مقالې
د بلا څخه په تیښته ځان نه شې خلاصولی
په بیلا بیلو پلمو د پاکستاني پوځیانو له خوا د افغان مقدسې خاورې تکرار تکرار بمباري ددې څرګندوې دی چې پاکستان د افغان شلیدلی ګریوان خوشې کونکی نه دی. دا چې اسلامي امارت د ډیورنډ د منحوسې کرښې په امتداد ورته غچ اخیستونکي ځوابونه ورکړل، بیا په دوحه کې د اوربند هوکړه لیک وشو او په ترکیه کې مذاکرات دوام مومي، دا ټول ددې معنی نه لري چې د څو لسیزو جنګ ځپلی ټپي ټپی افغانستان د پاکستان د مالګې شیندلو څخه خلاص شو. ښکاري دا یواځې د نوې پړاو پیل دی. د پاکستان او پاکستاني پوځ وجودي فلسفه همدا ده چې په
تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش اول)
۴. وضعیت کنونی کلتور سیاسی در افغانستان در پرتو دیدگاه آلموند و وربا، فرهنگ سیاسی افغانستان هنوز عمدتاً در مرحلهٔ «محدود و تابع» قرار دارد. به این معنا که اکثریت شهروندان آگاهی نظاممند از ساختارهای سیاسی، حقوق شهروندی و کارکرد نهادهای حکومتی ندارند و نقش خویش را بیشتر در اطاعت از قدرت، تبعیت از نخبگان، یا وابستگیهای قومی و سنتی میبینند تا در مشارکت فعال در تصمیمگیریهای سیاسی. این وضعیت بازتابی از تاریخ طولانی نظامهای اقتدارگرا، ضعف آموزش مدنی، گسست میان دولت و جامعه، و تداوم ذهنیته
ملنګ جان: پښتو، پښتونواله او پښتونستان
ملنګ جان: پښتو، پښتونواله او پښتونستان د ارواښاد ملنګ جان د ۶۸ تلین په مناسبت: ملنګ جان، پښتو، پښتونواله او پښتونستان سره هممانیز یا مترادف مفاهیم دي. کله چې له ملنګ جان څخه غږیږو په حقیقت کې موږ له پښتو، پښتونولۍ او پښتونستان څخه یادوونه کوو. د ملنګ جان نوم سره دا ټول تړلي دي. بلخوا بې ځایه نه ده چې ووایو: ملنګ جان یعنې پښتونستان او پښتونستان یعنې ملنګ جان! پښتنو کې به موږ د ګوتو په شمېر شاعران لکه خوشحال بابا او یا څو نور ولرو چې د ملنګ جان په څېر، له هغه مفاهیمو سره نږدې پا
له مجازي پیژندنې تر واقعي لیدنې
له مجازي پیژندنې تر واقعي لیدنې شېرمحمدامیني ستانکزی د څو کلونو تر اوږده ځنډ وروسته، زما د یو لنډ سفر پر مهال له یو پخواني مجازي ملګري سره مخامخ لیدنه وشوه، دغه لیدنه، چې زموږ پېژندګلوی یې په مجازي نړۍ کې پیل شوې وه، د اتفاق له مخې یوه جالبه، خواږه او یادګاري پېښه وګرځېده. نن سبا د مجازي شبکو لکه؛ فیسبوک، ټویټر، واټساپ او نورو ټولنیزو شبکو له لارې انسانان کولای شي، نه یوازې زاړه دوستان ومومي؛ بلکې نوي ملګري هم پیدا کړي. دا شبکې د فزیکي واټنونو خنډونه له منځه وړي او انسانان له یو ب
د لوېدیځ تمدن د علمي او فرهنګي پرمختګ او نظامي ــ سیاسي تجاوز ترمنځ تضاد
