ازادي راډيويي مجله؛ پښتو شعرونو ته جايزې ورکول کېږي
پښتو شعرونو ته جایزې ورکول کیږي. دلته به مو له دې هم خبر کړو چې په لندن کې د پښتو یو اي بوک کتاب چاپ شوی. د تاریخي ماڼیو پر تاریخ لیکنه غږیدلي یوو، شعرونه او نورې کیسې هم شته چې د لاندې لېنک په کښېکاږلو يې اورېدلی شئ:
ځوانان څنګه له یو بل سره سوله ییز ژوند کولای شي؟
د مې میاشتې ۱۶مه له یو بل سره د سوله ییز ژوند نړیواله ورځ وه. په همدې مناسبت د ځوان فکر په خپرونه کې په دې بحث شوی چې ځوانان څنګه له یو بل سره سوله ییز ژوند کولای شي؟ د خپرونې مېلمانه دیني عالم محمد زبیر افغان، لیکوال او خبریال عبدالرقیب سایل، لیکوال عبدالهادي مجروح او محصله فریده حفیظ دي. دغه خپرونه د لاندې لېنک په کېکاږلو سره اورېدلای شئ:
د کابل پوهنتون محصلانې: طالبانو پرون پوهنتون ته د ننوتو اجازه رانه کړه
په کابل کې د ښوونې او روزنې پوهنتون یو شمېر ښځینه محصلانې ادعا کوي، چې تېره ورځ ورته طالبانو پوهنتون ته ځکه د داخلېدو اجازه ورنه کړه، چې د تور حجاب سره يې تور ټیکري نه وو په سر کړي. په ټولنیزو رسنیو په بېلابېلو خپرو شویو ویډیو ګانو کې ښکاري، چې د کابل د ښوونې او روزنې پوهنتون مخته د ښځینه محصلانو ګڼه ګوڼه خورا زیاته ده. د دې پوهنتون یو شمېر محصلانې ادعا کوي، چې تېره ورځ طالبانو هغه نجونو محصلانو ته پوهنتون ته د داخلېدو اجازه نه ورکوله چې له تور حجاب سره يې رنګه ټیکري په سر کړی و. د دې پوهنتون یوه محصله چې نه غواړي نوم يې په راپور کې خپور شي ازادي راډيو ته یې وویل: "د پوهنتون د دروازې مخته د طالبانو وسله وال ولاړ وو او هغه نجونو ته چې رنګه ټیکري يې په سر کړي وو پوهنتون ته د داخلېدو اجازه نه ورکوله، نجونې سختې وېرېدلې وې، ځکه طالبانو پرې چیغې وهلې او نږدې وه چې لښتې واخلي او دا نجونې پرې ووهې، دوی حیرانې وې چې څنګه له ځایه وتښتي." دا ادعا کوي چې د طالبانو له لوري په بیلابیلو پلمو له زده کړو د نجونو د راګرځولو هڅه کېږي، هغه تور چې طالبان يې ردوي. دغه نجونې محصلانې وايي، له حجاب سره ستونزه نه لري خو له تور حجاب سره د تور ټیکري په سر کول سخت بندیز دی او که حالات دغسې دوام وکړي نو ښايي ډېری ښځینه محصلینې پوهنتونونه پرېږدي. په ټولنیزو رسنیو په خپرو شویو ویډیو ګانو کې هم ښکاري، چې د پوهنتون مخته د نجونو ګڼې ګوڼې ته یو نارینه خبرې کوي او دوی ته وايي چې باید له تور حجاب سره تور ټېکري په سر او مخونه پټ کړئ. خو د طالبانو د لوړو زده کړو وزارت ویاند احمد تقي بیا وايي، ښځینه محصلینو ته یوازې توصیه شوې ده. هغه وویل: "ټولې محصلینې پوهنتون ته داخل شوې البته د پوهنتون په داخل کې د پوهنتون د رییس له خوا هغه مصحلینو ته چې مشخص یونیفورم يې نه وو مراعت کړی توصیه وشوه او وروسته ټولو ته اجازه ورکول شوه چې خپلو ټولګیو ته لاړې شي او درسونه يې وویل." که څه هم د طالبانو د امر بالمعروف او نهی عن المنکر وزارت ویلي، چې له حجاب سره د ټیکري د رنګ په انتخاب کې ښځې د خپلې خوښې مالکانې دي خو د لوړو زده کړو وزارت ویاند احمد تقي وايي، د پوهنتون