دلوگرولایت د برکی برک د ولسوالی جغرافيې ته یوه کتنه
عمومیات:
دبرکی برک ولسوالی دافغانستان دجغرافیائی دمهموسمیو څخه ده چه دلوگر د ولایت په لویدیځه برخه کی پرته ده .
دغه ولسوالی ۱۳۴۹ هجری شمسی کال له تشکیلات څخه وړاندی دلوګر دولایت مرکز ګنل کیده او د 1350 هجری شمسی کال څخه وروسته دلوگرمرکزپل علم انتخاب شو.
ښه کڼم چی تر تولو دمخه دلوگر ولایت تاریخی جغرافیا اوتسمیه وجه په مفصل ډول سره څیړم . لوگر د کابل د ولایت په سویلی خواکښی پروت دي . لوگر ولایت د تاریخ به تیرید وسره لویی دوري تیري کړیدي خو متآسفانه چه دغه ولایت په یوه نقطه کښی هم علمی څیړنی ندی عملی شوي دکابل ، گردیز او غزنی تر مینځ سیمی د تاریخ په مختلفو دوروکی اداري ، سیاسی او فرهنګی مهم مرکزونه و و، او څر ګندیزي چی دنوموړی سیمی تاریخی موقعیت څومره ستر دي.
یونانی مصري جغرافیه لیکونکی بطلیموس چی په دو همه میلادی پیړی کښی یی ژوند کولود لوگر نوم یی (دلوگر نا)یاد کړیدي چه دکابلستان په علاقو کښی یی ذکر کړیدي.انگریزی کنګهم او دپوهانو بلی ډلی همد غه (لوګر نا) دشباهت او موقعیت له مخی اوسنی لوگر تعبیر کړیدي. څرنګه چی (گر)(دغر) معنی ورکوي او (لو) د (لوی) مخفف دي نو قیاس کولی يي شو چی په لرغونی دوره کی دغه نوم د (( لوي غر)) څخه عبارت وو او دعوامو په ژبه چه داختصار او لندیزطرفداران دي د ((لوغر)) او بالاخره دلوگر لغوی نوم یی غوره کړیدی.
دلوگرولایت دبحر دسطحی څخه (1935متر) لوړوالی لري او دکلیو داتلس له مخی دلوگر ولایت دشمالی عرض البلد په 60 درجو،او50 دقیقو، او ختیځ طول البلد 34 درجو،او40 دقیقو،ترمنحً موقیعت لری.
دبرکی برک د ولسوالی تاریخی او جغرافیايي موقعیت:
دکلیواتلس له مخی دبرکی برک ولسوالی دختیځ طول البلد 68 در جو،او58 دقیقو،او 25 ثانیو او شمالی عرض ا لبلد 33 درجو،او57 دقیقو، او58 ثانیو ترمنځ موقعیت لري دا ولسوالی دشمال او ختیځ لخوا په پل علم او دوردگو په ولایت او دلویدیځ لخوا دوردګو ولایت او غزنی په ولایت او بالاخره دجنوب لخوا دپکتیا په ولایت پوری نښتی ده.
دپخوانیو مناطقو څخه یوه برکی برک ولسوالی ده چی په هغه کښی اورمړی ژبه رواج درلود او تر اوسه پوری پدغه ولسوالی کښی نوموري ژبه شته او رواج لري د دغه نوم دریشی مطالعه او دنومو ددغی علاقی چه دهغه څخه په لنډ او ساده ډول یادونه وکړم دتتبع وړ دي دهدیر ونهرونو، کاریز نود نومونو اوریدل دلوگر او د دغی ولسوالی په ذهن کی واقعا مشخصه مفکوره را پیدا کوي. دمثال په توګه درسن کاریز تسن کاریز روشن کاریز (درویش کاریز) خز، جوګی پل دراجان نهر، پندنهراوبابوس و یا له اوداسی نور. دپاد خواب شاو خوابا غونه او کرنی وړځمکی چه دبرکی په ولسوالی پوري تړلی دي دغزنویانو او کوشانیانو سکی پکښی پیدا شوي او پیدا کیږی، همدارنګه ځینی مجسمی او فلزی مهرونه او نورشیان دلته پیدا شوی دي او ددي څخه څرګندیږی چه دغه منطقه دتاریخ په آزموینه کښی زیات شهرت او غظمت درلود.
