........................................................خوارزمی کیست؟
او محمد بن موسی الخوارزمی( ۱۸۵–۲۳۳ ه ق) ریاضیدان، ستاره‌شناس، جغرافیه دان، فیلسوف و مؤرخ و همه‌چیزدان مسلمان بود که در منطقه خوارزم که اکنون به نام خیوه شناخته می شود و در جغرافیایی معاصر در کشور ازبکستان و در 600 کیلومتری شمال بخارا قرار دارد، به دنیا آمد و بیشتر عمر خود را در بغداد و در کتابخانه بیت الحکمت سپری نمود.
جرج سارتن، در کتاب مقدمه ای بر تاریخ علم، نیمه اول قرن نهم میلادی را (عصر خوارزمی) می‌نامد.
ترجمه کتاب (الجبر و المقابله) خوارزمی که توسط رابرت چستر در سال ۱۱۴۵ میلادی انجام شد، تا قرن 17 میلادی کتاب درسی پوهنتون های اروپا بود.
عدد نویسی و حساب خوارزمی حدود ۴ قرن بعد از او توسط فیبوناچی در کتاب لیبرا آباکی به اروپا معرفی شد و فیبوناچی با نوشتن کتاب لیبرا آباکی در ۱۲۰۲ م، سیستم حساب و اعداد دهدهی خوارزمی را به اروپا معرفی کرد.
و ترجمه شدن کتاب ( الحساب) خوارزمی چندین بار به زبان لاتینی، باعث گردید که دستگاه عددی اروپا از عددنویسی رومی به عددنویسی عربی تغییر یابد.
خوارزمی نخستین کسی بود که صفر را اختراع نموده و وارد اعداد نمود که با این ابتکار، مشکلات زیاد ریاضی را حل نمود و بعد ها اروپائیان، صفر عربی را، ترجمه تحت اللفظی نموده و به ( زیرو) که معنی هیچ و بی اهمیت را می دهد، ترجمه نمودند و کشیش های کلیساهای خود را نیز که مانع کسب علم و دانش می شدند، زیرو خطاب می نمودند تا هیچ و بی اهمیت بودن کشیش ها را نشان دهند.
محمد بن موسی خوارزمی، معلم واقعی اروپای معاصر در علم الجبر، می باشد، واژه (الجبر) نخستین بار در عنوان کتاب وی به کار رفته و پس از آشنایی اروپاییان با این کتاب با مختصر تغییراتی به زبانهای دیگر راه یافته‌است، واژه ای algebra در زبانهای انگلیسی، فرانسه و مانند آن، همگی از طریق زبانهای لاتینی و مأخوذ از واژهٔ (الجبر)عربی است که نخستین‌بار توسط خوارزمی به کار رفته‌است.
خوارزمی در کتاب خود به جای مجهول درجه اول یعنی (X) از کلمه شیء به معنی چیز نامعلوم استفاده می‌کند، و مسیحیان اروپا در اسپانیا هنگامی که کتاب‌های مسلمانان را به زبان خود ترجمه کردند، کلمه عربی (شیء) را با اندکی تحریف با تلفظ (Xei ) برگرداندند و پس از آنکه در قرن 16 نوشتن معادلات به صورت نمادگذاری معمول شد، اروپاییان (X) را به عنوان حرف اول آن واژه به جای مجهول درجه اول اختیار کردند.
الگوریتم، از نام همین دانشمند مسلمان یعنی ( الخواررمی) گرفته شده است که نخست الگوریسم و سپس الگوریتم گردید و برگرفته از ترجمه لاتینی کتاب خوارزمی که اولی از نام کتاب و دومی اسم (الخوارزمی) یعنی الگوریتمی، می باشد، و به زبان اسپانیایی قدیم به Alguarisma و بعد از آن به فرانسوی قرون وسطی، به Algorisme ترجمه گردید و لگاریتم نیز از همین نام، سرچشمه گرفت.
در قرن ۱۳ میلادی واژه الگوریسموس به معنای سیستم شمارش عربی (دهدهی) یعنی اعداد ۱ تا ۹ به علاوه صفر، و نیز مفهوم اعشار، بود که هنوز هم یکی از معانی واژه الگوریسم است.