د لوېدیځ تمدن د علمي او فرهنګي پرمختګ او نظامي ــ سیاسي تجاوز ترمنځ تضاد د پنځلسمې او شپاړسمې پېړۍ د سمندرۍ اکتشافاتو دور، د لوېدیځ د تمدني او اقتصادي پراختیا پیل وو؛ خو هممهاله یې د استعماري سلطې بنسټ هم کېښود. د اسپانیې، پرتګال، هالنډ، فرانسې او انګلستان استعماري سیالیو د« تمدن د خپرولو» تر پوچ شعار لاندې د اسیا، افریقا او لاتین امریکا ولسونه د طبیعي زیرمو، کاري ځواک او عقیدې له پلوه وتروړل! د تمدن د خپرولو او رسولو « Civilizing Mission»، مفکوره د لوېدیځ د اخلاقي بر ترۍ او له نورو څ
تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش اول)
۱.خلاصه این مقالهٔ علمی ـ تحلیلی و رهنمودی بهمنظور اشتراک در ششمین کنفرانس علمی و سیاسی مجمع دانشمندان و متخصصان افغانستان تهیه گردیده است؛ کنفرانسی که با هدف استماع طرحها و نظریات اندیشمندان کشور، تحت عنوان «ایجاد وحدت نظر در جهت تدوین یک طرح ملی و همهجانبه برای استقرار ثبات دایمی در کشور» به تاریخ یکشنبه، ۲۶ اکتوبر ۲۰۲۵، از طریق برنامهٔ زوم برگزار شد. با توجه به اینکه برای هر ارائهکننده در این کنفرانس ـ همانند پنج کنفرانس پیشین ـ تنها پانزده دقیقه وقت تعیین گردیده بود،
ښاري ژوند، چاپېریال او ډیجیټل پرمختګ
ښاري ژوند، چاپېریال او ډیجیټل پرمختګ| حميدالله بسيا په اوسني عصر کې، ښارونه د بشري ژوند د تمرکز اصلي مرکزونه ګرځېدلي دي. د نفوس د زیاتوالي، اقتصادي فعالیتونو او ټکنالوژۍ د پرمختګ له امله، د ښاري ژوند اداره او ژوند پکې اسانول د هر حکومت او ټولنې یوه مهمه موخه ګرځېدلې ده. د ښارونو د ښه مدیریت لپاره، د ډیجیټل ټکنالوژۍ کارول او سمارټ حللارې ډېر اغېزمن رول لري. ډیجیټل ښارونه یا "سمارټ ښارونه" هغه ښارونه دي چې د معلوماتي ټکنالوژۍ، مصنوعي ځیرکتیا (AI)، انټرنېټي شبکو (IoT) او ډیټا تحل
د آزادۍ د سنګر نښان؛ د نایب امینالله خان لوګري تاریخي کلا
د غازي نایب امینالله خان لوګري تاریخي کلا، چې د لوګر ولایت د برکي برک ولسوالۍ، د برکي راجان په سیمه کې پرته ده، له دوه پېړیو څخه زیاته تاریخي لرغونتیا لري او د دې ولایت له مهمو تاریخي آبداتو څخه ګڼل کېږي. یاده کلا په دولس جریبه ځمکه کې جوړه شوې ده، د خونو او دهلیزونو معماري یې د غزنوي پېر له هنري سبک سره نږدې والی لري، د دغې کلا په دننه کې یوه تاریخي خونه یا مېلمستون شتون لري، چې نایب امینالله خان لوګري به پکې، د وخت له نومیالیو جهادي او سیاسي شخصیتونو سره د انګریزي ښکېلاک پر ضد د مبارز
په بهر کې د افغانستان ديپلوماتيک مرکزونو ته لنډه کتنه
په وروستۍ نيمه پېړۍ کې په افغانستان کې بېلابېلې واکمنۍ رامنځ ته شوې دي، چې افغانستان يې له ډېرو ستونزو سره مخامخ کړی دی او له دې سره غبرګ په بهر کې افغان ديپلوماتيک مرکزونه هم له ګڼشمېر ستونزو او ګواښونو سره مخامخ شوي دي. وروسته د طالبانو له دويمځلي يا بيا راتګ سره او د لوېديز-اشغال له ختمېدو سره د افغانستان په ديپلوماتيک مرکزونو کې هم خپلسري او سليقوي چلندونه نور هم پیاوړي شول او له کنټروله ووتل. په دې څو کرښو کې به هڅه وشي، چې په بهر کې د افغان ديپلوماتيک مرکزونو فعاليتونو ته لنډه کتنه وشي.
