زغر

زغــــر

زغرازجمله نباتات صنعتی (تیلی) بوده که اززمانهای بسیارقدیم دربرخی ازنقاط که دارای شرایط وآب هوای مناسب برای این نبات بوده کشت گردیده.ازدانه زغربشکل مستقیم ویا آسیاب شده استفاده میشودوازالیاف آن درساختن پارچه های نفیس بکارمیرودودرکشورما نیزنبات زغرکشت شده ومورداستفاده قرارمیدهد.نبات زغرمنبع عمده روغن نباتی بوده که ازتخم آن تیل بدست می آید ومحصولات اضافی آن بنام کنجاره یادشده که جهت تغذیه حیوانات بکارمیرود.ساحه تحت کشت این نبات (8) ملیون هکتارزمین میرسدکه تولیدجهانی زغردرسال 1956 حدود(17600 )تن ودرسال 1970 برابر(67000 )تن بوده است.دانه زغردارای 30 ـــ 45 فیصدروغن میباشدکه تقریبا"70 فیصد الی 80 فیصد روغن درصنعت رنگریزی وصیقل دادن ،روکشی چوب،صابون سازی وغیره بکارمیرود.

خصوصیات نباتی زغر:
زغرتحت نام علمی (Linum  usitatissimum)  مطالعه گریده که متعلق به فامیل Linaceae ودارای 2n = 32  کروموزوم میباشد.زغرنباتی است یکساله با ریشه های نسبتا" عمودی وهمراه باریشه های جانبی،طول ریشه اصلی آن بعضی اوقات به 100 سانتی متروریشه های جانبی به 15 سانتی مترمیرسد.تقریبا" 15 نوع زغردرجهان یافت میگردد.وقسمت زیادی آن بشکل وحشی وگیاه هرزه بمشاهده رسیده است.ورایتی هایکه به مقصد تیل کشت میشود قدکوتاه بوده است وورایتی های الیافی قددرازمیباشد.

کشت وعملیات زراعتی زغر:
آماده کردن زمین وقت کشت ومقدارتخمریز:
قبل ازکشت زمین باید چند مراتبه قلبه شده تا بسترمناسب وبدون گیاه هرزه آماده گردد.چون نبات زغردربرابرگیاه هرزه به نسبت ریشه پراگنده آن مقاومت کرده نمیتواند موجودیت گیاه هرزه درزمین نبات زغرنموخوب کرده نمیتواندباید زمین را عاری ازگیاه هرزه ساخت تا نباتات نموی خوبتروحاصل بیشتربدهد.زغردرزمین هایکه فاقد گیاه هرزه باشد بهتررشدونمونموده ودرزمین که زغرکشت میشودعلف هرزه وبقایای محصول سال قبل وجودنداشته باشد.خاک بایددارای عمق کافی بوده نرم وقابل نفوذ باشد.زمین رابایددرتیرماه قبل ازشروع سرمای زمستان ویخبندان قلبه نمود.عملیات قلبه نمودن راقبل ازکشت تکمیل بایدنمود وکلوخ های آن باید میده شود وگیاه هرزه زیرخاک شود.درصورتیکه علف هرزه یاریشه آنها باشدباید اززمین دورساخت تابتوان نبات رادرشرایط مساعدکشت کرد.
مقدارتخم موردنیازدرموردزغرالیافی وروغنی متفاوت بوده درشرایط که منظورتولیدزغرالیافی باشد مقدارتخم موردنیاز(100 ــ 120 )کیلوگرام درهکتارباید درنظرگرفته شود.که ازین مقدارتخم درهرمترمربع درحدود(2000 ــ 2500 )بته بوجودمیاید.
درموردزغرروغنی مقدارتخم مصرفی خیلی کمترازالیافی بوده ومقدارآن (35 ــ 60 ) وحداکثر(80)کیلوگرام دریک هکتارمیباشد.که ازاین مقدارتخم حدود(700 ــ 1200 )بته درهرمترمربع زمین بوجودمیاید. موجودیت گیاه هرزه حاصل نبات را کم میسازد.آماده کردن زمین برای کشت نبات زغرمانندگندم وجومیباشد.بسترتخم نبایدآنقدرنرم ونه آنقدرسخت باشد.زغرمعمولأ درفصل بهاربعدازکشت غله جات بهاری کشت میگردد.
کشت نبات زغردرموسم نسبتا"سردنموی خودرا خوبتردنبال نموده ونتیجه خوبترمیدهد.درکشت زغرازماشین های تخم پاش که درغله جات استفاده میگردد.وتخم به عمق 2،5 سانتی متریاکمترازآن بذرگردد.نبات زغرباید درقطارکشت شودکه فاصله بین قطارها 30 سانتی مترباشد کشت گردد.به هراندازه که فاصله بین دوقطارکمترباشد نبات گیاه هرزه رادرآنجا کمترمیسازدوحاصل آن خوبتربدست میآید.

