخه راغلي دوه ملیونه حاجیان د عرفات د غونډۍ په سر او لمن کې راټول شوي وو. ټکنده غرمه وه، خو په سپینو احرامونو کې ایماندارو ښځو، نارینه وو او حتی کمکیو ماشومانو یو وړوکې محشر جوړ کړې وو. یو سپیڅلی احساس او د خودۍ او بې خودۍ یوه ناشنا جذبه وه. هرچا خپل لاسونه د عرش واکمن ته لپه نیولي وو؛ د نصوحا توبې وې، په شونډو زارۍ وې او په اننګو د پښیمانو اوښکو امیلونه. د عرفات په همدغې غونډۍ، له نن څخه ۱۴۳۴ کاله وړاندې یعنې د هجرت په لسم کال، د خالق تعالی وروستي او رښتیني
د ابوالحسن میوندی پېژندنه
ابوالحسن القاسم احمد بن حسن میمندي چې هغه وخت په لنډیز سره په احمد میمندي او زیاتره په شمس الکُفاة هم مشهورو، د غزنوی سلطان محمود د دربار وزیرو. میمندی/میوندی په کندهار کې نړۍ ته سترګې پرانیستی وې، د محمود همزولی او همده سره یو ځای ستر شو ی او سلطان محمود هغه خپل رضاعی ورور باله. سره له دې چې د همدې سلطان محمود د پلار (سبکتګین) دپاچاهی پرمهال، د میوندی پلار بیګناه وژل شوی و، خو سلطان محمود وروسته بخښنه وغوښته او میوندی یې بېرته پخلا کړ. کله چې سلطان محمود سلطنت ته ورسېد، حسن میمندی ته یې د خپ
شعر يا شعري ټولګې څنګه وارزوو؟
کله کله د يو شعر يا شعري ټولګې د ارزونې په وخت کې له يو داسې شعر يا بيت سره مخامخ کېږو، چې سر مو پرې نه خلاصېږي (په مطلوب مفهوم او مطلب يې نه پوهېږو) نو شعر راته نېمګړی او ناقص ښکاري. يا د شعر د ظاهري مفهوم له امله راته د مسلمان شاعر په ديني او اخلاقي اړخ باندې شک پيدا کېږي. څه وکړو، چې د شک او ګومان له ګناه څخه وژغورل شوو، د شاعر زړه راڅخه مات نشي او له شعر سره راځنې بې انصافي ونشي؟ په دې کې شک نشته، نه شاعر کامل دی او نه ارزونکی او کره کتونکی داسې جامع الکمالات دی، چې په شعر
له نړۍ څخه دباندي لاړم:
شپږ کاله مخکې چي ځوان وم، اوږده ويښتان مي درلودل، و مي غوښتل چي له نړۍ څخه دباندې لاړشم .کله چي روان شوم د نړۍ دروازي ته ورسېدم ؛دا داسي دروازه وه چي په پټو سترګو دلیدلکیدو وړ وه ،خوچي کله مي سترګي پټي کړي دروازه مي ولیده او د دروازي په پاسنۍ برخه لیکل شوي و، ننه وتل منعه دي. ما د دروازي له څارونکي و پښتل چي ولي دروازي مخي ته ولاړ یي خو دروازه قلف کړه لاړشه خپل کار وکړه هسي ننه وتل منعه دې د دروازي څارونکې ځواب راکړ ننه وتل دهغه چامنعه دي ،چي زموږ د پاچا غلامې نه کوي. ما ژر ځواب ورکړ زه ز
مه خپه کېږه!
