په استعماري پنجاب کې د همکارۍ، اردو استخدام او ټولینز اقتصادي بدلون په اړه محلي او ولایتي لید لوري
ددې لیکنې موخه د پنجاب په استعماري تاریخ کې د بریتانوي هند سره مرستې، د پوځ استخدام او ټولنیز اقتصادي بدلون په اړه د سیمیزو او ولایتي لیدلورو پرتلنه شوې ده. د انګریزانو سره د همکارۍ اړیکې، چې یوه ځانګړې دوه اړخیزه پروسه وه، د پنجاب د اقتصادي پرمختګ لپاره د پورته څخه یوه طرفه اړیکه وه چې سیاسي او اساسي پرمختګونه په بر کې نیسي.
په استعماري پنجاب کې د حقیقي تاریخي پیښو د شرایطو په پام کې نیولو سره سیمه ایز لیدلوري له ولایتي لیدلورو سره په لویه کچه توپیر لري چې په دغې لیکنه کې د امکان ترکچې ددې پوښتنې ځواب څیړل شوې. داچې بریتانوي واکمنۍ کومه پالیسي په استعماري پنجاب کې تطبیق کړې ده، چې په پایله کې يې هلته ټولنیز اقتصادي بدلونونه رامنځته کړي او ټولنې ته يې بدلون ورکړی دی او څه ډول په استعماري پنجاب کې د پوځي استخدام او همکارۍ ته لار پرانیستل شوه؟ داچې پنجاب په جنوبي آسیا کې د بریتانوي هند لپاره د سیمې یوه ستراتیژیکه ساحه وه نو په همدې اساس انګریزانو د خپلو ګټو د ساتلو او د واکمنۍ پیاوړي کولو لپاره یې پردغې سیمې تمرکز ډیر کړی وه.
انګریزانو هم د سیمه ایزو سردارانو سره نږدې اړیکو پالیسي وکاروله او په نیمه وچه کې يې د خپلو سیاسي ګټو د تعقیب لپاره د فیوډال سیاسي اشرافو له چینل څخه کار واخیست او په پنجاب کې یې د خپلې واکمنۍ د اوږدولو او ټینګولو لپاره د ځمکې خاوندان او د کلیو مشران غوره کړل. د ۱۸۵۷ میلادي کال د پاڅون پر مهال د پنجاب وفادارۍ د برتانیې په سترګو کې خپل ستراتيژیک اهمیت پیاوړی کړی وه او کومې سیمې چې برتانوي امپراتورۍ پورې الحاق شوې وې دهغو سیمو وګړو ځانونه خاموش نیولي وه، سربیره پر دې يې د انګریزانو غیرمنظم پوځي ملاتړ يې هم کاوه، چې په دې برخه کې د تیوانا او ځینې نورې کورنۍ د یادولو وړ دي، چې تل يې د کلیوالو همکارانو د طبقې نماینده ګي کړې ده او د ځمکني ملکیت او نظامي خدماتو ترمنځ يې اړیکه جوړه کړې ده او د نولسمې پيړۍ په وروستیو لسیزو کې په پنجاب کې د کلیوالي ثبات او نظم ته اړتیا لیدل کیدله چې د سیمې د کرنې د سوداګریز کیدو له امله رامینځته شوي بدلون له ګواښ سره مخ شو. پر همدې مهال په پنجاب کې د کرنې بیې او د ځمکې ارزښت لوړ شو اود سیاسي ناامنۍ پای ته رسیدو په ترڅ کې په پراخه کچه د کانالونو د ښه کیدو لامل شوی. چې په پایله کې د پنجاب د پنبې لسمه برخه او د غنمو دریمه برخه تولید وکړو او د هند د کرنې د پرمختګ د سرعت ټاکلو په توګه راڅرګند شو. چې دغه چټک کرنیز اقتصادي بدلون ته هم لار پرانیستله او په پنجاب کې په کلیوالي کچه ټولنیز بدلون هم رامینځته شو او برتانوي هند واکمنۍ چارواکو هڅه کوله چې برتانوي هند حکومت او د خلکو ترمنځ باید د منځګړیتوب یوه طبقه موجوده وي، ترڅو د برتانوي هند حکومت لخوا د باور په وخت په ګاونډیو کې نفوذ ولري نو په همدې اساس يې په ولایتي کچه ځینې مشران د برتانوي هند لپاره د همکارۍ او پوځي استخدام لپاره په مختلفو لقبونو ورکولو سره د ځان تابع کړل او خپله واکمني يې تر یو وخته پورې خوندي کړه. که څه هم استعماري دولت د یوې پراخې سوداګریزې ټولنې نماینده ګي کوله چې هند يې د نړۍ اقتصاد سره تړلی وه او دغه کار يې د داخلي سیاسي بنسټ کنټرول لپاره ترسره کړې وه.
په استعماري پنجاب کې انګریزانو د قبایلو پر بنسټ دود ته په سمه توګه ترجیح ورکړه، ځکه چې د مذهبي سیستم څخه يې د خپلواکۍ په توګه ګټه نه شوه پورته کولی نو د بیوروکراتیک منطقیزم د پلویانو په توګه، دوی کولی شي د دودیز قانون موجوده نمونې تثبیت او سیستم کړي دی کار د برتانوي هند واکمنۍ لپاره یو عصري منطق چمتو کړ، او په ورته وخت کې د ټولنیز سازمان بڼه پیاوړې کړه او په شاوخوا سیمو يې استعماري دولت خپل واک جوړ کړو.
د برتانیې حکومت د پنجاب د خلکو د اقتصاد، سوکالۍ او هوساینې د ښه کولو پریکړه وکړه او د کانال کالونیو پروژه يې پیل کړه ترڅو زرخیزځمکې په زرخیزو ځمکو باندې بدلې کړي چې د پنجاب په ټولنیز اقتصادي تاریخ کې د پرمختګ او سوکالۍ نوی دور پیل شو. په دې لړ کې عمران علي استدلال وکړ چې کانال کالونۍ د پرمختیایي موخو، اقتصادي ثبات او د انګریزانو لپاره د پنجاب د سیاسي وفادارۍ لپاره مرسته کړې ده. د کانالونو په جوړولو سره خلک د پوځ سره یوځای کیدو ته وهڅول شول، همدارنګه کله چې د ځمکې جلا کولو قانون رامنځته شو نو ځینو منتقدینو بیا استدلال کولو چې د ځمکې د جلا کولو قانون د ښاري او کلیوالي طبقې ترمنځ واټن پراخه کړی دی.
محلي اشرافیان د استعماري حکومت د جوړښتونو اړین ملاتړي وه، استعماري دولت د پنجاب په کلیوالو سیمو کې د خپلوۍ د جال په واسطه قبایلي جوړښتونه خوندي او پیاوړي کړل او د قومونو مشران استعماري منځګړي وه چې ګټې يې له امپراطوري نظام سره تړلې وې. په لنډ ډول به داسې ووایم چې په محلي کچه مشرانو د محلي واک او نفوذ لپاره په کلکه سیالي کوله خو په ولایتي کچه بیا د ټولو د وفادارۍ دود سره شریک وه نو په همدې اساس د برتانوي واکمنۍ لاندې په استعماري پنجاب کې ټولنیز بدلونونه او پرمختګ د سرپرست او مراجعینو په اړیکو ولاړ و. کلیدي دلیلونه د برتانوي انګیزو په اړه دي چې د یوې پراخې ټولنې مشري کوي.
داسې منتقدین هم شته لکه عمران علي چې ادعا کوي چې د بريتانیا پالیسي د سیاسي کمزورتیا میراث پریښوده.