افغان خبریال جلال ستانکزی د زمري د ۲۴مې له جریاناتو وروسته ولې له هېواده ووت؟
د زمري یا اسد ۲۴مه یا د ۲۰۲۱ کال د اګسټ ۱۵مه، دې ورځې د افغانستان د خلکو په ژوند کې، کهیې سیاسي فکر یا دریځ درلود که نه، بدلون راوست. په دې منځ کې بېپرې خبریالان چې دندهیې خلکو ته د معلوماتو رسول و او د جګړو او کړکېچونو له هېڅ لوري سره تړلي نهو، هم له افغانستانه وتلو ته اړ شول.
طالبانو د خپل بري په لومړۍ کليزه کې له نړيوالې ټولنې د همکارۍ غوښتنه وکړه
د طالبانو حکومت په افغانستان په خپل یو کلن کېدو سره، یو ځل بیا له نړیوالې ټولنې د همکارۍ غوښتنه وکړه. په هغو مراسمو کې چې نن په کابل کې د همدې ورځې په مناسبت جوړ شوي و، طالب چارواکو وویل، دوی په خپلو ژمنو ولاړ دي او د افغانستان خاوره به د نړۍ د هېڅ هېواد په زیان نه کارول کېږي. خو داسې مهال چې د مقاومت ملي جبهې نن په پنجشېر کې له طالبانو د یو شمېر سیمو د نیولو ادعا وکړه، د طالبانو د دفاع وزارت بیا خبرداری ورکوي چې په کور دننه به د دوی پر ضد را پورته شوې ډلې وځپي. په داسې حال کې، چې طالبانو تېر یوه کال کې په ځلونو له نړیوالې ټولنې د خپل حکومت د رسمیت پېژندنې غوښتنه کړې او کومه پایله یې نهده ورکړې، تازه د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت خبرداری ورکوي که افغانستان کې ګډوډي راشي، نړۍ به هم ارامه پاتې نهشي. د دغه وزارت سرپرست امیرخان متقي چې نن یې د کابل د بیا ځلي نیولو د یو کلنۍ په مناسبت غونډې ته خبرې کولې وویل، د افغانستان ثبات او امن د ټولې نړۍ په ګټه دی او نهباید د افغانستان د بېثباتۍ هڅه وشي. ښاغلي متقي داسې مهال چې د روان میلادي کال د جولای په ۳۱مه نېټه د القاعده شبکې مشر د کابل په وزیر اکبرخان کې ووژل شو، دعوه کوي چې له نړۍ سره په خپلو ژمنو ولاړ دي او د افغانستان خاوره به د هېڅ هېواد په زیان و نه کارول شي. نوموړي وويل: "موږ له دنیا سره مثبتې او ښې اړیکې غواړو. د افغانستان خاوره به د چا په ضرر نه کارول کېږي، په دې خبره باندې کلک ولاړ یوو، خو له نړیوالو مو هم همدا غوښتنه ده چې تا پرون په میلیاردونو ډالر او پنځوسو هېوادونو نه د داعش مخه نیولای شوای نن هغه همکاري خو پرېږده بندیزونه دې هم لګولي دي. فشارونه هم واردوي، تبلیغات هم کوي او بېثباتۍ ته هم لمن وهې، خو که دلته ګډ وډې راشي بیا به څه کوې." خو نړیوالې ټولنې له دې وړاندې په ځلونو طالبان د افغانستان په بېثباتۍ تورن کړي او ویلي یې دي، د حذف سیاست یې غوره کړی دی چې پایله نه لري. د طالبانو د بیا ځلي واکمنۍ په لومړي کلیزه کې د دوی د رئیس الوزرا مرستیال عبدالسلام حنفي بیا تر ډېره د مخکني جمهوري نظام په چارواکو نیوکې وکړې او هغوی یې غصب، فساد او چور تورن کړ. داسې مهال چې د مخکني جمهوري نظام چارواکو بیا طالبان د افغانستان ویجاړونکي او په افغانستان کې د پاکستان د نیابتي جګړې وسلهوال بلل. خو د طالبانو د دفاع سرپرست وزیر محمد یعقوب مجاهد له طالب چارواکو وغوښتل چې د نړیوالې ټولنې له بندیزونو او فشارونو سره سره، د افغانانو د هوساینې لپاره کار وکړي. خو مجاهد داسې مهال چې د مقاومت ملي جبهې نن په پنجشېر کې له طالبانو د یو شمېر سیمو د بېرته نیولو او طالبانو ته د درنې مرګ ژوبلې اړولو ادعا وکړه، خبرداری ورکړ چې د خپل رژیم پر ضد را پورته شوې ډلې به وځپي. نوموړي وويل: "هر هغه څوک چې د بغاوت په نامه وي او که دا یو څو خیرن تور کالایان وي، دا به په سزا رسېږي. دوی نه شي توانېدلای چې د هېواد امنیت خراب کړي او دا راغلي خوشحالي ترې واخلي." طالبان داسې مهال د خپل واک لومړۍ کلیزه نمانځي چې واکمني یې د بشري حقونو په نقض، د اقتصادي وضعیت د لوېدو او تر خوا یې په نړۍ کې د افغانستان کې د حیثیت په منزوي کېدو تورن دی.
