روابط افغانستان با هند مبتنی بر مشترکات تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دو طرفه هردوکشور است نقش سیاسی هند در افغانستان میتوان در سه مرحله نظر به زمان‌های مختلف محا سبه کرد:
مرحله نخست: استقلال هند درسال ۱۹۴۷ الی اخیر جنگ سرد در منطقه ۱۹۹۱:
اصلا منازعه خط مرزی دیورند بین افغانستان و پاکستان باعث گردید که روابط افغانستان با هند نزدیکتر و مستحکم تر شود. در ابتدا روابط هند با افغانستان بسیار خوب بود اما با مداخله اتحاد جماهیر شوروی اسبق به افغانستان روابط هند با افغانستان تغییر خورد و هند در ارتباط به مداخله شوروی سیاست خاموشانه وبی سر وصدا را انتخاب کرد وبا کمونستها روابط خود نگهداشت که باعث تأثیرات منفی در روابط افغانستان ان وقت با هند شد.
مرحله دوم: ختم جنگ سرد ۱۹۹۱ تا ختم حکومت امارت اسلامی در افغانستان ۲۰۰۱:
روابط هند با افغانستان بعد از سرنگونی رژیم داکتر نجیب الله گاو و در جریان اداره بی کفایت برهان الدین ربانی دستخوش تغییرات باسعی بلیغ مسعود خلیلی پرچمی سفیر افغانستان در هند بود اما بعد از به وجود آمدن حکومت امارت اسلامی به حمایت مستقیم پاکستان این روابط تحت شعاع جدی قرار گرفت در زمان دوره اول طالبان هند به شمول روسیه و ایران بدون هرگونه بهانه ولابی گری ٬حکومت فراگیر وغیره از ایتلاف شمال که اکثریت آن‌ها را تاجیک‌ها، هزاره‌ها و ازبک‌ها بشمول پرچمی های اسبق تشکیل می‌داد حمایت نمودند.
مرحله سوم: مداخله آمریکا ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۸
بعد از سرنگونی رژیم طالبان روابط هند در افغانستان تکرارا بهتر شد و از سال ۲۰۰۱ بدین‌سو هند بالغ به ۲ میلیارد دالر امریکایی به افغانستان مساعد ت نموده و یک میلیارد دالر امریکای به سالهای دیگر تعهد نموده است. هندوستان از پروسه دموکراسی ناممکن در افغانستان حمایت نموده و در این مقاله من روابط هند با افغانستان بعد از سال ۲۰۱۴ تحت بررسی قرار می‌دهم.
۱-فاکتور پاکستان:
در جریان چهار دهه جنگ و منازعه در افغانستان پاکستان همیشه یکی از بازیکن‌های مخرب دورویه و چال باز در افغانستان بوده است وبود واین باعث شده که روابط افغانستان با هندوستان نزدیکتر شود. پاکستان همیشه ادعای دوستی و برادری با افغانستان نموده ولی هرگز این ادعا را جامه‌ی عمل نپوشانیده است. با وجودی وعده همکاری پاکستان در زمان حکومت‌داری حامد کرزی پاکستان طالبان و شبکه حقانی را در خاک خود پناه داده و از گروه‌های متخاصم بنام های مختلف در افغانستان حمایت وبه نفع خود استفاده نمود. بعد از اینکه اشرف غنی ا ماتورانه باهواوهوس قدرت را در سال ۲۰۱۴ بدست اورد. کابل پالیسی خارجی خود را در روابط با پاکستان تغییر داد و اشرف غنی یک پالیسی نیک ونزدیکتری را با پاکستان آغاز نمود و حتی پیمان تبادله معلومات استخباراتی را با شبکه دستگاه استخباراتی پاکستان (آی‌اس‌آی) امضا نمود و این وقتی بود که چنین عمل غنی اکثر مردم هند را متعجب ساخت و حتی اشرف غنی در جریان بازدید خود از بیجینگ در چین به صراحت بیان نموده که نقش هند در افغانستان فقط یک مساعدت کننده است و بس.