یحسبون کل صیحته علیهم هم لعدو دوی هرزورورغږ دځان پر ضد ګڼی تیر له یاده وباسه ځکه تېر پسې زړه تړل بی عقلی او کمزووری ده تا ویلی ما ویلی پرېږده ! په راتلونکی پسې زړه مه تړه ځکه لا نه دی راغلی وخت لا شته له نقد او نیوکو مه وېرېږه ځکه نقد ستا ارزښت خوندی ساتی او دولس په خیر دی دملی ګټو پخلی وکړی ملت مه هېروه باور ولره ستا رب دپرا خه مغفرت خاوند دی اومغفرت مفهوم لری له یتیمو ،کونډو ، بیوزلو، تږو او وږو له لیدنی پند واخله ! دولس په هکله په اټکل پرېکړه مه کوه
هنر(art ) یعنې څه ؟
هنر د انساني فعالیتونو هغه مجموعه او آثار دي چې د انسانانو پر عواطفو او احساساتو باندې د اغېزې لرونکي او ځانګړې معنا او مفهوم لیږدوي. هنر د هنرمن شعوري کار او آګاهانه فعالیت دی. ځینې هنرمندان حرفوي دي او د هنر او هنري آثارو د پنځولو له لارې ژوند کوي، ځینی نور بیا د ذوق او هنری احساس له مخې اماتور هنرمندان دي. یعنی هنر او هنری تخلیقات تل لکه د کار په شان یواځې د مادي مقصد او مالي ګټې په موخه نه وي، بلکې تر دې ټولو اوچت؛ معنوي مقاصد لري. هنر ښکلا پنځول، ښکلاخوښول، ښکلا ستایل، ښکلا پالل او ښکلا
د کوچنیانو لپاره یوه لنډه کیسه
سورګل د کوټي د باندی کتل خپله خور یی ولیدله چی له کوټې بهر د کور په انګړ کی له توپ سره لوبي کوی. په جګ آواز یی غږ کړ “تورپیکۍ... تور پیکۍ، څه کوی؟” تور پیکۍ چی توپ پسی یی منډي وهلي خپل ورور ته یی و نه کتل او په جګ آواز یی ووییل “ فوتبال کوم” سور ګل چی له خپلې خور پنځه کاله مشر وو، په خندا وپوښتل “ له چا سره فوټبال کوې؟ ” تور پیکۍ چی په فوتبال مصروفه وه او یو خوا او بل خوا ته یی منډې وهلې ووییل “ له ځان سره یی کوم.” “ زه هم راشم ” “نه مه راځه چی بیا ما ته تو
د خلیل کعبه
درنو لوستونکو! نن د داسې یوې خونې د عظمت او مظلومیت داستان در سره شریکوم چې ډیره لرغونې، بیحده سپیڅلې او زیاته منلې ده. دغه کوټه له نن څخه نژدې څلور زره او درې سوه کاله پخوا، ابراهیم خلیل الله په سپینې ږیړې او د هغه ځلموټي زوی، اسماعیل ذبیح الله په تنکیو لاسونو جوړه کړیده. لکه چې پوهیږو، کفن تک سپین دی، خو زښته زیات ډاروونکې دی؛ په عین حال کې د دې خونې غلاف بیا تک تور دی، مګر ډیر زړه راښکونکی دی. دا خونه او د هغې حرم د امن، توحید او د حنیفو خلکو د زړونو قبله ده. هره ورځ پنځه ځلې پاو باندې یو
د مکالمې ملکه
د مکالمې ملکه زما د خوب کوټه د یوې غونډۍ پر سر او پراخه کړکۍ لري. سهار وختي زه او مرغان له خوبه یوځای پاڅيږو. زما په کوټه کې لا چوپتیا وي، خو بیرون مرغان په تودو سندرو او یوبل ته په پیغامونو سهار پیلوي. د بېلابېلو مرغانو په سندرو فضا دومره توده وي چې سړی فکر کوي د ښار د ګڼې ګوڼې په کومه کوڅه کې تېریږي. کړکۍ ته مخامخ یو طوطې وزمه مرغه چې زه يي وینم؛ د دنګې ونې پر سر غږ پیلوي او بل مرغه چې لږ لیری او ما ته نه ښکاري د ده په ځواب کې په ورته انداز ځواب وايي. دا سوالیه او ځوابیه
په خاوروکې ویده شهنشاه
دروم قیصر د حالاتو دمعلومولو لپاره خپل یو کس مدینې منورې ته واستاوه هلته چې ورسېد دیو چا څخه یې پوښتنه وکړه ستاسو دمعظم شهنشاه بنګله چېرې ده؟ هغه ځواب ورکړ چې موږ خلک دشهنشاه دمحل ،معظم او اوچتو الفاظو سره بلکل نا آشنا یو مانا دا دغه فرهنګ سره نابلد یو ته ووایه چا سره غواړې وګورې؟ قاصد وویل چې دمسلمانانو د پاچا سره! هغه وویل موږ سره دپاچا په نوم ةوک نشته یوازې زموږ یو خادم دی چې زموږ دمعاملاتو انتظام کوی او دهغه نوم عمر (رض) دی ۶۴۴م هغه په قصر او یا ماڼۍ کې نه اوسیږی بلکې په یوه څپره کې ا
امانت،شجاعت او ژوندون
کومه زمانه کې امام ابو حنیفه (رح) ۷۶۷ م کې د کپړو تجارت کاوه هغه خپل خادم ته وویل چې درختنو فلانی تان یا بسته کې یو ځای سوری دی له موضوع خریدار خبر کړه او که غوښت یی نو په نیمه بیه یی ورکړه! دخرڅولو وخت دغه مو ضوع دخادم له یاده ووتله او تان یی په بشپړ قیمت ورکړ کله چې امام ابو حنیفه صامب ته دا خرڅلاو معلو م شو ډیر خفه او وار خطا شو دخریدار په تلاش کې شو اوً ورپسې ووت لږ شېبه وروسته معلو مه شوه چې هغه دفلانی له قبیلې سره حجاز ته تللی وه یو تیز او چالاک اوښ یې پیداکړ او په زغرده پسې