د ښځینه محصلینو لپاره له تور حجاب سره تور ټکري په سر کول د پوهنتون ځانګړی لباس دی چې له دې وروسته باید مراعت شي. د یادونې ده، چې د پوهنتون محصلانو پخوا کوم ځانګړی یونیفورم نه درلود. په همدې حال کې د طالبانو د حج اوقافو وزارت له لوري د کابل د ټولو جوماتو ملا امامانو ته د جمعې د لمانځه لپاره تیاره خطبه استول شوې او په کې د حجاب په مراعت کولو ټینګار شوی دی. د ځینو جوماتونو ملا امامان وايي، دغه خطبه ورته رسېدلې او سبا د جمعې په ورځ به يې په ممبر خلکو ته ورسوي. دا په داسې حال کې ده، چې طالبانو د تېرې اوونۍ د شنبې په ورځ د ثور په اولسمه د امر بالمعروف او نهي عن المنکر وزارت له لارې د خپل مشرتابه هغه فرمان خپور کړ چې د ښځو د اجباري حجاب پلي کولو په اړ دی. د طالبانو د ځانګړی تعریف له مخې کومې مېرمنې چې حجاب نه مراعتوي کور به يې په نښه او وروسته به یې د کورنۍ مشر ان امنیتي حوزې ته غوښتل او سزا به ورکول کېږي.
پر رسنیو د محدودیتونو دوام؛ ښځينه وياندويانو مخ پټ کار پيل کړ
نن په افغانستان څومره چې لیدل شوي، د تلوېزیوني خپرونو ښځينه چلونکو تر سترګو پورې خپل مخونه هم پت کړي دي. د کابل د یوې خصوصي تلوېزیون یوه ویانده چې نه غواړي نوم او غږ يې خپور شي ازادي راډيو ته وویل، چې تېره ورځ د دوی دفتر ته د امر بالمعروف او نهی عن المنکر وزارت کارکوونکي ورغلي او سپارښتنه يې ورته کړې، چې له دې وروسته باید ښځینه ویاندویانې په خپرونو کې تر سترګو پورې خپل مخونه هم پټ کړي. د طلوع خصوصي تلوېزیون د سهارنۍ خپرونې ویاندې یلدا علي هم پرون په دې اړه په خپل انسټاګرام کې لیکلي و او نن یې په خپرونه کې مخ تر سترګو پټ و. نوموړې لیکلي و: "دا زه یم یلدا علي، یوه ښځه د حذفېدلو په حالت کې، د امر به معروف د دستور له مخې ټاکل شوې تر دې وروسته په دې ډول ظاهر شئ." طلوع نیوز نن په خپله ټوېټر پاڼه لیکلي، چې د طالبانو حکومت د دوی په ګډون د موبي ګروپ له ټولو تصویري شبکو غوښتي، چې وروسته له دې یې باید د خپرونو د ښځینه چلوونکو مخونه پټ وي. طلوع نیوز په خپل توېټر کې دا هم لیکلي، چې د طالبانو د امر بالمعروف او نهی عن المنکر او د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت دا امر قطعي او د نه بحث وړ ګڼلی دی. دغې خصوصي رسنۍ لیکلي، د کومو اطلاعاتو له مخې چې دوی ته رسېدلي، دا دستور په افغانستان کې نورو فعالو رسنیو ته هم ورکړل شوی دی. په همدې حال کې د طالبانو د امر بالمعروف وزارت هم تاييدوي، چې د تلوېزیونونو مسوولینو ته په خپرونو کې د ښځینه ویاندویانو د مخنونو د پټولو سپارښتنه شوې ده. د دې وزارت ویاند محمد صادق عاکف مهاجر ازادي راډيو ته وویل: "رسنۍ کولای شي د ممبر رول ادا کړي په همدې خاطر دوی ته سپارښتنه وشوه چې باید ښځینه يې په خپرونو کې حجاب مراعت کړي تر تر څو عام هېوادوال وپوهېږي چې دا حجاب دی." د یادونې ده، چې تر دې مخکې هم د طالبانو د امر بالمعروف او نهی عن المنکر وزارت له خوا په ټوله کې په رسنیو او په ځانګړي ډول په ښځو محدودیتونه لګېدلي و، چې دا ډول یې بیخي نادر ګڼل کېږي.
