د ژباړې ارزښت
ژباړه د تاريخ په بهير کې د پاملرنې وړ ګرځېدلې او د اړيكوزلو )ارتباطى وسايلو( د سرليک په توګه د وګړو د پاملرنې وړ ګرځېدلې ده.
نن ورځ د ژباړې له ارزښت څخه سترګې نه شو پټولای، د ژباړې د اهميت په اړه يوازې دومره وايو، که چېرې ژباړه نه وای؛ نو له نورو ملتونو څخه به مو هېڅ ډول پوهه او معلومات نه درلودل؛ ځکه چې انسانان د يو او بل علم او فن ته اړتيا لري او له بلې خوا د ډېرو ژبو د شتون له کبله نشي کېداى، چې نيغ په نيغه له هغه څخه ګټه واخستل شي، له دغه ځايه ده، چې پرته له ژباړې بله لار نشته، دا چې ولې ژباړه د دومره اهميت وړ ده؟ ځكه چې؛ له علومو او فنون سره د بشري ټولنو مينه د تجربو د زده کړې لېوالتيا انسانان دېته اړ کړي دي، چې څېړنه وکړي، لکه څنګه چې ژباړه يوه علمي، سياسي، ديني او کلتوري اړتياده؛ نو په کار ده، چې موږ هم ددې اړتيا په پام كې نيولو سره مټې رابډ وهو. نن ورځ له ژباړي نه د دينې، علمونو، فنونو، روانو چارو او په بېلابېلو ډګرونو کې ګټه اخيستل کېږي. د ورځنيو خبرونو، ګزارشونو او د هېوادونو د سفيرانو، مشرانو د يو او بل د خبرو په پوهېدنې د ژباړې غيږې ته پناه وړو.
د يوې پرمختللې ژبې له ډېرو غوره ټکو څخه يو هم د هغې ژبې په لمن کې د ډېرو او هراړخيزو اثارو شته والی دی، چې له بېلابېلو ژبو او سرچينو څخه يې په بېلا-بېلو برخو) سياسي، حقوقي، علمي، ادبي، فرهنګي او نورو( کې ژباړل شوي اثار ولري. په دې ډول به هم له يوې خوا د ژوندد بېلاابېلو برخو او نړيوالو مسلو په اړه معلومات ولري او هم به د همدغې ژبې د علم او پوهې خاوندانو ته د ډېرو ماخذونو درلودونکې وي.
په اوسنۍ نړۍ کې د ادارې له پلوه بېلا-بېل سيسټمونه شته دي، چې په ټوليز ډول د نړۍ هېوادونه په درو برخو ويشي:
۱- پرمختللي هېوادونه
۲- پرمختيايي هېوادونه
۳- وروسته پاتې هېوادونه
درېيم ډول هېوادونه بايد د پرمختلليو هېوادونو د تجربو څخه په ګټنه د خپلوهېوادونو په پرمخ بېولو کې هڅه او هاند وكړي.
پر يوه بهرنۍ پرمختللې ژبه په لاسبري سره، نو کولای شو، چې د هغې ژبې له علمونو او رازـ راز مسايلو څخه په ګټنه خپلې ژبې ته بېلابېل معلومات راواړوو.
هر کله چې بشري ټولنې پرمخ ځي ؛ د ژباړې او ژباړن ارزښت هم لوړيږي؛، نو په دې توګه له بېلا-بېلو ژبگړېدونكو ټولنو سره؛ د يو ژباړن شتون اړين برېښي.
لکه څنګه چې اوسنۍ نړۍ د ټکنالوژي د پرمختګ او د اړيکو د ډېرښت له کبله چټکيون كوي او نړۍ د يو کلي په څېر ده، چې بايد په دې کلي کې د يو بل له احواله خبر اوسو او د يو او بل په غوښتنو ځان پوه کړو، خپلو ستونزو ته د حل لار پيدا کړو او له ټولوعلمي، تخنيکي، فرهنګي او نورو لاسته راوړنو څخه ګټه واخلو او دا ګټنه له ژباړې څخه پرته محال ده.
له بده مرغه چې کله کله يوې ژبې ته وړ ارزښت نه ورکول کيږي؛ وايي: ټاګور خپل شهکار اثر )ګيتانجلي( په بنګالي ژبه وليکه؛ خو په پيل کې يې د ګوتو په شمېر مينه وال ځان ته رامات کړل، کله چې ټاګور دغه اثر په انګليسي وژباړه؛ نو د نوبل نړيواله ادبي جايزه يې ترلاسه کړه او په دې توګه د نړيوالو مشهورو ليکوالو په ډله کې وشمېرل شو؛ له همدې ځايه ده، چې د ژباړې پر ارزښت سترګې نه شو پټولای.
په پای کې يوازې دومره ويل غواړم ؛چې انسان يو ټولنيز موجود دی، خپل غم او ښادي له نورو سره شريکول غواړي؛ کله چې څوک له يوې وينا څخه اغېزميږي؛ نو هڅه کوي، چې خپل دغه احساس د خپل چاپيريال له ګړو سره شريک کړي او دغه د موضوع شريکول په ژباړې سره كېدي شې او پرته له ژباړې انسان خپلې دغې هيلې ته هېڅ کله هم نه رسيږي.
پرګټې سربېره ژباړه ډېر زيانونه هم لري، چې د ډېرو د غلطې پوهېدنې لامل هم شوې ده او که د ډېرو جنګونو لامل غلطه ژباړه وبولو؛ نو مبالغه به نه وي ، چې له هغو څخه د مصر او شوروي د مشرانو ترمنځ تاوتريخوالی دی او دا تاوتريخوالی دناسمې ژباړې زېږنده و.
