|
د وزير محمد كگل خان مومند بابا
اساسي اهداف او د هغه په باب د متعصبينو پر تعصب ولاؤ نا عادلانه قضاوت
هسيگ خو وزير محمد كگل خان يا محمد كگل مومند بابا په حگانكگؤيگ توكگه تگولو لوستو ( او ان نالوستو) پشگتنو ته هم يو اشنا نوم دى، خو د وخت د واكمنو دستكگاهو سياستونو دا مجال ورنكؤ، چيگ وزير بابا هغسيگ پيگژندل شوى وايگ لكه خگنكگه ييگ، چيگ حق و.
زما غوإونه ان له كوچنيوالي نه د ارواشگاد وزير صاحب له نامه سره اشنا و، خو رشگتيا ووايم، چيگ پر هيگواد واكمنيگ سياسي فضا كله هم نه ديگ ته وهخگولم او نه ييگ دا مجال راكؤ، چيگ د وزير صاحب په باب هغسيگ مطالعه وكؤم لكه، چيگ پر حگان ييگ حق بولم، فقط دلته او هلته په ديگ كتاب او هغه مجله كيگ ميگ، چيگ په متفرق أول خگه لوستي دي پر همغيگ بسيا شوي يم.
كله، چيگ استاد قتيل په تلفون كيگ رابانديگ غإ وكؤ، چيگ په 27/5/1383 هگ.ش نيگتگه "د ساپي د پشگتو خگيگؤنو او پراختيا مركز" د ارواشگاد وزير صاحب د خگلويگشگتم تلين په وياؤ د يوه ورحگني سيمينار تابيا كؤي ده، چيگ تاسيگ هم په ديگ اؤه خگه وليكئ. باور وكؤئ، چيگ لـه يويگ خوا ميگ استاد قتيل ته ((نه)) پر خوله نه شواي راتلاي او لـه بلي خوا د ارواشگاد وزير صاحب حق هم ديگ ته نه پريگشگودم، چيگ ((نه)) په خولـه راوؤم، خو دا انديگشگنه را سره وه، چيگ شگايي د ارواشگاد وزير بابا حق ادا نكؤاى شم او هسيگ نه، چيگ اروايي را نه مانگيجنه شي.
كه خگه هم لـه ما سره، خو د هغيگ لإيگ مطاليگ او هغه خگه په رنگا كيگ، چيگ ياميگ وخت پر وخت لـه خپل پلار يا نورو مشرانو نه اوريدلي وو، د وزير بابا په اؤه يو كلي نظر موجودو، خو د خگه نا خگه جزئياتو د موندلو په باب مي اخوا ديخوا هليگ حگليگ پيل كؤيگ، چيگ په تيره د شگاغلي غريبيار په زيار د (( ستر پشگتون)) په نامه د مقالو را تگوليگ شوي تگولكگيگ را سره أير لاس وكؤ. د وزير بابا شخصيت خوهر اؤخيز و او د شخصيت هره برخه ييگ كتاب كتاب خبريگ غواؤي او دغه كتاب كتاب خبريگ اوإديگ مطالعيگ او خگيگؤنيگ ته اؤتيا لري، خو زه غواؤم د ده د اجرااّتو په هغه برخه خگه وليكم چيگ د پشگتون دشگمنه عناصرو او ألكگيو كوكيگ ييگ تر اسمانه رسولي دي او هغه د هيگواد شمال ته د يو شميگر پشگتنو بيول او استوكگنول دي.