يونېسف: د نجونو د ښوونځيو له بندېدو وروسته د افغانستان اقتصاد ته ۵۰۰ ميليون ډالره زيان اوښتی
ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو سازمان وجهي صندوق (یونېسف) وايي، له هغې وروسته چې په افغانستان کې له شپږم ټولکي پورته د نجونو په وړاندې د ښوونځیو دروازې وتړل شوې د افغانستان اقتصاد په تېرو دولسو میاشتو کې ۵۰۰ میلیونه ډالره زیان کړی دی. د یونېسف په تازه راپور کې چې نن خپور شوی راغلي، که په افغانستان کې نجونو بیا ځلي ښوونځيو ته پرېښودل شي او له لوړو زده کړو وروسته ورته د کار زمینه برابره شي د افغانستان اقتصاد ته به په کلنۍ ډول له پنځه میلیاردو ډالرو زیات عواید راشي. سیمین غوښتل سږ کال خپل ښوونځی پای ته ورسوي او د لوړو زدوکړو وروسته له خپلې کورنۍ سره اقتصادي مرسته وکړي. خو پر نجونو د طالبانو له لوري د ښوونځیو تړل کېدل، نوموړې خپلې راتلونکې ته ناهیلې کړې او کورنۍ یې له سختو اقتصادي ستونزو سره مخ شوې. نوموړې وويل: "د ملکه ثریا په ښوونځي کې دیولسم ټولکي زده کونکې یم، ما غوښتل چې په راتلونکې کې ډاکټره شم، د دې لپاره چې ما ورور نه درلود او غوښتل مې په راتلونکې له خپل پلار سره د کور په اقتصادي مسایلو کې مرسته وکړم، خو له هغې ورځې چې ښوونځي وتړل شول، زه او پلار مې ډېر ناهیلې شوي یو." کرشمه هم، چې د کابل ښار اوسیدونکې ده او له ورته حالته اندېښنه لري وايي، د نجونو په وړاندې دې ښوونځي ژر تر ژره پرانیستل شي. نوموړې وايي: "زه په دولسم ټولکي کې وم چې ښوونځي وتړل شول، زه غواړم چې ښوونځي ژر تر ژره خلاص شي، تر څو درس ووایم او د افغانستان راتلونکي لپاره یوه تکړه ډاکټره شم." په ورته وخت کې ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو سازمان وجهي صندوق(یونېسف) په یو تازه راپور کې ویلي، وروسته له هغې چې ښوونځي د افغان نجونو پر مخ تړل شوي د افغانستان په نا خالصه عوایدو کې ۲،۵ سلنه کموالی راغلی دی. په دغه راپور کې ویل شوي، له هغې ورځې راهیسې چې نجونې ښوونځیو ته نه ځي د افغانستان اقتصاد ۵۰۰ میلیونه ډالره زیان کړی او که دغه لړۍ همداسې روانه وي او افغان نجونو ته دکار زمینه هم برابره نهشي د دوی په نشتون کې ښايي د افغانستان اقتصاد په راتلونکو کلنو کې ۵ میلیارده ډالره زیان وویني. دغه راپور کې ویل شوي چې په تېر یو کال کې د شاوخوا درې میلیونه نجونو پر مخ ښوونځي تړل شوي او له زده کړو بې برخې پاتې دي. په افغانستان کې د ماشومانو د وجهې صندوق استازي (اګ ایویا) له ازادي راډیو سره په خبرو کې د دې راپور په اړه وویل، له ښوونځيو د نجونو محروم پاتې کېدل نه یوازې دا چې اقتصادي ستونزې زیاتوي بلکه د دوی راتلونکي هم له ګواښ سره مخ کوي. نوموړي وويل: "د روان کال د مارچ میاشتې په ۲۳مه د نجونو د ښوونځیو په تړاو پرېکړه ټکان ورکونکې وه او د ژور خفګان مسله ده، دغه پرېکړه نه یوازې دا چې دوی له تعلیم لرې پرېږدې بلکې دوی لپاره نورې ستونزې لکه له دوی څخه ناوړه استفاده، جبري ودونه او د دوی قاچاق ته لاره پرانیزې، زموږ اوسنی تحلیل دا ښيي چې دغې پرېکړې د افغانستان د ناخالصه عوایدو په برخه کې هم اغېز کړی." ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو سازمان د وجهي صندوق (یونېسف) په خپل راپور کې ویلي چې د افغانستان د سقوط وړاندې شاخوا ۴ میلیونه ماشومان چې نجونو او هلکان پهکې شامل دي له ښوونځیو محرومه پاتې وو. خو په افغانستان کې د سیاسي بدلون وروسته د ۳ میلیونو نورو نجونو محروم پاتې کېدل، شاقه کارونه، جبري ودونه او روغتیايي ستونزې ددوی ژوند نور هم ګواښي.
د طالبانو حکومت جوړښت؛ ایا په طالبانو کې ډلې شته؟
پر طالبانو یوه نیوکه دا ده چې تېر یو کال کې یې په خپل حکومت کې له طالب مشرانو پرته د نورو نظرونو لرونکو ته ځای نهدی ورکړی، خو دا هم ویل کېږي چې د طالبانو حکومت کې راټول طالبان هم خپلو کې یوه واحده ډله نهدي. د طالبانو حکومت ویاندویان بیا دا ردوي وايي، دوی ټول تر یو چتر او یو مشرتابه لاندې کار کوي.
ارزګانی: طالبان د پخوانیو پوځیانو له تجربې ګټه نه اخلي
پر افغانستان د طالبانو د ولکې د بیا ټینګولو نن دوشنبه کال پوره شو. طالبانو پر افغانستان د ولکې له ټینګولو سره د افغانستان ملي امنیتي ځواکونه ړنګ کړل او ویې ویل چې په خپلو لیکو کې به دوی ته ځای نه ورکوي. زموږ همکار له پخواني پوځي جنرال، عبدالروف ارزګاني د مرکې په پیل کې پوښتنه کړې، چې ایا طالبان د پخوانیو پوځيانو له تجربې استفادې ته حاضر دي؟ د جنرال عبدالروف ارزګاني مرکه د لاندې غږيز فايل په کېکاږلو اورېدلی شئ:
واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته د افغانستان امنيتي وضعيت ښه شوی؟
د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته امنیتي وضعیت په نسبي ډول ښه شوی خو لا هم بمي او انتحاري بریدونه دوام لري. عصمت څاروان په دې موضوع د پوځي چارو له نظر خاوند احمد خان اندړ سره مرکه کړې او لومړی یې ترې پوښتلي، په تېر یو کال کې چې طالبان په افغانستان کې واک ته رسېدلي، د افغانستان امنیتي وضعیت څنګه ارزوي؟ د ښاغلي احمد خان اندړ مرکه د لاندې غږيز فايل په کليک کولو اورېدلی شئ:
د جمهوریت له سقوط وروسته دافغانستان اقتصاد کومې خوا ته روان دی؟
په تېر یوه کال کې لکونه افغانان بې روزګاره شوي، له ګاونډیو هېوادونو سره تجارتي راکړه ورکړه کمه شوې او هغه میلیاردونه ډالره نړیوالې مرستې درېدلې چې د افغانستان د پرمختیايي چارو او یا امنیتي برخو لپاره کېدې. عصمت څاروان د اقتصادي چارو له افغان نظرخاوند دریا خان بهیر سره د افغانستان د تیر یوه کال د اقتصاد په اړه لنډې خبرې کړي او لومړۍ يې ترې پوښتلي چې، د جمهوریت له سقوطه وروسته دافغانستان اقتصاد کومې خوا ته روان دی؟ د ښاغلي دريا خان بهير مرکه د لاندې غږيز فايل په کليک کولو اورېدلی شئ:
طالبانو د خپلې کامیابۍ د کلیزې په ویاړ عمومي رخصتي اعلان کړه