دروغ در ساختار جامعه فساد وګناه کبیره است
دروغ رسانه ای، یوتیوبی ، تی وی، اخباری وپروګرامی بنام ترقی تکنالوژی ، هوش مصنوعی ، کارشناس ارشد مسائل بین المللی جریان دارد ریشه بسیاری از گناهان است که در هرکلتور انسانهای دروغ گو، خود را با دروغ بزرگ جلوه می دهند، به همه کس و همه چیز بدبینی و سوءظن دارند و نګاه میکننند و با سخنان دروغ خود تملق گویی می کنند خصوصا درین اواخر که درسراسر دنیا تشنج وبحرانها بوقوع پیوسته یکعده دروغګویان بنام مهمان میاید وازهرچمنی دروغهای شاخدار تحلیل وارزیابی میکنند ! . یکی از روشهای درمان دروغ این است واقعیت است
شعرونه
د بیدارۍ نغمې!
سید عبیدالله نادر دبیدارۍ نغمې ! د ځـــان لیـــــــدلو آئــــــینه په کــار ده د تکـــــــــــبر مقــــــــــابله په کــار ده چې معرفت په نور له ســـــتونزو وځو مونږ ته یو داسـي، وســـــیله په کار ده چې مونږ له خــــوبه د غــفلت پاڅـوي د ویښـیدو داسي ، څـــــپه په کــــار ده چې کاروانه ســـره یو ځــای شو مونږ د علم و فــن سر قــــــافله په کــــار ده چې تحجر له ژونده وځـــــــو، په ویاړ د مدني ژو
پنجاب او د افغان وینه
پنجاب او د افغان وینه وینې زموږ دې ډالرونه پرې پنجاب وګټل ټپوس، ښکاري مرغان سیالۍ کې له عقاب و ګټل ګېدړ واکمن شو چې زمریانو له ځنګله بار کړل غلام جوارۍ کې جایدادونه له ارباب وګټل(۱) ځینو وطن لکه پسه په قصابانو خرڅ کړ چا خپل وطن او تاریخ دواړه له قصاب وګټل یادوونه: (۱ ) هغه وخت ته اشاره چې اوسنی پاکستان، د پنجاب په ګډون د لوی افغانستان برخه وه. سرلوڅ مرادزی
پنجاب او د افغان وینه
وینې زموږ دې ډالرونه پرې پنجاب وګټل ټپوس، ښکاري مرغان سیالۍ کې له عقاب و ګټل زمریانو بار کړل له ځنګله چې ګېدړ واکمن شو غلام جوارۍ کې جایدادونه له ارباب وګټل(۱) ځینو وطن لکه پسه په قصابانو خرڅ کړ چا خپل وطن او تاریخ دواړه له قصاب وګټل یادوونه: (۱ ) هغه وخت ته اشاره ده چې اوسنی پاکستان، د پنجاب په ګډون د لوی افغانستان برخه وه. مرادزی
سیال
چې ټول قوم مې په علم سمبال نه شي دی نړې سره به هيڅکله سيال نه شي چې سالار د پښتنو مينځ کې پيدا شي ياغدار شي يا رټلې خوشحال خان شي بيا ترې تمه د پښتو او پښتون مه کړه چې غلام ابن غلام په خيال روان شي دا افسوس دې سل افسوس پښتنو کښې پښتنې ميندې رالوی کړي پردي پال شي
حقیرمي مه بوله
که خـواریم که غـریب یم حقـیرمي مه بـوله په تاریخ کي مي لټه بیا مي هـلته وتـوله په سترګو وینې په زوی لوړې جګړه غواړې بیاسره معلوم یو په جګړه کي سـره ټوله څه مهال ترمخ وه په لسګون ځواک دلته حاکم دغه خوارغریب ملت کړه د دوی کمبله ټوله دالاپي شــاپي نــه دي دتاریــخ زرغونه پــاڼه الله مــوکــړه په برخه دا وشـړه سـوه ټوله راځۍ چــي ســـره یوســولاسونه ســره ورکو خپل ملک مودی آزادسره جوړبېکو په سوله
د اندیښنو سفر!