وزير بابا د اعليحضرت امان الله خان لـه زمانيگ نه راواخله د اعليحضرت محمد ظاهر شاه تر وخته پوريگ هيگواد ته په نظامي او ملكي داوؤو برخو كيگ نه هيگريگدونكي خدمتونه كؤي دي، لكه لال، چيگ په ايرو كيگ نه شي پتگيداى او بالاخره حگان شگكاره كوي دغسيگ د وخت سياستونو، چيگ د وزير بابا پر شخصيت او كارنامو كوميگ خاوريگ دوؤيگ پاشليگ، وييگ پاشليگ؛ خو د تاريخ له تيز بينو ستركگو نه كله هم پناه نه شو او د همديگ حقيقت هخگو نه وه، چيگ د وزير صاحب د شخصيت، افكارو او اجرااّتو د سميگ پيگژندنيگ په لؤ كيگ د هغه د خگلويگشگتم تلين په وياؤ د پوهانو سيمينار جوؤيگإي. زه هيله من يم، چيگ په دغه سيمينار كيگ د وزير بابا د شخصيت په تياره كيگ پاتيگ كگوتگو نه هم روشگانه شي او هغو بيحگايه اعتراضونو ته هم منطقي او پر تاريخي دلايلو بنا حگوابونه وويلاي شي، چيگ د وزير صاحب په باب عنوانيگإي. ارواشگاد وزير بابا د خپلو كارنامو او اجرااّتو په لؤ كيگ يو شميگر پشگتانه له جنوبي، جنوب ختيزو اوختيزو ولايتو اوان، چيگ له ازاد سرحد نه د هيگواد شمال ته بوتلل او هلته ييگ استوكگن كؤل د ديگ كارخگو لاملونه وو:
1- اقتصادي :
ارواشگاد محمد كگل مومند بابا د هيگواد پر لوؤو نظامي او ملكي كرسيو
كاركؤى و، چيگ د قطغن (بغلان، كندز، تخار، بدخشان) د تنظيمه رئيس په توكگه ييگ هم كار كؤي و؛ نو د هيگواد لـه شماله تر جنوبه او لـه ختيحگه تر لويديحگه تگول هيگواد او د تگول هيگگواد حالات ورته شگه معلوم وو. د هغه لـه لوؤو هيلو نه يوه هيله دا وه، چيگ هيگواد ييگ اّباد او شگيرازه او هيگوادوال ييگ سوكاله شي. دلته خگو تگكي په پام كيگ نيول پكار دي؟
الف: دا تاثر، چيگ پشگتانه په لومؤي حگل وزير بابا په ژبني او قومي ملحوظاتو شمال ته بيولي دي سمه خبره نه ده، بلكيگ پشگتانه تر ديگ د مخه هم په شمال كيگ موجود وو. أاكتگر كگل جان ورور وردك د خپل اثر ( د افغانستان په شمالي ولايتو كيگ د پشگتنو استوكگنحگي) په ديارلسم مخ كيگ، چيگ په 1997 كال د پيگشگور د پشگتو اكادميگ له خوا چپا شوى دى ليكلي : (( د افغانستان په شمالي ولايتونو كيگ د پشگتنو استوكگنه د نادر افشار په وخت كيگ د نظامي خدمت په مقابل كيگ پيل شويگ وه او په زركگونو كورنة په شمال او شمال لويديحگو ولايتونو كيگ استوكگنيگ شويگ ويگ؛ نو، حگكه د دوي د استوكگنو حگايونو او شميگر د تاريخي اسنادو د قيدولو په بنگه ملي او نؤيوال ارزشگت لري".
لوي پشگتون، 373-300 مخونه د استاد محمد اّصف صميم مقاله
ب: هغه وخت، چيگ وزير بابا د افغانستان له نورو برخو نه پشگتانه شمال ته بيگول؛ نو زياتره حگنكگلونه او لا مزروع شاؤيگ دشگتيگ ييگ وركؤيگ، چيگ په دغو حگنكگلونو كيگ به زياتره حگناور اوسيگدل او دا متل وزمه خبره، چيگ (كه مركگ غواؤي؛ نو كندوز ته ولاؤ شه) د ديگ واقعيت أيگره شگه عكاسي كوي؛ نو شمال ته بيگول شو يو پشگتنو دغه شاؤيگ او حگنكگلونه اّباد كؤل او د افغانستان شمال ديگ حالت ته ورسيگد، چيگ پر حگاى ده، چيگ شمال ته د افغانستان د غليگ كندو ويل كيگده.
