خط برجسته برای نابینایان که اکنون به نام خط بریل شناخته می شود، گویا که لوئی بریل فرانسوی آن را در سال ۱۸۲۱م اختراع نموده باشد، این خط از ابتکارات مسلمانان می باشد که توسط زین الدین الآمدی در قرن هفتم هجری، و 550 سال پیش از لوئی بریل، اختراع گردیده است.
زین الدین الآمدي، کیست؟
او، علی بن احمد بن یوسف مشهور به زین‌الدین حنبلی آمدی است.
زین‌الدین آمدی مهندس، لغوی و فقیه حنبلی بود و منسوب به شهر آمد که مربوط اقلیم دیار بکر که در شمال شرقی سرزمین شام قرار داشت و در جغرافیایی معاصر در کشور ترکیه قرار دارد، بود و در بغداد زندگی می‌کرد و در سال ۷۱۲ هجری قمری وفات شد.
آمدی در کودکی کاملا نابینا شد، اما او هرگز پیامدهای ناشی از این حادثه را قبول نکرد و باور داشت که او هم می‌تواند مثل هر انسان عادی دیگری زندگی کند، لذا با همان حالت نابینایی، نزد علمای بغداد رفت و فقه و لغت آموخت و با علم مکانیک نیز، آشنا شد و علاوه بر عربی، زبان‌های فارسی، رومی، ترکی و مغولی را نیز به خوبی یاد گرفت، تا اینکه از علماء و اساتید مشهور مدرسه‌ی المستنصریه بغداد گردید.
زین‌الدین آمدی دکان کتابفروشی نیز داشت، او در کتابفروشی خود، برای اولین بار یک سیستم الفبای برجسته را برای نابینایان اختراع کرد.
- چگونگی اختراع خط برجسته توسط زین الدین الآمدي.
زین‌الدین آمدی هنگامیکه کتابی را به قیمت مشخصی می‌خرید، یک تکه کاغذ کوچک را بر می‌داشت و آن را با ظرافت لوله می‌کرد و با آن یک یا چند حرف بر اساس حساب ابجدی درست نموده و کنار هم می گذاشت و به این روش قیمت و مشخصات کتاب را روی آن می‌نوشت.
سپس آن را در بخش پایانی داخل جلد کتاب می‌چسباند، البته هر قطعه حرف را بسیار ظریف و کوچک می ساخت، تا فضای زیاد را اشغال نکند.
بعد از آن یک قطعه کاغذ به اندازه آن، روی آن می‌چسباند تا ظاهر و برجسته شود و ماندگاری آن بیشتر گردد، پس اگر قیمت کتابی از کتاب‌هایش از ذهنش می‌رفت، جایی را که در آن کتاب علامه گذاشته بود با دستش لمس می‌کرد و قیمت آن را از برجستگی حروف وعدد چسبانده شده می‌فهمید.
بعد از آن آمدی با استفاده ازین اختراع خود، و با لمس نمودن حروف برجسته، برای کودکان نابینا در بغداد، خواندن و نوشتن را یاد می داد.
صلاح الدین صفدی، این روش او را در کتاب (نَكْت الهِمْيان في نُكَت العميان) توضیح داده است.
اما بعد ها برای ما چنین تلقین نمودند که تاریخچه خط برجسته برای نابینایان به قرن نوزدهم میلادی بر می‌گردد و لویی بریل فرانسوی که در ۳ سالگی نابینا شده بود، این خط را در سال 1821م هنگامیکه که در مؤسسه ملی کودکان نابینا در پاریس، شاگرد بود، اختراع نموده است و نام این خط را نیز خط بریل گذاشتند!
لذا این خط برجسته برای نابینایان را ، خط آمدی باید نامید نه خط بریل.