ژباړه د پوهانو په اند
په موخنۍ( مقصدى) ژبه کې د مفهوم او سبک له پلوه ترټولو نژدې انډول پيداكوولو ته ژباړه ويل کيږي.)نايدا(ژباړه د يوې تجربې ياله يوې ژبې څخه په بله ژبه کې دځانګړي فارمول ځای پر ځای کول دي. )ورنروينتر(
ټکی پر ټکی ژباړه په دې مانا ده، چې يو لېونی د بل ليوني خبرې اخلي. )کولي(د ژباړې په ژبه کې د لومړنۍ ژبې لپاره تر ټولو نژدې انډول ،چې اصلي مطلب ولېږدوي ژباړه بلل کيږي.)دولی فيتس(
ژباړه بايد په سلاست او روانۍ سره و شي او د اصلي متن ټولې څرنګتياوې دويمې ژبې ته واړوي، له متن څخه بايد لرې نه وي؛ خو تر ټولو نژدې او ښه انډول ورته په بله ژبه کې پيدا شي. )موريس نادو( ښه ژباړه هغه ده، چې د امکان تر بريده پر جوله )شكل( يې د فورم سربېره د اصلي متن مفهوم او پيغام هم ساتلی وي. )ارنست سيمونز(
ژباړه د هغې ښځې په شان ده، چې که ښکلې وي، وفاداره نه وي او که وفاداره وي، نو ښکلې نه وي.)ايټالوي متل(
يو بل ډول ژباړه هم شته، چې د پنځونې په بڼه سرته رسيږي، ؛هغه دا چې له اصلي متن څخه مفهوم واخلي يانې له ټولې پاڼې څخه مفهوم واخلي او په بېل جوړښت يې وژباړي، چې دې ډول ژباړې ته بيا پنځونه هم ويلى شو.
ژباړه د هغو وګړو يا ملتونو ترمنځ کلتوري او فرهنګي اړيکه ده، چې د بېلابېلو ژبو ويونکي وي ژباړه د اندونو، غوښتنو، کيسو، هنرونو، علمونو او نورو د لېږد لپاره يوه اغېزناکه وسيله ده، چې د يوې ژبې له ويونکو څخه د بلې ژبې ويونکو ته لېږدول کيږي.
ژباړه د دوو ژبو ترمنځ يوه لړۍ ده، چې په دې لړ کې د ژباړن يوه سترګه اصلي ژبې ته او بله سترګه يې د ژباړې ژبې ته وي او له همدې لارې ژباړن د دغو دوو ژبو ترمنځ د يو پٌل مانا لري.
ژباړې ته ځينې پوهان د هنر په سترګه ګوري او ځينې نور يې بيا پوهنه بولي، زما په اند دا دواړه د ژباړې د ښه کيفيت تفسير دى،هغه داسې که څوک يوه ژباړه د ژبې له هنر څخه پرته وچ پر وچ يانې يوازې دومره وکړي، چې د ژباړې ژبې لوستونکي پرې پوه شي او يوازې د متن يا مطلب بلې ژبې ته اړول دي دا پوهنه ده او که د يوه مطلب يا متن ژباړه په داسې شکل وشي، چې هم د ژباړل شوې ژبې وګړي پرې پوه شي او هم په ژباړه کې د فرهنګ، کولتور او ژبنۍ لوړاوي ته پاملرنه شوې وي او د متن د اړولو ترڅنګ د ژبې د نثر خوږوالي ته هم ډېر پام ګرځووي، هنر بلل کيږي.
استادنجيب منلی د خپلې يوې مقالې په يوه برخه کې ليکي، چې ژباړه د څلورو آرونو د پيوستون ټکی دی:
ليکوال – ليکنه – لوستونکي – ژباړونکی.
منلی زياتوي، ليکوال هڅه کوي، چې ليکنه د هغه د خپل احساس ترجماني وکړي او هم د لوستونکي په ذوق برابره وي، سره له دې هم ډېر ځله داسې کيږي، چې د ليکوال ذهني تصوير د ليکنې له لارې لوستونکو ته رسېږي، د لوستونکو له فرهنګي، ژبني، سياسي او ټولنيزو چاڼيواوغلبېلونو په تېرېدو سره دومره بدل شي، چې له اصل سره ېې ورته والی د نشت برابروي، يانې ليکوال بريالی کيږي، چې خپل پيغام لکه، چې ښايي لوستونکو ته ورسوي. د لوستونکي او ليکوال د ذهني تصويرونو د ورته والي کچه د ليکوال په فني مهارت پورې اړه لري.
کله چې خبره د ژباړې شي، نو لا هم ستونزمنه شي، ځکه چې ژباړن تر دې وخته يوازې لوستونکی دی، ليکنه پرې اغېز وښندي او بلې ژبې ته د دې متن د اړولو تکل وکړي، که دا هم وګڼو، چې ليکنه د ليکوال کټ مټ ذهني انځور ښکاره کوي او دا هم ومنو، چې د ژباړن ذهن ته هماغه انځور په کره بڼه راغی، خو دلته بيا ژباړن د خپلې ژبې له قوانينو سره سم دا متن خپلې ژبې ته راوړي، چې په داسې اكر)حالت( کې بايد ژباړن د بل چا ذهني تصوير د بلې ژبې لوستونکو ته ورسوي. دا به په خپل ځای کې وڅېړو، چې ژباړن ، يو مضمون او تصوير بلې ژبې ته ولېږدولاى شي همدلته ده، چې يو ايټالوي مقوله موږ ته د فکر پر پرده ځان راښکاره کوي، وايي:))ژباړن خاين دى((.