رنګه څادر؛ طالبانو د پوهنتون محصلانو مخه ونیوله
طالبانو نن د تعلیم او تربیې د پوهنتون محصلانوته چی رنګه ټیکري یې پر سر ول د ننوتلو اجازه ورنکړه. په یوه تازه فرمان کې طالبانو د ښځو لپاره حجاب اجباري کړی خو د حجاب د رنګ په اړه یې څه نه دي ویلي.
ټی ټی پي د افغان طالبانو په منځګړتوب حکومت سره اوربند وکړ
د طالبانو حکومت تایید کړه چې په کابل کې یې د پاکستان د حکومت او پاکستاني طالبانو د تحریک ترمنځ د ترسره شویو مذاکراتو کوربه توب کړی دی. د طالبانو د حکومت ویندوی ذبیح الله مجاهد په خپله ټویټرپاڼه کې لیکلي چې د مذاکراتو په جریان کې پر اړوندو موضوعاتو کې د پام وړ پرمختګ ترڅنګ په لنډمهاله اوربند هم توافق وشو. د پاکستان د تحریک طالبان ډلې یا ټي ټي پي له ۲۰۰۷ کال د خپل تاسیس راهیسې په پاکستان کې د ډیرو خونړیو بریدونو مسولیت اخیستی. د مشال راډیو خبریال عبدالحی کاکړ نور حال راکوي
د حجاب د طرحې تطبيق؛ ښځې: کورونو کې له تاوتريخوالي سره مخ يو
د طالبانو لهخوا د جبري حجاب فرمان له صادرولو وروسته، په افغانستان کې یو شمېر ښځې وايي، په کور دننه ورسره تاوتریخوالی زیات شوی. یو شمېر افغان نجونې او ښځې ادعا کوي چې د طالبانو لهخوا د حجاب د جبري کېدو وروسته، نارینه اجازه نه ورکوي چې له کوره د باندې ولاړې شي. د دوی په خبره، نارینه یې له دې وېره لري چې د ښځو لهخوا یې د حجاب د نه مراعتولو پر مهال کور په نښه او بیا حوزې ته غوښتل کېږي. یوه مېرمن چې کابل کې اوسېږي نه او نه غواړي د امنیتي ګواښونو له امله یې نوم خپور شي ازادي راډیو ته وویل، دا کار د دې لامل شوی چې په کور کې له ښځو سره تاوتریخوالی زیات شوی. نوموړې ويلي: "له هغه وخته چې طالبانو ویلي ښځې دې بېحجابه نه ګرځي، کله چې د اړین کار لپاره هم بهر ځم، د کورنۍ نارینه راسره ډېر بد چلند کوي. حق او ناحق بهانې غواړي. وایي که تاسې ووځئ، موږ ته سر خوږی جوړوئ. طالب مو کور په نښه کوي بیا موږ حوزې ته غواړي." یوه بله مېرمن چې دا هم نه غواړي د محدودیتونو له امله يې نوم خپور شي وايي، د حجاب د جبري کېدو وروسته، د دوی په کارونو او تګ راتګ محدودیت او کورنی فشار یو په څو چنده زیات شوی دی. نوموړې ويلي: "په افغانستان کې هسې هم له مېرمنو سره زور زیاتی کېده، خو اوس چې طالبانو د حجاب او محرم خبره رابرسېره کړې، په ښځو یې بېخي د ګرځېدو ساحه تنګه کړې. وخت ناوخته د کورنۍ لهخوا تند او تېز چلند سره مخ کېږو." خو د نجیب په نوم یو ځوان وايي، له دې امله چې د طالبانو لهخوا له کومې ستونزې سره مخ نهشي، باید په کور دننه دا ډول محدودیتونه وضع کړي. ښاغلی نجيب وايي: "موږ له دې امله چې طالبان مو حوزې ته یو نهسي او نور سرخوږی را ته جوړ نه کړي، مجبور یو چې ښځې د پخوا په څېر ډېر تګ راتګ ته پرې نه ږدو. که څه هم موږ پوهېږو چې دا دوی د حق پر وړاندې تېری دی، خو موږ مجبور یوو." په ورته