ج- هيگخگ داسيگ بيلكگه نشته، چيگ وزير بابا ديگ د چا شخصي ملكيت اخيستى او كوم پشگتون ته ديگ ييگ وركؤى وي، او يا پريگ دلته كوم ملي ستم لكه يو شميگر متعصبو افرادو او سياسي ألو، چيگ عنوان كؤي، شوى وي. د هيگواد شمال ته د پشگتنو د ليگإد د اقتصادي انكگيزيگ په اؤه علامه استاد عبدالشكور رشاد د وزير بابا په باب پخپله كشگليگ مقاله ( د قام غمخور محمد كگل خان مومند) كيگ ليكي: "د مفكر محمد كگل خان پام د قام د حگوانانو د تر تربييگ په خگنكگ د قام اقتصادي بهبود ته اوشگتي و، د هندوكش په شمال كيگ أيگريگ سر كاري حگمكيگ خور اشاؤيگ پرتيگ ويگ اوبه بيگكاره بهيگدليگ او شاؤيگ حگمكيگ حگنكگلونه كيگدل، د سيميگ خلكو د كرهنيگ په كاركيگ حگانونه أيگر نه زهيرول. د للميگ لپاره ديگر دشگتونه او رغونه د دوى په واك كيگ وو. فقط يويگ او تخم ييگ لـه دوى خگخه غوشگت نور به نو اقليمي شرايطو (موسمي بارانونو) كشگتونه ورپخول، په پراخو دشگتو او ويؤو راغو د سيمو د خلكو وس نه رسيگده، چيگ تگول وكري او حاصل تريگ واخلي، خو د افغانستان حگينيگ سيميگ په تيگره بيا هغه سيميگ، چيگ اوسيگدونكي ييگ أيگر وو داسيگ ويگ، چيگ غلو دانو ييگ د سيميگ د خلكو اؤتيا نه شوه پوره كولاى، كرنيزيگ حگمكيگ نه ويگ، چيگ كرل شويگ واى، د سيميگ خلك به ديگ ته اؤ وو، چيگ د مزدورة لپاره هندوستان ته ولاؤ شي، غنم او جوار له هندوستانه راوؤي.
مفكر محمد كگل خان دغه بيگ حگمكيگ خلك او كوچيان په منتونو او زاريو راوبلل او بيگ خاونده (دولتي) حگمكيگ ييگ د هندوكش په شمال كيگ پريگ وويشليگ ده په ديگ كؤو د هندوكش د شمالي برخو أيگريگ بيگ خاونده او بيگ حاصله حگمكيگ حاصل خيزه كؤيگ او د وطن بيكاره بشري منابع ييگ په كار واچوليگ د نورو له مزدوريو ييگ راوكگرحگول او د خپل ملك په ودانة ييگ اخته كؤل، د ملك حاصلات ييگ زيات كؤل او وإيگ سيميگ ييگ د خپل ملك په حاصلاتو مؤيگ كؤيگ.
مفكر محمد كگل خان د قرقل پوستكو انحصاري سوداكگري د جهودانو له لاسه وكشگله، د سيميگ خلك ييگ تجرات ته تشويق كؤل. د (( رشگتيا)) او ((يووالي)) په نومونو ييگ په مزار شريف او بلخ كيگ شركتونه جوؤ كؤل، چيگ وروسته دغه شركتونه په خپلو سوداكگريو كيگ أيگر پر مخ ولاؤل او د شگو پانكگو خگشگتنان شول)). ستر پشگتون 30-31.
2- سياسي – نظامي:
ارواشگاد وزير محمد كگل خان مومند د هيگواد شمال ته د پشگتنو په ليإدولو كيگ يو سياسي-نظامي هدف هم درلود. زه دلته د انكل د خپل يوه خداي بخشگلي دوست ارواشگاد استاد عبدالرشيد عزيز له خوليگ كوم. مرحوم د خدايگ بخشگلي والي عبدالمجيد خان جبارخيل زوى و د نوموؤي په حواله يوه ورحگ صدر اعظم محمد هاشم خان له وزير صاحب نه وپوشگتل، چيگ دا خلك خگه كوئ، چيگ د هيگواد له ختيزه او جنوبي برخونه ييگ د هيگواد شمال ته ليإدوئ؟ هغه په حگواب كيگ ورته وويل، چيگ صدر اعظم صگاحب زه هلته "وليگ" كرم وليگ. صدر اعظم تريگ بيا وپوشگتل، چيگ وليگ خگه شي دى؟ وزيرصاحب په حگواب كيگ وويل، چيگ وله يو قسم بوتگيگ دى، چيگ زمونإ خلك ييگ د ويالو پر غاؤه كري، چيگ لوي خصوصيت ييگ دا دى، چيگ أيگريگ ريشگيگ حگغلوي او پوله دومره كلكه كؤي، چيگ بيا پريگ د اوبو زورنه رسيگإي؛ نو كه چيگريگ روسان كوم وخت خداى مكؤه زمونإ د هيگواد په باب ناوؤه نيت وكؤي همدا خلك به د هيگواد دفاع كوي.