واشنګټن - په افغانستان کې واکمنو طالبانو د ګل/دوشنبې ورځ [د اګسټ ۱۵مه] د خپلې کامیابۍ د یو کال پوره کېدو په ویاړ په قامي کچه رخصتي اعلان کړې ده. یو کال وړاندې په همدې ورځ، چې د افغانستانه د نېټو او امریکا ځواکونه په وتو و، کابل کې پخوانی نظام ونړېد او طالبانو یو ځل بیا په کابل قبضه ولګوله. د طالبانو بیا واک ته رسېدل ډېر تېز و او د پخواني حکومت په وروستیو څو ورځو کې ورسره ډېره لږه مقابله وشوه چې په نتیجه کې یې طالبانو وکړی شول د ټولو نورو ولایتونو د نیولو وروستو، د اګسټ په ۱۵مه سرښار کابل ته هم ننوځي او واک اختیار ترلاسه کړي. د طالبانو حکومت د اتوار/یکشنبې په ورځ په یو لنډ بیان کې وویل چې د اګسټ په ۱۵مه، "د امریکا او د هغه د متحدینو د اشغال پر وړاندې د افغانستان اسلامي امارت تر مشرۍ لاندې د افغانانو د برحقه جهاد د بریالیتوب لمړی تلین دی. په همدې اساس د افغانستان د اسلامي امارت د تقویم په اساس په ټول هېواد کې عمومي رخصتي ده." د امریکا په مشرۍ بهرني ځواکونه د قریب شل کاله جګړې وروسته د افغانستان نه ووتل. طالبانو وعده کړې وه چې د القاعده په شمول بهرني ترهګر به پرېنږدي چې د افغانستان خاوره د امریکا او اتحادیانو خلاف یې استعمال کړي. طالبانو دا وعده هم کړې وه چې د ټولو افغانانو، په شمول د ښځو، حقونه به ساتي او بیا به هغه سخته تګلاره نه عملي کوي کوم چې دوی د ۱۹۹۶ نه تر ۲۰۰۱ پورې پخپل پخواني حکومت کې پلې کړې وه. مګر له هغه وخته چې طالبان بیا په افغانستان واکمن شوي دي، د دې سختدریځې ډلې حکومت چې صرف په کې نارینه شامل دي، د کار کولو او تعلیم په برخه کې د ښځو حقونه په ډېره پیمانه د پښو لاندې کړي او په مدني آزادیو یې محدودیتونه لګولي او وایي چې دا تګلارې یې د افغانانو د دود او دستور او د اسلامي شریعت مطابق دي. په کابل کې د القاعده ډلې د مشر اېمن الظواهري وژل کېدل چې تېره میاشت د کابل ښار په منځ کې د یو امریکایي ډرون ښکار شو، د ترهګرۍ ضد ژمنو په برخه کې د طالبانو په وعدو پوښتنې راپورته کړي دي. طالبانو د امریکا دا حمله وغندله، او ویې ویل چې هغوی په کابل کې د الظواهري د موجودیت نه خبر نه و. طالبانو وعده کړې چې په دې اړه به "سنجیده" او "هراړخیزه" تحقیقات وکړي. د بشري حقونو او د ترهګرۍ اړوند فکرمندیو تر اوسه د دې مخه نیولې چې نړېواله ورورولي دې د طالبانو حکومت تسلیم کړي او د هغې ډلې نه دې اقتصادي پابندۍ اوچتې کړي. مرستندویه تنظیمونه وایي، دغو پابندیو په افغانستان کې بشري بحران چې دمخه لا د جګړو او پر له پسې خشکسالیو له امله خراب و، نور هم پسې ژور کړی دی. طالبان د خپلې تګلارې دفاع کوي د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویاند عبدالقهار بلخي د خپلې ډلې د کامیابۍ یو کال پوره کېدو سره ویلي چې د دوی "نوپایه حکومت" په تېزۍ سره ملک ته امن راوستی او "د سولې، استحکام، او رفاه" لاره یي پیله کړې ده. بلخي وي او اې ته په یوه مفصله مرکه کې وویل چې اړوند وزارتونه په هره ممکنه توګه کوشش کوي چې