وخت کې د ښځو د حقونو فعاله او په ناروې کې د افغانستان پخوانۍ سفیره شکریه بارکزۍ په کور دننه د نارینهوو او له کوره د باندې له ښځو سره د طالبانو چلند او پر دوی وضع کړي محدودیتونه د اندېښنې وړ او د بشري حقونو نقض بولي. آغلې بارکزۍ وايي: "له بدمرغه په څو تېرو اوونیو کې افغان مېرمنو خپل ټول حقونه له لاسه ورکړل. څومره چې مېرمنې له کوره بهر ځورول کېږي، په همغه اندازه په کورکې دننه هم له بد حالت سره مخ دي. نه څوک شته چې غږ یې واوري او نه یې هم څوک ستونزې حلوي. زه له ټولو کورنیو غواړم چې مېرمنو سره بد چلند مه کوئ دا تورې شپې اخر تېرېدونکي دي." دا په داسې حال کې ده چې طالبانو د تېرې اوونۍ د شنبې په ورځ د ثور په اولسمه د امر بالمعروف او نهي عن المنکر وزارت له لارې د خپل مشرتابه هغه فرمان خپور کړ چې د ښځو د اجباري حجاب پلي کولو په اړ دی. د طالبانو د ځانګړی تعریف له مخې کومې مېرمنې چې حجاب نه مراعت کوي کور به يې په نښه او وروسته به یې د کورنۍ مشر ان امنیتي حوزې ته غوښتل او سزا به ورکول کېږي. طالبانو دغه شان په ښځو بې له محرمه د اوږد سفر بندیز لګېدلی، ډېری له کار کولو منع شوي، په دولتي رسنیو کې ونډه صفر شوې او له شپږم ټولګي پورته له زدکړو هم منع شوي دي.
طالبانو ولې شېرخان بندر وتاړه؟
د افغانستان او تاجکستان ترمنځ سرحدي دروازه شېرخان بندر، له ۱۰ ورځو راهیسې تړلی دی. په افغانستان کې په لسګونو لارۍ او تاجک موټرچلوونکي راګیر پاتې دي او خپل هېواد ته نه شي تللی. اکثر باروړونکي موټرونه له تاجکستانه د ډبرو سکاره او بوره افغانستان ته لېږدوي او له افغانستانه تاجکستان ته سمنټ وړي. خو شېرخان بندر ولې ناببره وتړل شو؟ په دې راپور کې یې وګورئ
ډیبورا لاینز له امیر خان متقي سره د ښځو پر حقونو خبرې کړي
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د مرستندویه ماموریت یا یوناما مشرې ډیبورا لاینز نن د طالبانو د بهرنیو چارو له سرپرست وزیر امیرخان متقي سره په کتنه کې د ښځو د زده کړې، کار او تګ راتګ د حقونو په اړه خبرې وکړې. یوناما په خپله ټویټرپاڼه کې ویلي چې دیبورا لاینز په دې کتنه کې دغه راز له پنجشیر څخه د ورکړل شویو راپورونه په اړه هم اندېښنه څرګنده کړه. په ټویټ کې دغه راز ویل شوي چې د ټولشمولیت او روغې جوړې پر لورګامونه اخیستل کېږي او یوناما به له ټولو امکاناتو کار واخلي. د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویاند عبدالقهار بلخي د دغې کتنې په اړه په څو ټویټونو کې ویلي چې آغلې لاینز وویل، هیڅوک په افغانستان کې د جګړي او جنګي ډلو ملاتړي نه دي او نه یې هم د افغانستان په ګټه بولي. نوموړي ویلي چې ښاغلي متقې یادونه وکړه چې ملګرو ملتونو او نړۍ ته دې د افغانستان په اړه حقایق لکه امنیت، د فساد او اختلاص مخنیوی، د داعش او مخدره موادو له منځه وړل په جدي او واقعي ډول ورسوي.
