شرشم
اهمیت اقتصادی شرشم:
شرشم که اسم انگلیسی آن Mustard juneca ونام علمی آن Brassica بوده ویکی ازدانه های روغنی شمرده میشود. که انسانها ازآنها بشکل روغن استفاده میکند.نام تجارتی شرشم Canola است. وکانولا نیزازدورگه ساختن بدست می آید. که حاصل بیشترمیدهد. شرشم کانولا دارای 48 فیصد روغن بوده که اکنون این نوع شرشم 12 فیصد روغن جهان را تأمین میکند، امارآخرنشان میدهد که روغن شرشم بعدازسائیبین وخرمای روغن دار مقام سوم را کسب نموده است.تقریبآ پنج میلیون نفوس جهان جمهوریت چین تولیدات شرشم دارد، چین وهندوستان 42 فیصد شرشم جهان را تولیدمیکند. وهمه روغن تولید شده درکشورها ی مذکوربمصرف میرسد. کانادا نیز ازجمله ممالک است که روغن شرشم راتولید میکند ورغن تولید شده را هم درداخل وهم درخارج جهت فروش صادرمینماید. که درسال 1985 (1،5 )میلیون تن روغن را ازمملکت خود بخارج ارسال نموده بود.
روغن شرشم به مقائیسه روغن آفتاب پرست، جواری وسائبین دارای تیزابهای مشبوع شده بوده وبدون کلسترول میباشد.که به همین اساس گفته میتوانیم که روغن شرشم دارای کیفیت عالی میباشد.کنجاره شرشم دارای 46،5 فیصد پروتین ، 3،5 فیصد روغن و1،2 فاسفورس دارد،که ازکنجاره سائیبین بهتراست.قابل ذکراست که شرشم نسبت به نباتات تیلی دیگرحاصل بیشترمیدهد ودارای قیمت بلنداست، درصنعت زنبورعسل نیز ازشرشم استفاده میشود بخاطریکه گل شرشم زنبورعسل را بطرف خود جلب میکند که درنتیجه باعث ازدیاد عسل آن میگردد،عسل گل شرشم رنگ رشن داشته و دارای تقریبآ بوی ناخوش آیند است. برعلاوه روغن،ازشرشم به هدف کود سبزودرتغذیه حیونات نیزاستفاده شده میتواند.(10 )
توافق شرشم:
شرشم دردرجه حرارت پائین نمومیکند درمقابل هوای بسیارسرد وخشکسالی مقاوم است. هم چنان درمقابل امراض نیز مقاومت ازخودنشان میدهد.دربعضی ازنواحی کشورما افغانستان شرشم به خاطرتخم های روغنی اش به پیمانه وسیع زرع گردیده وازتخم آن تیل شرشم بدست می آید.
خصوصیات اگروتخنیکی شرشم:
سیستم زرع ،تهیه زمین وآماده ساختن آن وعملیات اگروتخنیکی شرشم شباهت زیادبه خصوصیات اگروتخنیکی نباتات خورددانه دارد.شرشم درتمام انواع خاکهایکه دارای کلسیم بوده وغنی ازمواد عضوی باشند میروید.درساحات سردکشت پسینه را به خوبی تحمل مینماید.ولی حاصل آن کم میباشد. ساحات پست برای زرع شرشم بهتربوده وبیشترمساعد میباشد.
نباتات فالیزی ، پلی داران وغله جات بهترین نباتات قبلی را درتناوب زراعتی نبات شرشم تشکیل میدهد.
کودهای عضوی وخاکهای غنی ،زمینه کشت شرشم را مساعد میسازد. شرشم درهر100 مترمربع به 1،5 ــ 2 کیلوگرام کود نایتروجن دار،از2،5 ــ 3 کیلوگرام کود فاسفورس دارو 1 ــ 1،5 کیلوگرام کود پوتاشیم دارضرورت دارد.
وقت کشت ومقدارتخم ریز:
کشت شرشم معمولآ دربهاردرزمین های قبلآ قلبه شده وشدیارصورت میگیرد. شرشم درکشت قطاری به فاصله بین قطارها 25 ــ 30 سانتی متربه عمق 2 سانتی متربا نورم 80 ــ 120 گرام تخم فی 100 مترمربع زمین زرع میگردد. دانه درموجودیت شرایط مساعد بعداز6 ــ 10 روزبه نیش زدن آغاز می نماید.
توان جوانه زدن تخم شرشم 4 ــ 5 سال دوام میکند. حاصل هر100 مترمربع تقریبآ 10 ــ 15 کیلوگرام دانه است.