تناوب زغر:
 زغردرتناوب زراعتی باید دریک زمین از6 ــ 8 سال دریک زمین کشت نشود.چراکه باعث بیماری های قارچی میگردد وزمین راخسته میسازد.درتناوب زراعتی زغربعدازغله جات نتیجه خوب میدهد.تخم زغرباموادکیمیاوی قارچکش معامله گردد.بهترین وقت کشت برای این نبات بعد ازگندم ،جو وحتی بعدازسیب زمینی میباشد.ازکشت زغردرزمین های که چندسال متوالی غله جات کشت گردیده وهم چنان ازکشت متوالی آن دریک زمین بایدخودداری کرد.کشت زغربعدازشبدرویا نباتات علوفۀ نیزنتیجۀ خوبترمیدهد.

زمان وشرایط کشت زغر:
کشت نبات زغرتابع شرایط منطقه،خاک ونوع زغربوده.زغرکه دربهارکشت میشودبایدسرمای زمستان بکلی برطرف شده وخطرسرمازدگی درپیش نباشد.تاریخ کشت زغردربهاربادرنظرگرفتن شرایط جوی از(15 حوت الی 15 ثور) میباشد.
کشت خطی زغربه مراتب بهترازکشت دستپاش بوده ودرین صورت فاصله بته ها(10 ــ 15 )سانتی متروفاصله ردیف ها(50 )سانتی مترخواهدبود.

تطبیق کود:
دررابطه به تطبیق کودکیمیاوی باید متذکرشد که مقدارکودکیمیاوی که به گندم وجوسفارش شده برای نبات زغراستعمال گردد.امااستعمال کودکیمیاوی وحیوانی حاصلخیزی زمین رابلند میبرد.زغردربهارسال که زمین مقدارکافی رطوبت داشته باشدبایدکشت شود.وآبیاری های بعدی ارتباط به احتیاج زمین ونبات دارد.

آبیاري:
درمناطق که باران زیادباشد یعنی مقداربارندگی به 1000 ملی متربرسدنبات به آبیاری ضرورت ندارد.میتوان نبات را بدون آبیاری کشت نمود.زغرروغنی درطول دوران زندگی اش نسبت به زغرالیافی به آب بیشترضرورت دارد.زغردرمناطق که هواگرم باشدکشت شودوزمان لازم برای رشدآن حدود100 وحداکثر120 روزمیباشد.که درین مدت به مقدارکافی آبیاری شود.این نبات دردوران حیات خویش به آب بیشترضرورت دارد.تقریبا"درحدود 700 الی 800 مترمکعب درهکتارمیباشد.برای نموی بیشترزغربارندگی 46 الی 76 سانتی مترضرورت بوده ورطوبت بطورمساویانه درطول موسم نمونبات برسد.موقع که 75 %ویا اضافه ترازآن کپسول هاخشک گردد نبات آماده درواست.
جمع آوري:
برای برداشت حاصل ازماشین های دروغله جات استفاده شده میتواندوماشین ها قبلآ باید تنظیم گردد.رطوبت تخم زغرباید کمتراز9 فیصدوبالاترازآن سبب پوسیده گی تخم دروقت ذخیره میگردد.انواع زغرکه به مقصد الیاف یا تارکشت گردیده باشد.وقتی قابل درواست که 3/1 حصه یا نصف کپسول های آن رنگ نصواری ویا زردرابخود گرفته باشد.وهم چنان تخم ها کاملا"انکشاف کرده ورنگ نصواری داشته باشد.زغرکه به مقصدالیاف کشت شده توسط دست یاماشین اززمین کشیده شده تا وقت خشک شدن بالای زمین خرمن شده بعدا" فایبرآن جدا میگردد.تخم زغر32 ــ 48 فیصد تیل دارد. از25 کیلوگرام تخم زغر(9) کیلوگرام تیل بدست میآید.فایبرزغردرساختن سگرت،بانکنوت ها وکاغذهای قیمتی استفاده میشود.
برداشت زغرروغني:
زغرروغنی رازمانی جمع آوری نمودکه ساقه و برگها شروع به زردشدن نموده وحدود3/2 برگها ریزش نمایند.درین حالت رشدکپسولها کامل شده وشروع به زردشدن نموده اند.وقبل از آنکه کپسول ها تیره رنگ شده وبه رنگ قهوه یی تیره درآمده باید نبات جمع آوری شود.این زمان معمولا"حدود30 تا35 روزبعد ازظهورگل ها می باشد. درموقع جمع آوری زغرالیافی باید دقت نمود که تمام طول ساقه برداشته شود. برخی اززارعین زغررا بادست جمع آوری نموده که این عمل نه تنها پرزحمت است بلکه حزینه بیشتردرقبال خواهدداشت.وبرای هرهکتارروزانه 15 ــ 20 نفر کارگر ورزیده ضرورت است.بهترین وسیله جمع آوری استفاده ازماشین های مخصوص است که روزانه درحدود 3 تا 5 هکتارزمین جمع آوری میشود.