پر ایران باندې د اسرایل له برید سره منځنی ختیځ یوه نوي دور ته داخل شو

له څو کلونو راهیسې پر خپل متحد اسرایل باندې د امریکې د لوړې کچې له فشار اچولو وروسته چې له زغمه دې کار واخلي، پر ایران د دې هېواد ممکنه برید سیمه او د لوېدیځ په مشرۍ سفارتکاري له یوه ناڅرګند حالت سره مخ کړې ده.

د ایران او اسرایل تر منځ له اوږدې مودې راهیسې پټه جګړه روانه ده، چې په تهران کې د ایټمي ساینسپوهانو له وژنې او په عربي نړۍ کې د ایران د متحدینو لکه حزب الله له خوا پر اسرایل باندې له بریدونو ښکاره کیږي، خو د امریکې لومړیتوب د جګړې د پراختیا مخه نیول دي.

د ایران له ملاتړه برخمن د حماس فلسطیني وسلوالو چې د تېر کال د اکتوبر پر اوومه پر اسرایل تر بل هر وخت مرګونی برید وکړ او اسرایل یې ولړزاوه او د حماس خلاف یې کلک عزم وکړ، خو د صدر جوبایډن انتظامیه پر ځای د دې چې په سیمه کې د جګړې د خپرېدو مخه ونیسي، ترې شاته شوه.

د امریکا په څېړنیز مرکز ویلسن سنټر کې د منځني ختیځ د پروګرام مشره میریسا خورما وایي د ایران او اسرایل پر یو بل مخامخ بریدونه "یو پړاو دی، ځکه چې دا د دواړو دښمنانو تر منځ له یو بل سره د تعلق بشپړ بدلون دی".

مېرمن خورما وایي "دې [بریدونو] په سیمه کې هم ناارامي زیاته کړې ده. دې د سیمې د ډېرو هېوادونو لپاره د هراړخیزې جګړې تصور ریښتینی کړی دی".

داسې ښکاري چې اسرایل د جمعې په سهار وختي د ایران اصفهان ښار ته نیژدې وروسته له هغه بریدونه وکړل، چې تهران د اپرېل پر 13مه په لومړي ځل پر اسرایل مخامخ برید وکړ او شاوخوا 300 میزایل، ډرون او راکټ یې ور وویشتل.

تر اوسه د ایران او د اسرایل د مخامخ بریدونو له کبله چاته د مرګ ژوبلې یا مالي زیان خبر نه دی ورکړل شوی او نه هم ایران د جمعې د ورځې بریدونه تایید کړي دي او امریکایي چارواکي تمه څرګندوي چې ایران به جواب نه ورکوي او د شخړې دا لړې به ودریږي.

پر ایران د حساب بدلولو فشار:

پر اسرایل د ایران ډرون بریدونه د تهران په وینا د شام په دمشق کې د دوی پر کونسلګرۍ د هغه برید غچ وو، چې پکې د پاسدارانِ انقلاب د اوو کسانو او دوو جرنېلانو په ګډون 12 تنه و وژل شول او ایران یې پړه پر اسرایل ور واچوله.

د منځني ختیځ په انسټیټیوټ کې د ایران د پروګرام مشر الیکس واټنکا وایي، اسرایل د دمشق د برید له نتیجو سره په ښکاره لوبه وکړه او هغو ګومانونو ته یې اشاره وکړه چې کېدای شي اسرایل د امریکا د ور ښکېلولو تمه لرله، چې په غزه کې د عملیاتو له کبله یې تل پر اسرایل نیوکې کړې دي.

ښاغلی واټنکا وایي اسرایل هڅه کوي ایران دې ته مجبوره کړي چې د عراق، لبنان، شام او یمن په ګډون په سیمه کې تر دوو لسیزو زیاته موده کې د تهران د روزل شوي "مزاحمت محاذ" د ګټو په مقابل کې پر تاوانونو بیا فکر وکړي:

"دا یو ډېر ساده ماډل دی په دې معنا چې ایران له خپلو دښمنانو سره په سیمه کې د دې لپاره جګړه کوي چې په ایران کې دننه جګړې ته اړتیا پېښه نه شي".

صدر جوبایډن او تر ده مخکې د ده ډیموکرېټک صدر بارک اوباما دواړو له ایران سره د پوځي اقدام پر ځای سفارتکارۍ ته لومړیتوب ورکړی دی، په هغه کې د 2015م کال پر ایټمي‌ تړون خبرې اترې هم شاملې دي چې د اسرایل وزیراعظم بنیامین نتیاهو یې مخالفت کړی وو.

له ناکامۍ وروسته سفارتي کامیابي؟

داسې ښکاري چې اسرایل د ایران د ایټمي اثاثو د هدف کولو لپاره څرګند ګامونه اخیستي دي، که څه هم د هغه پیغام د تردید وړ ځکه نه دی چې اصفهان د ایران د ایټمي اثاثو صوبه ده.

د انټرنېشنل کرایسز ګروپ د ایران منصوبې مشر علي واعظ وایي، "اسرایل غوښتل ایران ته وښیي چې له داسې کولو پرته څه کولای شي".

امریکایي چارواکي اندېښمن دي چې د ایران پر ایټوي اثاثو د اسرایل مخامخ برید به تهران ایټمي جګړې ته اړ کړي چې په چټکۍ جګړه پیل کړي او د ایران عرب مخالفین لکه سعودي عرب به دې ته اړ کړي چې پخپله ایټمي وسلې ولري.

د ایران او اسرایل بریدونه د کیڼ او ښي اړخ د سیاستوالو د نیوکې سبب شوي چې وایي د بایډن انتظامیه د اکتوبر له اوومې وروسته په سیمه کې د جګړې د مخنیوي په بنیادي هدف کې ناکامه شوې ده.

خو د امریکې د بهرنیو چارو وزیر اینټني بلینکن د خپلو چینایي، ترکي، جرمني او نورو همکارانو له لارې تهران ته پیغام رسولی او په خاموشۍ سره یې پر اسرایل او ایران دواړو فشار راوړی چې خپل بریدونه محدود کړي.