داندیښنو سفر } زه په ژړا او اندیښنو دا ، ســـــــتا له ښاره ځمه په خپل غمـــــــو او په سلګو ، له دې دیاره څمه عمرونه سترګی زما ستړي ستا په لاره کې شوی اوس په سفر له تریــــــــــــــخوالي د انتظاره ځمه داستـــا په غم کې می آرام و صبر ورکړ له لاس زه د دردونو طـــــــــــــوفانو کې ، ناقراره ځمه لـــــــکه کشتی چې شی راګیره د طو فان په څپو زه ړنګه بنګه ستـــــــا غمو کې ، پدې لاره څمه هر چا سره وي په دې بڼ کې ، له خزان هم امید زه بد نصـــــــــــــیب
"زما سهار ... د مور غږ"
په بی بی سی می ولوست د یو افغان د زړه حال چی خپل سهار یی د مور په غږ پیلوهء هغه به هر سهار خپلې مور ته زنګ وهلو، چی حال او احوال یی واخلي هغه ويیل مور می ناروغه ده، که زما خبرې واوري نو ممکن روغه به شي... د هغې د غږ په اورېدو به مې زړه خوشاله شو، خو اوس يې غږ نه اورم. او هغه هم غږ می نه اوري مخابرات نور بند شول او د مور غږ به اوس څنګه اورم دلیل یی دا دی چی حرام دي دا ټول اوس د مور غږ هم حرام دی؟ حرام دی؟ زه ډی
د ژوند حق
د ژوند حق خپل وختونه دې خوښۍ، میلو کې تېر کړه د دنیا غمونه څو شېبو ته هېر کړه د جمعې ماښام ساقي خواته مدام ځه د جومات ملا، کوڅه کې تېروبېر کړه محتسب که له ګواښونو څخه نه اوړي کلي خوا کې یې د سپیو منځ کې ګېر کړه د دوزخ واعظ له کلي نه رخصت کړه په دنیا کې ژوند کول، جنت په څېر کړه موسیقۍ محفل کې غبرګ اتڼ کې ګډ شه خپله غېږه دې له خوښې شخص چاپېر کړه هغه زړه چې محرومیت نه ټپي شوی د مستیو په محفل کې یې کوشېر کړه چې غوښتنې دې په پټه له دنیا وړې د
نثار باز ته ډالۍ !
شاعر: سید عبیدالله نادر د بری پښتونخواه د آزادۍ او بیداری د لارې یو تن علمبردار او سپه سالار نثار باز ته ډالۍ !نثار باز ته د خیبر د غرونو بازه نثار بازه د خوارانو د زړه رازه نثار بازه د نهضت علمبر دار یې ته دي دَور کښي د قامونو یې سر بازه نثار بازه د جرأت دي مثال نشته دی ،په دي وخت خدای دي ساته له غمازه نثار بازه له وینا نه دي ، قومی دردونه اورو ته خبر له سوزاو سازه نثار بازه د غمجنو سترګي ستا په لور کږې دي د دردمن زړونو آوازه
کنره!
ددنګو غرونو دنګه مورچله دتاریخ او خپلواکۍ سنګره دڅپاندو سیندونو یورشګره دلوړو ژورو تالار یاغی انګړه! داڅه درباندې پېښ شوې ؟ ناببره بې خبره بې تدبیره دروستیو شېبو ، تپه تیارو په آفت ککًًړه اې دنښترو په پوښ پوښلې کنره په خواږه خوب ویده دزلزلې له ټکانو اوپېښېدو بې خبره کنره سکون وه ، شور اوځوګ وه ، واویلا او ها ها د چاپېر یال وه طبیعی ښکلا کې دې طبیعی آفت را پرځیدلی وه ستر بلا وه کنره زمانه اوشېبه وه درنه تېره، دسترګو رپ کې هره لحظه وه درنه هیره کنره خ