په موثره توګه د اقتصاد په برخه کې فوري داخلي مسئلې هوارې کړي، لکه د کرنسۍ مسئله، او د تجارت او ټرانزیټ فعالیتونو په زیاتولو باندې خلکو ته کار روزګار پیدا کول. د طالبانو د خارجه وزارت ویاند په خپلو خبرو کې وویل: "اوس نو د بهرنیو ملکونو، په خصوص د امریکا وار دی چې د ټولو یو اړخیزه اقتصادي پابندیو په لېرې کولو سره چې بنکي نظام او اقتصادي سېکټر په ښه توګه کار وکړي، د افغانانو د درد په کراره کولو کې خپله ذمه واري ادا کړي." بلخي بیا هم د واشنګټن نه وغوښتن چې د افغانستان د مرکزي بنک کنګل شوې خارجي زرمبادله چې زیاتره یې په امریکا کې ده، هغه دې آزاده کړي او په دې سره به کابل وکړی شي قامي اقتصاد مستحکم او په ملک کې بهرنۍ سرمایه کاري تشویق کړي. د امریکا صدر جو بایډن په فرورۍ میاشت کې یو صدارتي حکم جاري کړ چې ویل یې د افغانستان د ۷ بلینه ډالرو نیمايي کنګل شوې پیسې دې د افغانو سره د بشري امداد رسولو په مقصد آزادې شي او پاته نور دې وساتل شي چې د ترهګرۍ په اړوند امریکایي عدالتونو کې چې د طالبانو خلاف مقدمې روانې دي، هلته ممکن د معاوضې په توګه ورکړی شي. د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویاند په مسلمانو ملکونو او په ټوله نړۍ هم غږ وکړ چې که غواړي یو امن او مستحکمه افغانستان وګوري، نو د دوی حکومت دې تسلیم کړي. هغه د نړېوالو دا تنقید رد کړ چې ګني طالبانو په ښځو محدودیتونه لګولي دي، او دعوه یې وکړه چې د دوی په حکومت کې مېډیا او یا مدني ازادۍ نه ټکول کیږي. بلخي وویل: "هماغسې چې مونږ د نورو په داخلي چارو کې مداخلت نه کوو، د نورو ریاستونو نه هم غواړو چې د افغانستان په داخلي چارو کې د لاسوهنې نه ډډه وکړي." د بشري حقونو د حالاتو خرابېدل ملګرو ملتونو او د بشري حقونو نړېوالو ډلو په څو څو ځله خپلو رپوټونو کې ویلي چې د طالبانو د بیا واکمنه کېدو وروسته، په افغانستان کې هره ورځ او په دوامداره توګه له هر اړخه ښځو او جینکو ته حالات خراب کیږي. د خالي/شنبې په ورځ، د طالبانو امنیتي ځواکونو د ښځینه مظاهره چیانو په وړاندې هوایي ډزې وکړې او هغه احتجاج کوونکې ښځې یې وټکولې کوم چې د تعلیم، کار او سیاسي فعالیت حقونه یې غوښتل. د طالبانو دا تشدد په هېواد او نړېواله کچه د بشري حقونو د فعالانو له اړخه وغندل شو. طالبانو اکثره تنکۍ جینکۍ د ثانوي سکولونو نه منع کړي دي او په اکثره سرکاري ادارو کې یې هم د ښځو په کار پابندي لګولې ده. صرف د تعلیم، صحت او ځیني نورو وزارتونو کې یو شمېر ښځې کار ته دوام ورکوي. طالبانو ښځو ته امر کړی دی چې په عام منظر کې دې مخونه پټ ساتي، او د ۷۲ مایلو نه زیات مزل کې یې ښځې د یوازې سفر کولو نه هم منعه کړي دي. طالبانو واک ته د رسېدو نه پس د ټولو دپاره د عفوې اعلان وکړ، مګر منتقدین په دې باور ندي چې طالبان دې خپله دا وعده ساتلي اوسي. هغوی د ځینو پخوانیو چارواکو او عسکرو د هدفي وژنو او د عامو خلکو په وړاندې د طالبانو د تشدد یادونه کوي.