دبرکی برک دولسوالی فزیکی بڼه :
دبرکی برک ولسوالی یوه تړلی حوزه چی شاوخوایی وچو او بی میوو غرونو نیولی ده اودجیولوجی دلحاظ څخه دغه غرونه پورتنی اوردوشین (ordoviceie) څخه ترلاندینی دیونین (deuonien) پوری رسیږی چی جیولوژی په اول عهد پوری اړه لری. دطبقاتو پریوالی (1200)متروڅخه تر(1600) مترو پوری رسیږی مهمی ډبری یی دسلیست کوارسیت اوګرین شیست آهکی ډیری دي چه په دي باره کښی (k.fese feldt) تحقیقات کړی دي او نقشه یی بشپړه شوی ده آهکی ډبری مرجانو فوسیل لری چی دیونین په دوره کښی مینځ ته راغلی دي.
دبرکی برک دولسوالی اقلیم وچ او بری دی ثابتوی ددي سیمی اوړی ملایم او معتدل مګر ژمی یی ډیر یخ او غرونه او رغونه یی تر واورو پت وی دوری اوغوایی میاشتی یی بارانی دی.
دبرکی برک دولسوالی دریاب او ویالی:
دبرکی برک دولسوالی دپورتنی حصی څخه دلوگر دریاب تیر شوي دي دغه دریاب چه دڅلور زره مترو په لوړوالی دهزاره غرونو (دای میرداد او دبهسو دعلاقداری) څخه سرچینه اخلی دلوگر دریاب در سرچینه نه تر برکی برک پوری لږ اوبه لري مګر دبرکی برک دولسوالی نه وروسته ددغه دریاب اوبوته نوري ویالی او کاریزی او به ورګډیږی او اوبه یی زیاته کیږی دهمدغه در یاب له شته والی لامله دلوګر دری دیوبڼ په شان شکل ځانته غوره کړیدی.
دلوګر دریاب بله شاخه له خروار دغرو څخه پیل شوی ده دڅرخ دعلاقداری څخه وروسته په (سیاه آب خانیه) کی چه په پاد خواب کښی واقع ده داصلی دریاب سره یو ځای کیږی.
هفه بندونه چه دلوگر په دریاب باندی دبرکی برک په ولسوالی کښی جوړ شوی دی دهغو څخه یوهم دخروار بنددی چه ظرفیت 000/75000 مترمکعب اوبه پوری رسیږی چه تر اوسه پوری کومه اساسی استفاده او ګته نده تری اخستی شوي.
دبرکی برک دولسوالی مشهورویالی په لاندی ډول ښودل کیږی:
1- تګاب ویاله 8- دراجان ویاله
2- دبابوس ویاله 9- دچلو زائی ویاله
3- د ده شیخ ویاله 10- دریزه ویاله
4- دچینه ویاله 11- دکارنده ویاله
5- دعنایت الله ویاله 12- دشاخه ویاله
6- ددمغلان ویاله 13-دشاهی ویاله
7- دپندی ویاله
همدغه راز دبرکی برک په ولسوالی کښی دغه کاریزونه شته دمیرسرکاریزد زقوم خپلو کاریز ددلاور کاریز او دسجاوند کاریز دی چه اکثرا" مهم ویالی اوکاریز ونونومونه موږ پورته معرفی کړل.
دبرکی برک دلسوالی مشهور کلی:
دبرکی برک ولسوالی چه دهغه په اداری تشکیلاتو کښی د څرخ علاقداری هم شامله ده وډیر کلی لری چه لنډ ډول ددغی وولسوالی مشهور کلیو نومونه دلوگر دریاب په دواړو څنډو او خواو و موقعیت لری معرفی کوو :
1- دبرکی برک کلی
2- ددمغلان کلی
3- دور دګو کلی 23- د چلوزایی کلی
4- دتقی کلی 24- د دلاور کلی
5- د ده شیخ کلی 25- دسجاوند کلی
6- د زقوم خیلو کی 26- دشاخه کلی
7- دمهمند و کلی 27- د بدان خیلو کلی
8- دابراهیم خیلو کلی 28- د الاداد خیلو کلی
9- دتګاب کلی 29- د ډبر کلی
10- دپاد خواب روغنی کلی 30- دچار قلعه کلی
11- دبابریو کلی 31- دمینډو که کلی
12- دشامزار کلی 32- د پنګام کلی
13- دبرکی راجان کلی 33- دګرمو او بو کلی
14- دغازی امین الله خان کلی 34- د نوی کلام کلی
15- دابومسلم خراسانی کلی 35- د تنګی کلی
16- د چهل تن کلی 36- د تختک کلی
17- دپندی کلی 37- د څرخ دبنی حصار کلی
ليکوال: شاه محمود محمود
ډنمارک