اما با گذشت زمان روابط احساساتی حامد واشرف افغانستان با پاکستان مکار وماهر بدتر شد به خاطری که پاکستان سیاست دو رو را با افغانستان سالها بازی نموده ادعای همکاری در پروسه صلح نموده اما در حقیقت از گروه‌های متخاصم علیه حکومت در افغانستان حمایت و آن‌ها را در خاک خود پناه داد که این کار باعث شده نقش ونګرانی هند در افغانستان را بیشتر سازد.
۲-روابط دوجانبه هند – افغانستان:
چون پاکستان همواره مستقیماً با طالبان روابط حسنه داشت بناً هند از مداخله امریکا در افغانستان حمایت نمود هند از اعزام نیروی نظامی بخاطر حساسیت‌ها با پاکستان خود داری نمود اما وعده همکاری و مساعدت‌های مالی جهت بازسازی و انکشاف افغانستان داد. سران حکومت وحدت ملی افغانستان (محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله گلمرجان) بعد از یک انتخابات جنجالی طویل مدت از هندوستان بازدید نمودند. نریندرا مودی صدر اعظم هندوستان همچنان جهت افتتاح تعمیر پارلمان بار نخست و جهت افتتاح بند دوستی افغان – هند (بند سلما)برای بار دوم از افغانستان دیدن نمود. با وجودی که در اوایل پالیسی خارجی هند حمایت از همکاری و فراهم نمودن وسایل غیر کشنده به افغانستان بود اما در زمان مودی پالیسی خارجی هند تغییر خورد و هندوستان هلی‌کوپتر‌های نظامی Mi-۲۵ را به افغانستان مساعدت نمود و این یک تغییر ۱۸۰ درجه ای در پالیسی خارجی هند جهت فراهم نمودن وسایل کشنده به افغانستان می‌باشد. همچنان مودی در جریان سخنرانی با اشرف غنی در سپتمبر ۲۰۱۶ در دهلی جدید مساعدت یک میلیارد دالری را به افغانستان اعلام نمود و کشور هندوستان ۱۳۰۰۰۰ تن گندم را از طریق بندر بحری تازه ایجاد شده چابهار ایران به افغانستان مساعدت نمود.
در دوره حکومت مودی و غنی روابط دو جانبه افغانستان و هندوستان بهبود یافت و بارها سران حکومت‌های هر دو کشور از کشورهای هم‌دیگر شان بازدید نمودند.
بعد از سرنگونی رژیم طالبان هندوستان با حمایت از پروسه بازسازی و انکشاف افغانستان از سیاست نرم در قبال این کشور استفاده نموده و پروژه‌های متعدد سکتور عامه را مانند اعمار بند سلما و تعمیر پارلمان افغانستان حمایت نمود. هند همچنان در سکتور صحت و معارف، آموزش کارمندان خدمات ملکی و دیپلوماتان افغان، ایجاد تسهیلات برای بازدید افغان‌ها مانند بازدید هزاران افغان از هندوستان جهت توریزم و مراقبت‌های صحی همکاری نموده است. جیوپولتیک یا سیاست ارضی افغانستان علاقمندی هندوستان را جلب نموده و به همین خاطر هندوستان از بازسازی با فراهم نمودن مساعدت‌های مالی حمایت می‌نماید. چون افغانستان یک کشور محاط به خشکه است و جهت دسترسی به آبهای بحری ضرورت به بندر بحری کراچی پاکستان دارد به همین دلیل پاکستان از این خلا استفاده نموده و اقتصاد این کشور را متکی به خود ساخته است. هند با آگاهی خلای موجوده از ایجاد بندر-چابهار ایران حمایت نموده و جهت ایجاد این بندر مساعدت‌های لازم را نموده تا افغانستان بتواند به آسانی از طریق بحر با کشورهای دیگر تجارت نموده و اقتصاد این کشور دیگر به پاکستان متکی نباشد.