"د افغانستان د ژغورنې لپاره د ملي مقاومت شورا" منشور اعلان شو
یو شمېر پخوانیو جهادي مشرانو او د افغان حکومت پخوانیو چارواکو د یکشنبې په ورځ اګسټ ۱۴ (زمري ۲۳) په یوه انلاین غونډه کې د «افغانستان د ژغورنې لپاره د ملي مقاومت شورا» منشور په ۱۸ مخونو او ۷۱ مادو کې پر افغانستان د طالبانو د واکمنۍ د یو کلنۍ په درشل کې اعلان کړ.
ستاسې غږ
ستاسې غږ خپرونه کې د امریکا غږ د اشنا رادیو اوریدونکي په مستقیمه توګه له مونږ سره اړیکه نیسي او د خپرونې د چلوونکو او اوریدونکو سره خپل نظر، اندیښنې او شکایتونه شریکوي. دا خپرونه په ژوندۍ بڼه د افغانستان په وخت د شپې د ۱۰:۰۰ تر ۱۰:۳۰ بجو پورې خپریږي. د تماس شمیره: ۳۱۳۶-۶۱۹-۲۰۲-۰۰۱
د پاکستان ۷۵مه کلیزه: د امریکې سره یې تعلقات څنګه پاته شوي؟
(وي او اې - اردو سروس/واشنګټن) - پاکستان او امریکا د تېرو ۷۵ کلونو راهیسي یو د بل اتحادیان پاته شوي او په دې لړ کې، امریکا د هند او پاکستان ترمنځ شخړو کې تر یوه حده پورې د ثالث یا منځګړي کردار هم ادا کړی دی. د پاکستان د جوړېدو نه پس چې د امریکا او پاکستان ترمنځ هغه اولني د جوش ډک تعلقات پیل شول، هغو کې بیا څنګه او څه وخت تناو پیدا شو؟ په دې لیکنه کې د همدې پوښتنې د جواب موندلو کوشش شوی دی. کله چې د ۱۹۴۷ کال د اګسټ په ۱۴مه پاکستان جوړ شو، نو امریکا یو د هغو ملکونو څخه و چې دا نوی هېواد یې سمدستي په رسمیت وپېژانده او د اګسټ په ۱۵مه د امریکا د هغه وخت صدر هیري ټرومېن د پاکستان باني محمد علي جناح ته د مبارکۍ پیغام هم ولېږلو. د جنګ سرد په دوران کې هم پاکستان سمدستي د امریکا اتحادي جوړ شو. په ۱۹۵۰ لسیزه کې په سېټو او سېنټو تنظیمونو کې د پاکستان شمولیت، د دوو ملکونو ترمنځ د بهتره تعلقاتو د پیل ترجماني کوي. پاکستان ته د امریکايي صدرانو سفرونه د ۱۹۵۹ په ډسمبر کې، یعنې د پاکستان د جوړېدو نه ۱۲ کاله پس، آئېزنهاور د امریکې اولنی صدر و چې د پاکستان دوره یې وکړه. د ۱۹۶۷ په ډسمبر کې د امریکې صدر لېنډن جانسن د پاکستان صدر ایوب خان سره د ملاقات دپاره کراچي ښار ته ولاړ. د ۱۹۶۹ کال په اګسټ کې صدر رېچرډ نېکسن په یوه سرکاري دوره کې لاهور ته ولاړ او هلته یې صدر یحیی خان سره ملاقات وکړ. د ۲۰۰۰ کال په مارچ کې امریکني صدر بل کلېنټن د صدر تارړ او جنرل پروېز مشرف د لیدو دپاره سرښار اسلام آباد ته ولاړ. جارج بوش د امریکې هغه آخرېنی صدر و چې د ۲۰۰۶ کال په مارچ میاشت کې یې د پاکستان دوره وکړه. د پاکستان او امریکې په تعلقاتو کې د تناو بنیادي وجه څه ده؟ په دې حوالې سره پخوانۍ سفارتکارې ټریسټا شیفر د وي او اې سره خبرو کې ویلي چې په ۱۹۶۵ کې کله چې د پاکستان او هند ترمنځ د کشمیر لانجې په سر جګړه وشوه، نو امریکې دواړو ملکونو باندې پوځي امدادونه بند کړل، چې په هند یې ډېر اثر ونه کړ مګر د پاکستان دپاره دا پوځي امدادونه ډېر اهم ګڼل کېدل. د پاکستان د جوړېدو وروستو، امریکا هم پاکستان او هم هند ته پوځي مرستې ورکولې. ټرېسټا شېفر چې په پاکستان، سري لنکا، او بنګله دېش کې یې د سفارتکارۍ عهدې درلودې، دا هم وایي دا کوم اتفاق نه و چې په هماغه وخت کې د چین او پاکستان تعلقات هم جوړ شول. د شېفر په باور، دا د پاکستان عکس العمل و، ځکه پاکستان داسې وګڼله چې ګني امریکې ورسره ښه سلوک ندی کړی. د بنګله دېش د جوړېدو په تناظر کې تعلقات د ۱۹۷۱ کال په مارچ میاشت کې مشرقي پاکستان د ملک نه د جدا کېدو په درشل کې و چې هند او پاکستان یو ځل بیا د جګړې په میدان کې یو د بل سره مقابل شول. پاکستان یو ځل بیا د امداد اخیستو دپاره د امید سترګې امریکا ته ورواړولې. اکبر احمد چې اوس په واشنګټن ډي سي کې د امریکن یونیورسېټۍ پروفېسر دی، په هغه دوران کې د پاکستان د حکومت له اړخه په دهاکه کې نائب چیف سېکرېټري ټاکل شوی و. پروفېسر اکبر احمد د وایس آف امریکه سره خبرو کې وویل چې هغه دوران، د امریکې او پاکستان تعلقات ښه و، نو د پاکستان دا امید و چې د هند خلاف به، امریکا خپل نیوي یا جنګي جهاز په پاکستان خرڅ کړي او هغه وخت دا خبره ډېره یادېدله چې طیاره وړونکی جهاز یا ائیرکرافټ کېرئیر د بنګله په طرف تللی دی، خو آخره کې هغه جهاز رانغی. اکبر احمد وایي، له دې امله د پاکستان انتظامیه مایوسه شوله. د ۱۹۷۱ په مارچ میاشت کې چې په سیاسي بنیادونو څه اړی ګړی پیل شوی و، هغه وخت ختم شو چې پاکستاني پوځیانو په مشرقي پاکستان کې هندیانو ته خپلې وسلې پر ځمکه کېښودلې او د هماغه کال په ۱۶ ډسمبر کې بنګله دېش هېواد جوړ شو. آیا پاکستان د امریکا د باور وړ اتحادي پاته شوی؟ په دې برخه کې اکثره څېړنکاران، د جنګ سرد په دوران کې د سویټ یونین/شوروي په خلاف افغانستان کې جنګ، د پاکستان دپاره اولنی امتحان ګڼي. خو که د پاکستاني چارواکو د نظره وکتلی شي، نو هغوی بیا د چین او امریکا ترمنځ د روابطو په قایم کولو کې د خپل کردار خبرې هم کوي. په دې اړه پخوانۍ سفارتکاره ټریسټا شیفر وایي چې د امریکې په خارجي پالیسۍ کې پاکستان د امریکې دپاره هغه وخت اهم وګرځېد چې اسلام آباد د سوویټ یونین/شوروي خلاف اتحاد کې شامل شو. هغه زیاتوي چې په دې باندې د دواړو ملکونو بهرنۍ تګلارې سره نږدې شولې، مګر د دواړو عزمونه یا مقاصد یو شان نه و. د شیفر مطابق، د پاکستان صدر ایوب خان په ډېرې خوشحالۍ سره د سوویټ یونین/شوروي خلاف معاهده دستخط کړه، ځکه شاید هغه دا ګڼل چې په دې سره به امریکا د هند خلاف د پاکستان د یو اتحادي په طور راڅرګند شي. د هند مخالف اتحاد خو جوړ نشو، مګر په دې مد کې پاکستان ته په زیاته پیمانه مالي او پوځي امداد په نصیب شو. د څېړونکو په وینا، د سپټمبر ۱۱مې پېښو نه پس، د امریکا او پاکستان تعلقات د ترقیاتي برخو نه زیاتره په امنیتي او د ترهګرۍ په ختمولو راڅرخېدلي دي. په معاشي او پوځي امداد سره، د دواړو ملکونو ترمنځ تعلقات برقراره پاته شوي، مګر د دواړو اړخونو نه د اعتماد کمی هم موجود پاته دی. بیا د ۲۰۱۱ کال په مئې