معنای دیگر الگوریسم (حساب کردن با کمک اعداد عربی) است، یعنی فن انجام اعمال حسابی پایه، مانند جمع و ضرب، با قرار دادن اعداد در زیر هم و اعمال قواعدی خاص، که جایگزین به‌کارگیری اعداد رومی شد.
و طولی نکشید که این کلمه وارد زبان انگلیسی شد و اکنون به هر مجموعه قواعدی که برای انجام یک رویه محاسباتی یا روال کمپیوتری به کار رود، الگوریتم گفته می شود.
روزنامه نگار و متخصص آلمانی در تاریخ تمدن اسلامی، ولفگانگ گونتر لرچ، مدیر مسئول مجله ( فرانکفورتر آلگماینه زایتونگ)، که از روزنامه‌های معتبر آلمانی‌زبان و سراسری در کشور آلمان است، و این روزنامه که از سال ۱۹۴۹ میلادی در آلمان منتشر می‌شود، چنین میگوید:
اگر نظریه ها و مفاهیم محقق مسلمان، محمد بن موسی الخوارزمی، بنیانگذار الجبر و لگاریتم و بنیانگذار قواعد اساسی علم ریاضی و حساب جدید، ، نمی بود، جهان امروز کمپیوتر و اینترنت را نمی دید.
او می گوید:
پیشگامان ریاضیات مدرن آلمانی، مانند آدام ریزا، کارل فریدریش گاوسو و کورت گودل، نتایج تحقیقات خود را بر اساس آن نتایج قرار داده اند که آن را از الخوارزمی گرفته اند.
و باید دانست که مفهوم الگوریتم که در ریاضیات شهرت دارد، منسوب به الخوارزمی می باشد، و محمد بن موسی الخوارزمی را دانشمندان بزرگ ریاضی، به عنوان پدر معنوی کامپیوتر ساینس، می شناسند.
او اضافه می کند که:
در جهان امروز، هیچ بحث علمی در مورد اهمیت اینترنت صورت نمی گیرد مگر اینکه در آن از الگوریتمی استدلال می شود، الگوریتم که همین دانشمند فلکی و ریاضیدان بزرگ مسلمان، به آن دست یافته است.
آقای لرچ می گوید:
خوارزمی یکی از مشهورترین ریاضی دانان، منجمان و حساب دانان جهان اسلام است و هموطن دیگر او، ابوریحان البیرونی بود که اولین سنگ بنای علوم جغرافیه، نقشه کشی و تعداد زیادی از علوم دیگر را اساس گذاشت.
این متخصص آلمانی می گوید که:
ترجمه آثار خوارزمی به زبان لاتینی در قرون وسطی به اروپائیان کمک کرد تا به این نظریه های مدرنی که امروزه در علوم ریاضی و حساب، رسیده اند، برسند.
او می گوید:
محمد بن موسی خوارزمی با نوشتن کتاب (المحاسبة و الجبر و المقابلة) مؤسس علوم الجبر و محاسبه و لگاریتم گردید و او نخستین کسی است که صفر را معرفی نموده و آن را در عملیه های حسابی داخل نمود.
و او بود که علامه های مساوی، حاصل ضرب و علامه های مثبت و منفی را، ابتکار نمود.
و محمد بن موسی خوارزمی نخستین کسی بود که در معادلات ریاضی، استفاده از اعداد و علامه های ریاضی را، اساس گذاشت، در حالیکه پیش از وی، از حروف و گرافیک، استفاده می گردید.
کتابخانه بیت الحکمت
آقای لرچ می گوید که:
الخوارزمی بخش دوم از زندگی خود را در بغداد، پایتخت طلایی خلافت عباسی سپری نمود که - در عصر خوارزمی - از شمال آفریقا تا آسیای مرکزی گسترش داشت.
و خلفای عباسی به آموختن علم و دانش تشویق نموده و از دانشمندان حمایت می نمودند و خلیفه مأمون الرشید، سمت ریاست کتابخانه بیت الحکمه را به الخوارزمی واگذار نمود.
و این کتابخانه در حقیقت بوتقه ای بود که دانشمندان، تجارب، افکار و اندیشه های خود را در آن، در اختیار همدیگر گذاشته و ذوب می نمودند.
بالآخره آقای لرچ چنین نتیجه گیری می کند که دستاوردهای علمی این دانشمند بزرگ، همیشه شخصیت علمی او را بر فراز عصر ها و قرن ها، در اذهان تداعی خواهد نمود.