مساعدت‌های هند به افغانستان از سال ۲۰۰۱ بدین‌سو از مرز ۳ میلیارد دالر گذشته است. هندوستان موافقت نموده که از نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان جهت مبارزه با تروریزم، مواد مخدر، جرایم جنایی و پول‌شویی حمایت نماید. هندوستان در بخش‌های امنیتی، معارف، صحت عامه، زراعت وآبیاری، آب آشامیدنی، انرژی قابل تجدید، دستگاه کوچک انرژی برق آبی، کنترول سیلاب‌ها، ورزش و زیربناهای خدمات عامه حمایت نموده است.
۳-پالیسی جدید دونالد ترامپ برای افغانان و هندوستان:
در زمان اداره اوباما هندوستان به عنوان یک چالش برای افغانستان به حساب می‌رفت اما نظر اداره ترامپ یک تغییر قابل ملاحظه در روابط به هند به وجود آورده است اداره ترامپ هند را بخشی از راه حل منازعه افغانستان می‌داند.
اداره ترامپ دولت پاکستان را به خاطر حمایت از گروه‌های تروریستی تحت فشار قرار داده و میلیاردها کمک مالی خویش را به پاکستان قطع نمود. پالیسی جدید ایالات متحده امریکا در قبال جنوب آسیا تغییر خورده و هند را به عنوان مرجع ذ‌یدخل قابل اعتماد در منازعه افغانستان می‌داند.
اعلام پالیسی ترامپ در مورد افغانستان و پاکستان از طرف کابل و دهلی جدید مورد استقبال قرار گرفت اما مورد خشم مقامات پاکستان قرار گرفت اسلام‌آباد اعلام نمود که پاکستان از گروهای تروریست و هراس‌افگن در افغانستان حمایت نمی‌کند. پالیسی جدید اداره ایالات متحده هندوستان را تشویق می‌نماید که نقش خود را در کمک‌های انکشافی و پروسه صلح افغانستان افزایش دهد.
پالیسی ترامپ در قبال افغانستان و پاکستان کشور هندوستان را قادر می‌سازد تا تأثیرش را در حل منازعه، انکشاف و پروسه بازسازی افغانستان بیشتر بسازد.
۴-مانورهای جیوپولتیک منطقه‌ای:
نقش هندوستان در افغانستان با تغییر پالیسی خارجی روسیه و ایران در مورد منازعه افغانستان به چالش کشانیده شده است و این کشورها کوشش می‌نمایند که موقعیت واشنگتن در افغانستان را ضعیف نشان دهند. همچنان روابط تهران و واشنگتن به خاطر خروج ایالات متحده امریکا از معاهده هسته‌ای بدتر شده است. اداره ترامپ ادعا می‌نماید که ایران از طالبان در افغانستان حمایت می‌نماید و در حین زمان رابطه واشنگتن و مسکو هم وخیم شده است. نزدیکی جغرافیای روسیه به افغانستان باعث نگرانی این کشور از گسترش شاخه خراسان داعش در افغانستان شده است.
مسکو روابط خود را با تهران و اسلام‌آباد مستحکم نموده تا تأثیرات شاخه خراسان داعش را در افغانستان کاهش دهد و این روابط باعث شده که طالبان قادر به ایجاد روابط نزدیک با ایران و روسیه شوند. همچنان روسیه و چین در مورد برخورد تند اداره ترامپ در مقابل پاکستان ابراز ناخرسندی نموده است. تمام این حرکات باعث تأثیر منفی در مورد نقش هند در افغانستان شده است.