میاشت کې چې امریکایي ځواکونو پاکستان کې د القاعده باني اسامه بن لادن پیدا کړ او ویې واژه، نو د پاکستان او امریکې ترمنځ تعلقاتو کې کم مهري راغله. په افغانستان کې د امریکې د ۲۰ کلن جنګ په دوران کې واشنګټن دا ویل چې پاکستان سختدریځو ته ځای ورکوي او ملاتړ یې کوي، مګر د اسلام آباد موقف دا دی چې په هغه جګړه کې پاکستان د یو اتحادي په حیث تر ټولو زیاته قرباني ورکړې ده. د پاکستان او امریکا مستقبل؟ په دې اړه واشنګټن کې د پاکستان ټاکل شوی سفیر مسعود خان وایي پاکستان کې دا غوصه موجوده ده چې هغه ملک ته همیش د افغانستان د عدسیې نه لیدلی شوي دي. د پاکستان سفیر د وائس آف امریکه سره په خبرو کې زیاته کړه، د هغه باور دی چې "د پاکستان او امریکا ترمنځ تعلقات ځان ته یو جهت لري، دې تعلقاتو ته باید چې درناوی وشي، باید وده ورکړی شي، فروغ ورکړی شي، او نه صرف د افغانستان، بلکې د هند او چین د عدسیې نه هم مونږ ته لیدل ندي په کار." د امریکا او پاکستان د آینده تعلقاتو په اړه پاکستان کې د امریکا یو پخوانی سفیر ویلیم مائلم وایي چې امریکا په افغانستان کې د پاکستان له اړخه د ادا شوي کردار په باب زیاته خوشحاله نده، مګر د دواړو ملکونو ترمنځ د امنیتي برخې نه پورته، په تجارتي او ترقیاتي څانګو کې د تعلقاتو د لا مضبوطه کولو ضرورت موجود دی. د وایس آف امریکه سره په خبرو کې هغه وویل، دا حقیقت د مایوسۍ وړ دی چې پاکستان په مبینه توګه د کامیابۍ پرځای، د ناکامۍ په لاره روان دی. پخواني امریکني سفارتکار دا هم وویل چې که پاکستان تر هغه حده پورې په داسې ناکامه لاره پاته شي چې "بیا دا خطره رامخې ته شي چې سختدریځه سیاسي ډلې په ملک باندې د کنټرول امکان پیدا کړي، بیا نو په دې اړه سوچ کول په کار دي او هغوی باید دا فکر وکړي چې د دې حالاتو مطلب د جنوبي ایشیا د امن او د زمونږ د امن دپاره څه دی، په همدې دلیل د پاکستان هېرول ښه خیال نه ښکاري." ځیني څېړونکي د امریکا او پاکستان ترمنځ د تناوه ډک تعلقات، نه صرف د خطې دپاره بلکې د عالمي سلامتیا دپاره اهم ګڼي. مګر څېړونکي په دې باور دي چې اوس مهال په یو بل باندې د انحصار د کموالي په وجه، د امریکا او پاکستان ترمنځ د دوطرفه تعلقاتو بیا تودېدل، په نږدې آینده کې آسانه خبره نه ښکاري.
نن او وضعیت
د نن او وضعیت په خپرونه کې د افغانستان د ټولنیز او فرهنګي وضعیت ارزونه ددې خپرونې له میلمنو څخه اورئ. دغه خپرونه هره شپه د ٩:۳۰ تر ۱۰:۰۰ پورې په ژوندۍ بڼه ستاسې غږ د اشنا رادیو د څپو او د امریکا غږ د سپوږمکۍ او ډیجیټلي خپرونو له لارې خپروي.
ستاسو غږ
په سیاسي، اقتصادي ټولنیزو، کلتوري او صحي مسایلو ستاسو غږ ستاسو په ژبه
نن او وضعیت
د نړۍ سیمې او افغانستان په روانو چارو او د نن په وضعیت خبرونه، راپورونه، مرکې او تحلیلونه
مېشل بچلت بنګله دېش کې د روهینګیا کډوالو کمپ ته تللې
د ملګرو ملتونو یوه لوړې پوړې چارواکې بنګله دېش کې د روهینګیا کډوالو کمپ ته تللې