ضرورت اقلیمی شرشم:
بطورعموم شرشم نبا ت مناطق معتدل ، مرطوب است .حرارت خاک درسبزشدن نبات ،نمو ودرظاهرشدن برگهای اولیه تأ ثیرزیاددارد. دروقت کشت شرشم باید درجه حرارت خاک 10 درجه سانتی گرید باشد.اگردرجه حرارت ازین بیشترباشد تخمها زود سبزنمی شود حرارت مناسب به نبات شرشم 12 ــ 30 درجه سانتی گرید میباشد وبرای پوره کردن نموی خود به حرارت 1040 ــ 1100 درجه سانتی گریدضرورت دارد. ودروقت ومرحله نمو میتواند تا 40 درجه سانتی گریدحرارت را متحمل شود.
کنترول گیاهان هرزه:
گیاهان هرزه یکی ازعومل مهم پائین آوردن حاصل شمرده میشود.گیاهان هرزه درجذب آب ،روشنایی ومواد غذایی با نبات شرشم رقابت میکند.ودرجمع آوری حاصلات نیز مشکلات بارمی آورد،باعث بوجود آوردن امراض وآفات درمزارع میگردد. ومصارف عملیات جمع آوری حاصلات رابلند می برد. که باید با گیاهان هرزه مبارزه صورت گیرد ودرمبارزه به آن نکات ذیل درنظر گرفته شود:
1 :- جلوگیری: برای این هدف باید تخم پاک، عاری وبدون تخم گیاهان هرزه باشد.
2 :- کنترول فیزیکی: کنترول فیزیکی که ازقلبه شدن زمین شروع میشودتا تمام عملیات زراعتی که اجرامیشود دربرمیگیرد،وزمانیکه حاصل جمع آوری شد متعاقبآ زمین قلبه گردد.
3 :- کنترول مزرعه: درمزرعه مراعات تناوب زراعتی وقلبه نمودن میتواند که گیاهان هرزه را تقلیل بخشد.
4 :- کنترول کیمیاوی: هنگامیکه گیاهان هرزه درمزرعه سبز میشود میتوان که ذریعه مرکبات کیمیاوی ازقبیل :Carbitamid کابیتاماید، بنزوییل ، پروپانیل (Benz oil ، Propanil ) Propezamid وغیره ادویه جات یکجا یا بطورجداگانه استفاده شده میتواند. قابل یاد آوری است که درقسمت تطبیق مرکبات کیمیاوی باید رهنمایی متخصصین زراعت درنظرگرفته شود. برای همگان معلوم است که بیشتراز85% مردم مابه زراعت مشغول است ولی بازهم نمیتواند محصولات بیشتروبهتررتولید نمایدتاضروریات خودرامرفوع نموده وروغن مورد ضرورت خودراازکشورهای دیگرواردمینماید.
تناوب زراعتی:
دراجرای یک تناوب صحیح زراعتی پیش ازکشت شرشم باید زراعتی باشد که ازبرداشت آن تا زمان کافی برای تهیه زمین ، بستربذر،وکشت به موقع شرشم دردسترس باشد.به عنوان مثال غلات بهاری وخزانی این امکان را برای کشت خزانی شرشم فراهم میکند.همچنین حبوبات ، آفتاب پرست ، کشت باراول سایبین وسیب زمینی یا موم پلی زودرس میتواند جزءزراعت های باشندکه به موقع مزرعه راخالی میکند( حداقل 2 الی 4 هفته قبل ازکشت شرشم ) درمجموع شرشم بعدازشدیاروکشت شبدریکساله نتیجه خوب میدهد.درحقیقت کشت متوالی آن باعث ازدیاد نیماتودها خواهدشد.درخاک های سبک فاصله بین دوزراعت شرشم 4 ـــ 5 سال برآورد گریده است.دریک برنامه تناوبی ،شرشم مناسب ترین زراعت پیش ازنباتات نظیرغلات خزانی بشمارمیرود.این امربدلیل آزادکردن به موقع مزرعه ، تقلیل گیاهان هرزه ،دارابودن ریشه عمیق (جهت استفاده ازمواد غذایی ورطوبت طبقات پائین خاک) درشرشم دونوع تناوب معمول است:
1. شرشم ،سیب زمینی ، گندم ،شرشم ــ گندم خزانی وغیره.
2. نخود ــ سیب زمینی بهاری، شبدرــ شرشم ــ گندم خزانی وغیره میباشد.
جمع آوری:
نبات شرشم ذریعه کمباین ها جمع آوری میشود وحاصل آن وقتی مناسب است که شاخچه های بلند وفرعی پلی وبرگ های آن رنگ نصواری قهوی بخود بگیرد. وساقه اصلی سبز مانده باشد.وقتیکه پلی شرشم پخته شود باید درمدت یک هفته دروگردد. شرشم تیرماهی وشرشم بهاری بین خود تفاوت دارد . وقتیکه پلی شرشم خزانی رنگ زردرا بخود بگیرد دردانه آن فیصدی روغن به سطح بلند میرسد. ووقتیکه درمزرعه تا اندازه زیاد گذاشته شود مقدارروغن تقلیل می یابد. ولی شرشم بهاری اگرتا روز آخری پختن درمزرعه استاده شود اندازه روغن آن ازدیاد می یابد.
