( سیا دانه ) یا "Black Seed"
Nigella sativa
لیکوال الحاج دیپلوم انجنیرسیدرقیب شاه ( هاشمي)
Nigella sativa Plant *، د نباتاتو یو نسل دی چې په عام ډول "Black Cumin" یا "Black Seed" یا سیادانه په نوم پیژندل کیږي، سیاه دانه نورنومونه :
پښتو: توردانه، کلونجی kalonji
سیاه تخمه، سرنیچ سیاه، سنوخ سیاه، کمون اسود، سُنیز، شونیز، شونوز ، کمون هندی.جیرا، نایجیلا ، چارنوشکا charnushka په نوم هم پیژندل کیږي
یو کوچنی بوټی دی چې اصلي ټاټوبی ختیځ اروپا (بلغاریا او رومانیا) او لوېدیځه اسیا (قبرص، ترکیه، ایران او عراق)، خو د اروپا، شمالي افریقا او ختیځ څخه تر میانمار پورې د یوې پراخې سیمې په ګډون طبیعي بڼه لري.په افغانستان کی هم کیږی خو عام رواج نه دی .
دا په ډیرو خواړو کې د مسالې په توګه کارول کیږي.
. دا نبات د شاوخوا ۲۰-۳۰ سانتي متره لوړ وي او سپینې یا نرم نیلي ګلونه لري. تخمونه یې تور رنګ لري او یوځانګړی، لږ تند بوی او خوند لري علمی صنف بندی دا ده :
Scientific name :Nigella sativa L:
Family: Ranunculaceae
Genus: Nigella
Kingdom: Plantae
Order: Ranunculales
Species: N. sativa
سیادانه Ranunculaceae(Buttercup) کورنۍ پورې اړه لري. دې نسل ته زیاتره
"Nigella" یا"Love-in-a-mist" نومیږي. په دې کې تر ټولو مشهوره نبات Nigella sativa ده، چې زیاتره یې په سوداګریزو او درملو کې کارول کیږي
روغتیایی ګټې:
روغتیايي ګټې Nigella sativa د پخوا راهیسې په دودیزه طب کې د مختلفو ناروغیو د درملنې لپاره کارول کیږي. ځینې روغتیايي ګټې یې عبارت دي له:
التهاب ضد خاصیتونه: تور تخم د التهاباتو مخنیوی کوي. انټياکسیدان خاصیتونه: دا تخم انټياکسیدان مواد لري چې د آزادو رادیکالونو سره مبارزه کوي
تور تخم غوړ: د انټي اکسیډنټ او بایو اکټیو مرکبات لري. دا ممکن د پوستکي او ویښتو روغتیا ته ګټه ورسوي، د سوزش کمولو کې مرسته وکړي، او د وزن کمولو کې مرسته وکړي.
د معافیت سیسټم ملاتړ: د معافیت سیسټم پیاوړي کوي او د ناروغیو پر وړاندې مقاومت زیاتوي
د هاضمې سیسټم ملاتړ: د معدې ستونزو په درملنه کې مرسته کوي
د زړه د روغتیا لپاره ګټور: د وینې فشار او کولیسټرول کچه کموي
کارونه
په پخلي کې: د تور تخمونه د مختلفو خوړو په چمتو کولو کې کارول کیږي، لکه ډوډۍ، شربت،
درمل جوړونه: د Nigella sativa تېل د مختلفو ناروغیو د درملنې لپاره کارول کیږي، لکه پوستکي، هاضمه، او تنفسي ناروغۍ
پایله Nigella sativa یو با ارزښته نبات دی چې د درملو او پخلي په مختلفو برخو کې کارول کیږي. د دې بوټې روغتیايي ګټې یې له پخوا څخه تر اوسه پورې په مختلفو کلتورونو کې پیژندل شوي او کارول شوي دي
د نبات کرل :
سیادانه، چې په کلونجي یا تورې دانې هم پیژندل کیږي، کرل د لږ زحمت او سمه پاملرنه سره اسانه ده. دلته د کلونجي د کرلو لپاره ځینې مرحلې تشریح کوم .
د خاورې او موقعیت انتخاب:
خاوره: کلونجي ښه اوبو لرونکې، اوعضوي موادو څخه بډایه خاوره خوښوي. د ښه نتیجې لپاره، د خاورې pH کچه ۶.۵ تر ۷ پورې وي
موقعیت: د پوره لمر وړانګو سره ځای غوره کړئ. کلونجي په مستقیم لمر کې ښه وده کوي.
د تخمونو چمتو کول:
تخم انتخاب: د ښه کیفیت لرونکي تخمونه وټاکئ چې صحي او ناروغۍ څخه پاک وي.
تخم لندول: د تخمونو د تیزې شنه کولو لپاره، هغه یوه شپه په اوبو کې لنده کړئ
. کرل
تخم کرل: تخمونه په خاوره کې د ۱-۲ سانتيمتره ژور والي کې وکرئ. د تخمونو ترمنځ د ۱۵-۲۰ سانتيمتره واټن پریږدئ.
اوبه لګول: خاوره مرطوب وساتئ مګر ډیرې اوبه مه ورکوئ، ځکه چې ډیرې اوبه د تخمونو د خرابیدو سبب ګرځي
. د نبات پاملرنه:
اوبه ورکول: په منظم ډول اوبه ورکړئ، په ځانګړي ډول د وچکالۍ په وخت کې. د خاورو وچیدو ته مو پام وي.
کوښښ وکړی چې رطوبت وساتل شي اوهرزه واښه مخنیوی وشي.
سرې ورکول: عضوي سرې لکه کمپوسټ یا نور کیمیاوی سری ورکول کیدای شي د نبات وده او حاصل زیات کړي. ناروغۍ او افتونه:
ناروغۍ: کلونجي عموماً د ناروغیو په وړاندې مقاوم وي، مګر که کومې ستونزې رامنځته شي، نو طبیعي ضد افت درمل وکاروئ او بیا هم ضرورت شی کیمیاوی دوا ګانی د نباتی حفاظی ترنظرلاندی ورکړی .
. افتونه : کلونجي معمولاً له لویو افتونو سره نه مخ کیږي، خو که ضرورت وي، نو عضوي او طبعي افت وژونکي وکاروئ او د کیمیاوی دوا ګانو د استعمال په صورت کی د حفاظی د مسلکی کسانو د مستقیمی لارښونی لاندی یی استعمال کړی
حاصلات:
حاصلات: کلونجي عموماً د کرلو څخه ۳-۴ میاشتو وروسته تیار وي. د ګلانو وچیډو وروسته، تخمونه راټول کړئ او په سیوري کې وچ کړئ.
پای: د دغو مرحلو په تعقیب، تاسو به وکولی شئ چې ښه کیفیت لرونکي کلونجي حاصلات تر لاسه کړئ. کلونجي یو ګټور او قیمتي نبات دی چې د مختلفو ناروغیو د علاج لپاره کارول کیږي.هاشمي رقیب