۵-نقش هم‌آهنگی دیپلوماتیک :
هندوستان افغانستان را در سطح منطقه همکاری نموده تا بتواند عضو اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا (سارک) در سال ۲۰۰۷ شود. همچنان افغانستان و هندوستان پیمان همکاری‌های ستراتژیک دو جانبه را در سال ۲۰۱۱ به امضا رسانده‌اند. بعد از حمله به منطقه یوری جامو کشمیر هند به تاریخ ۱۸ سپتامبر که باعث کشته شدن ۱۹ هندوستانی توسط تروریست‌های که در پاکستان موقعیت دارند هند جلسه سارک را که در اسلام‌آباد برگزار می‌شد تحریم نمود و به تعقیب آن افغانستان، بنگلادیش و بهتان جهت حمایت از هند این جلسه را تحریم نمودند. ریس جمهور اشرف غنی و صدر اعظم نریندرا مودی در جریان کنفرانس پروسه قلب آسیا – استانبول در ترکیه به پاکستان جهت فراهم نمودن پناه‌گاه‌های امن تاختند. هر دو مقام یک‌صدا خواستار مبارزه جامع جهانی نه تنها در مقابل گروه‌های تروریستی بلکه در مقابل اسپانسر‌های که آن‌ها را آموزش، کمک مالی و پناه می‌دهند شدند.
پاکستان مانع روابط تجاری هند با افغانستان با استفاده از خاک پاکستان شده است. اشرف غنی در جریان بازدید از هند در اکتوبر ۲۰۱۷ به پاکستان اخطار داد اگر پاکستان اجازه ندهد که افغانستان از خاک پاکستان جهت تجارت با هند استفاده کند افغانستان نیز مانع استفاده خاک افغانستان توسط پاکستان در پروژه دهلیز اقتصادی چین – پاکستان (سی پک) که این پروژه شامل پروژه بزرگ چین یک راه یک کمربند خواهد شد.
در اخیر این مقاله به این نتیجه می‌رسیم چون پالیسی خارجی پاکستان مبنی بر اسلام‌گرایی می‌باشد بناً این نظر منطقی نمی‌رسد که پاکستان مانع فعالیت‌های افراطی و جهادی در خاک خود شود. پاکستان از روابط هند و افغانستان نیز ناخشنود است و همیشه تلاش دارد تا مانع این روابط با استفاده از قدرت نظامی با کمک نمودن گروه‌های متخاصم و افراطی در افغانستان شود. مشارکت بیشتر چین در افغانستان باعث فشار بیجینگ به اسلام‌آباد جهت قطع نمودن روابط نظامی پاکستان به گروه‌های تروریستی در افغانستان خواهد شد.
اگرچه پالیسی ترامپ در مورد نقش پاکستان در افغانستان تغییر منفی نموده است اما موقعیت جیوپولتیک پاکستان برای اداره ایالات متحده جهت حل منازعه افغانستان بسیار مهم می‌باشد امریکا نمی‌تواند پاکستان را در حل منازعه افغانستان نادیده بگیرد. پالیسی ترامپ بهترین فرصت برای هند جهت گسترش نفوذ خویش در بازسازی، توان‌مند سازی زنان، رشد اقتصادی و انکشاف زیربناهای افغانستان می‌باشد. سیاست‌گذاران هند باید در پالیسی خارجی هند در مورد طالبان باید تجدید نظر نمایند . هند می‌توانست نقش مهم در آوردن طالبان در میز مذاکره و صلح افغانستان بازی نماید و نقش خود را در حل منازعه افغانستان افزایش دهد ولی نتوانست برای اینکه دونالد ترامپ ناکام شد وبایدن که پا کستان روابط خوب داشت پیروز شد وبازی در منطقه هنوزهم در دست پاکستان است کماکان کفن کشان اسخباراتی هنوزهم درجریان اند.
1.India-Afghanistan Relations in the Modi-Ghani Era
Author(s): Vinay Kaura
2.Source: Indian Journal of Asian Affairs, Vol. 30, No. 1/2 (June-December 2017), pp. 29-46
Published by: Manju Jain
3.Stable URL: https://www.jstor.org/stable/26465815