د ملګرو ملتونو د ښځو بنسټ افغان ښځو سره د نقدي مرستو غوښتنه کړې
د هرې ورځې په تېرېدو سره په افغانستان کې د ښځو د بد وضعیت په اړه اندېښنې په مخ ډېرېدو دي. په تر ټولو تازه مورد کې د ملګرو ملتونو سازمان د ښځو بنسټ UN Woman په یوې اعلامیه کې ویلي، چې ښځې په افغانستان کې تر بل هر وخت ډېر ملاتړ ته اړتیا لري. د ملګرو ملتونو سازمان د ښځو بنسټ په افغانستان کې په ښځو او نجونو سختو شرایطو ته په پام ویلي، چې په دغه هېواد کې د ښځو امنیت، بشپړ مشارکت او په ټولنیز، اقتصادي او سیاسي ژوند کې د دوی د ازادۍ په برخه کې ملاتړ ته ژمن دي. دغه بنسټ په افغانستان کې د ښځو د لاس ته راوړنو په خوندیتوب د ټینګار تر څنګ، له افغان ښځو سره د نقدي مرستو غوښتنه هم کړې ده. په ورته وخت کې د بخښنې نړیوال سازمان د جنوبي اسیا د برخې کمپاینري سمیرا حمیدي ازادي راډیو ته ویلي، چې نړیواله ټوله باید یو مشخص پروګرام چې ښځې ورنه برخمنې شي تمویل کړي. نوموړې ويلي: "زموږ اندېښنې د ښځو له پاره د مشخصو پروګرامونو د نشتون په اړه دي، موږ په تېرو نهو میاشتو کې له نړېوالې ټولنې غوښتي چې د مېرمنو لپاره ځانګړي پروګرامونه ولري او تمویل یې کړي، ترڅو د تېرو شلو کلونو لاسته راوړنې له منځه ولاړې شي." په ورته وخت کې د جمهوریت نظام پر مهال رسنیزه فعاله ویدا ساغر وایي، کومې مرستې چې د ملګرو ملتونو د ښځو له برخې سره کېږي او دغه شان لګښتونه یې، باید شفاف وي. نوموړې وايي: "تر اوسه پورې چې په میلیونونو ډالر د ملګرو ملتونو د سازمان د مېرمنو په واک کې وې، په کوم شمېر مېرمنو نه ملاتړ شوی او د دوی په ژوند کې یې څومره بدلون راوستی دی؟ پوښتنه دا ده چې یاد بنسټ خپله څومره شفاف دی؟" د ملګرو ملتونو سازمان د اعلامیې په یوه برخه کې ټینګار شوی، چې باید په افغانستان کې د ښځو حقونه یو لوری ولري، چې هغه مخته تګ دی. د اعلامیې پر بنسټ په داسې حال کې، چې د افغانستان د ۱۹۶۴ کال اساسي قانون د ښځو او نارینوو تر منځ برابری په رسمی ډول وپېژنده، خو اوس د هرې ورځې په تېرېدو سره دا لویه لاسته راوړنه د لمنځه تللو له خطر سره مخ ده. دا په داسې حال کې ده، چې طالبانو پر افغانستان تر بیا ځلې واکمنېدو ورسته د ښځو د کار، زده کړو او ټولنیزو فعالیتونو په برخه کې یو شمېر محدودیتونه ولګول، چې دا محدودیتونه په کور دننه او بهر له پراخو غبرګونونو سره مخ شوي دي.
د متحدو عربي اماراتو نوی رهبر وټاکل شو
د خلیفه بن زاید ال نهیان له مړینې وروسته د اوو اماراتو مشرانو نن ( شنبه) د متحدو عربي اماراتو نوی مشر انتخاب کړ. د عربي متحده اماراتو دولتي خبري اژانس راپور ورکړی چې شیخ محمد بن زاید ال نهیان نه د رایو په اتفاق د متحده عربي اماراتو د نوي مشر په توګه وټاکل شو. عربي متحده امارات له اوو اماراتو جوړ شوي چې په کې دوبۍ، شارجه، ابوظبي، راس الخیمه، عجمان، فجیره او ام القوین شامل دي.
