ایا پوهیدئ چي د نړۍ اول پوهنتون یوي ښځې جوړ کړی.؟
تعلیم همیشه د بشر د پرمختګ یوه مهمه برخه وه، چې پوهه، نوښت او کلتوري پرمختګ ته وده ورکوي. د القرويين پوهنتون په تاریخ کې ځانګړی ځای لري ځکه چې دا په نړۍ کې تر ټولو زوړ او په پرلهپسې ډول فعالې ډګري ورکونکې پوهنتون دی. په ۸۵۹ میلادي کال کې په فېز، مراکش کې جوړ شو، القرويين نه یوازې د زدهکړې یوه څراغ ده بلکه د اسلامي تعلیمي میراث او بین الثقافتي خبرو اترو یو سمبول دی.
فاطمه الفهری د نهمې پېړۍ په لومړیو کې په تونيسیا کې زېږېدلې، وروسته د هغې کورنۍ مراکش ته ولاړه او هلته يې ژوند وکړ. فاطمه الفهري د خپلې کورنۍ سره په فېز ښار کې اوسېده. د فاطمه پلار یو شتمن سوداګر و چې د علم او پوهې په ارزښت باندې باور درلود او خپله شتمني یې د دې لپاره کاروله چې خپلو لوڼو ته ښه تعلیم او تربيه ورکړي.
په ۸۵۹ زیږدیز کال کې فاطمې الفهرې د خپل پلار له شتمنۍ څخه په استفادې سره د نړۍ لومړی پوهنتون چې د مراکش په فیز ښار کې موقعیت لري، بنسټ کیښود. دا پوهنتون چې د القاروین پوهنتون په نوم یادیږي د ټولې نړۍ د خلکو لپاره د زده کړې لپاره خورا مهم ځای و.
القرويين پوهنتون د خپلې جوړېدو له لومړۍ ورځې څخه د اسلامي علومو، ریاضیاتو، طب، فقه او ادب په برخو کې یو معتبر ځای و. دلته پوهانو او زده کوونکو د علم او پوهې مختلف اړخونه زده کول. پوهنتون د خپل وخت په تکنیکونو سره جوړ شوی و او د پراخو کتابتونونو، درسي خونو او جومات سره یو ځای و، چې زده کوونکو ته د علمي او مذهبي زده کړو لپاره بهترینه چاپېریال برابره کړی و.
القرويين پوهنتون د اسلامي نړۍ لپاره ډېر ارزښت لرونکی و، ځکه چې دا د اسلامي تمدن یوه مهمه برخه وه. په دې پوهنتون کې ګڼ شمېر پوهانو، لیکوالو او عالمانو زده کړې کړي دي، چې بیا یې خپل علم او پوهه ټولې نړۍ ته خپره کړې ده. د دې پوهنتون د علمي او فرهنګي خدماتو له امله، فېز ښار په نړېواله کچه شهرت ترلاسه کړ او د علم او پوهې یو مهم مرکز وګرځېد..
فاطمه الفهري نه یوازې د ښځو لپاره بلکې د ټولو انسانانو لپاره یو الهام بښونکی شخصیت دی. هغې په هغه وخت کې، چې ښځو ته ډېر کم تعلیمي فرصتونه ورکول کېدل، د علم او پوهې په برخه کې یو مهم کار وکړ او ثابته کړه چې ښځې هم د علم او پوهې په برخه کې لویې کارنامې ترسره کولی شي. د فاطمه د کارونو له امله، ښځو ته په اسلامي نړۍ کې د تعلیم او زده کړې لارې پرانیستل شوې.
القرويين پوهنتون په اسلامي نړۍ کې د علم او پوهې یو لوی مرکز و، چې د اسلامي علومو په خپرولو کې مهم رول درلود. دغه پوهنتون د منځني پېړیو په وخت کې د اروپا پوهنتونونو باندې هم اغېز درلود. د اروپايي پوهنتونونو ډېر استادان او زده کوونکي القرويين پوهنتون ته راتلل او دلته یې زده کړې کولې، چې بیا یې په خپلو هیوادونو کې علم او پوهه خپروله.
فاطمه الفهری او د هغې له لوري جوړ شوی القرويين پوهنتون د اسلامي نړۍ په تاریخ کې یو لوی رول لوبولی دی. د دې پوهنتون له امله، اسلامي تمدن د علم او پوهې په برخه کې ډېر پرمختګ کړی او د نړۍ په مختلفو برخو کې یې اغېز پراخ کړی دی. د فاطمه الفهری ژوند او کارونه د ټولو لپاره یو الهام بښونکی مثال دی، چې د علم او پوهې په ارزښت باندې تاکید کوي او دا ښيي چې په هر وخت او هر حالت کې، د زده کړې او علم ترلاسه کول ممکن دي. فاطمه الفهری د خپل وخت یوه نابغه ښځه وه، چې د علم او پوهې په برخه کې یې لویې کارنامې ترسره کړې. د القرويين پوهنتون جوړول او د هغې اغېز د اسلامي نړۍ په تاریخ کې یوه تلپاتې نښه ده، چې تر نن ورځې پورې پاتې ده. د دې پوهنتون خدماتو او اغېزو په نړۍ کې د علم او پوهې د پرمختګ په برخه کې لوی بدلون راوست او د علم او پوهې په اهمیت باندې یې تاکید وکړ.
فاطمه الفهري یو الهام بخښونکی شخصیت دی چې موږ یې له ژوند څخه ډیر ارزښتناکه زده کړې ترلاسه کولای شو.
1- تعلیم ته ژمنتیا: فاطمه الفهري خپل ټول میراث د پوهنتون جوړولو لپاره وقف کړ. دا ښيي چې تعلیم او زده کړه څومره مهم دي او موږ ته پکار ده چې دې ته زیاته توجه وکړو.
2- نوښت او ابتکار: هغه په یوه داسې زمانه کې چې ښځو ته ډیر فرصتونه نه وو، یو داسې کار وکړ چې د تاریخ په اوږدو کې یې ډیر خلک ګټه پورته کړه. دا موږ ته دا درس راکوي چې هر فرد، پرته له دې چې ښځه وي یا نر، کولی شي د نوښت او ابتکار له لارې لوی بدلونونه راولي.
3- د علم او معرفت ارزښت: د پوهنتون بنسټ ایښودلو سره، فاطمه الفهري د علم او معرفت اهمیت ته وده ورکړه. دا موږ ته راښيي چې علم او معرفت د پرمختګ او سوکالۍ کلید دي.
4- ټولنیز خدمت: فاطمه الفهري د پوهنتون جوړولو سره د ټولنې لپاره یوه لویه خدمت ترسره کړه. دا موږ ته دا درس راکوي چې موږ باید د ټولنې او خلکو لپاره خدمت وکړو او د هغوی د ښه والي لپاره کار وکړو.
5- پایښت او استقامت: د هغې کار په نهمه پیړۍ کې پیل شو خو تر اوسه پورې یې ګټه خلکو ته رسیږي. دا موږ ته ښيي چې یو ښه عمل او هڅه د وخت په اوږدو کې دایمي تاثیرات لرلی شي.
محمد الکوزی