رشگتيا شوه او وموليدل، چيگ د اروشگاد وزير صاحب ليدلى خوب رشگتيا شو. هغه د يوه سياسي مفكر په حيث، چيگ له تاريخه شگه خبرو او پر ديگ پوهيگده، چيگ روسان زمونإ د هيگواد په باب شگه نيت نه لري. دا، چيگ روسان د پتر د خوب د عملي كولو لپاره تر اّمو اخوا د مركزي اّسيا هيگوادونه تگول لانديگ كؤل؛ نو دا خبره هم روشگانه ده، چيگ هندي سمندر ته په لاره د پراته افغانستان په باب ييگ هم نيت شگه نه دي. لكه، چيگ د امير عبدالرحمن خان په وخت كيگ د پنجديگ د افغاني خاوريگ لانديگ كول د روسانو د بدنيت لومؤي كگام و. كله، چيگ په 1358هگ.ش روسانو پر افغانستان نظامي يرغل وكؤ او د هيگواد په كگوتگ كگوتگ كيگ ييگ ورسره مقدس جهاد پيل شو؛ نو په شمال كيگ پرتو پشگتنولوييگ نظامي جبهيگ جوؤيگ كؤيگ، چيگ قوماندان جمعه خان همدرد، قومندان بشير خان بغلانى، انجنير محمد عمر، سليمان خيل ( اوس د كندوز والي) قومندان محمد عارف خان او نور د بيگلكگيگ په توكگه يادولى شو. دغو قومندانؤو په شمال كيگ د پرتونورو قومونو سره اوإه په اوإه په أيگر نرتوب د روسانو سره مقابله وكؤه، چيگ په ديگ توكگه د وزير محمد كگل خان په لاسونو كشگينول شويو (( ولو)) خپل موثريت جوت كؤ.
3. د افغانستان د اقوامو تر منحگ د ملي وحدت پياوؤيگ كول:
شمال ته د پشگتنو په ليإدولو كيگ يو عمده، هدف د ملي وحدت عملي تمثيل هم و. لكه، چيگ وموليدل پشگتنو، ازبكو، تاجكو، تركمنو، هزار و، ايماقو او نورو دورو نو په خگيگرژوند وكؤ، د ورونو په شان ييگ راشه درشه او مؤى ژوندى تگينكگ كؤ او د هيگواد دفاع ييگ په كگأه وكؤه.
پشگتنو پر خلاف په روانه توطيه كيگ د روسانو نقش:
روسانو د پتر لـه وخته د هند سمندر ته د حگان د رسونيگ ستراتيژي وضع كؤيگ وه. كله، چيگ په 1917 ميلادي كال بلشويكانو لـه هغه ولسي قيام نه، چيگ د تزاري واكمنة پر خلاف پيل شوى و، له بلشويكانو سره ييگ هيگخگ اؤيكيگ نه درلوديگ او نه هم په ديگ قيام كيگ د بلشويكانو لاس و، په استفاديگ سره د يويگ ساده كودتا په نتيجه كيگ واك تر لاسه كؤ؛ نو بيا ييگ هم له سياسي، نظامي پلوه هماغه د تزار د كورنة ستراتيژي خپله كؤه. لكه علامه اقبال (رح)، چيگ ورته اشاره كوي:
كشمكش بر سر هنداست تو در دركگه اّن
اين سخن توصيه از پتر به لينن باقيست
روسانو په افغانستان كيگ حگان ته د لاريگ د پرانستلو لپاره لـه فكري پلوه دوه سوغاته را واردكؤل:
1- كمونستي ايأيالوژي :
دا هغه اپت و، چيگ د ماروا ْالنهر أيگر خلك د هغيگ له لاسه افغانستان ته را اوشگتي وو او د نؤة په يوه ستره برخه كيگ د پرتو خلكو ژوند ييگ له تباهي سره مخ كؤى و. روسانو خپل ديگ كريه المنظره د يو ته داسيگ جاميگ وراغوستيگ ويگ او د هغيگ داسيگ اّرايش (مك اپ) ييگ كؤيگ و، چيگ په حگانكگؤي توكگه د غريبيگ طبقيگ يو شميگر خلكو ته شگكليگ ليلا شگكاريگده، خو په حقيقت كيگ هغه د يو و، چيگ ولسونه ييگ ژوندي تر ستونيگ تيگرول.
2- د ملي ستم تر عنوان لانديگ عصبيت :
دا لانديگ اشعار يوازيگ د پرنكگي شگكيلاك نه، بلكيگ د هر شگكيگلاككگر هيگواد شعارو، دى او وي به، چيگ" بيگل ييگ كؤه، ايل ييگ كؤه". روسانو د كمونيزم پوچه او بيگ محتوا ايديالوژي او ملي ستم د دوه متبادلو نظريو په توكگه افغانستان ته را صادريگ كؤيگ. طاهر بدخشي په افغانستان كيگ د ملي ستم د نظرييگ بنستگپال د خلكو د دموكراتيك كگوند د موسسيگ كنكگريگ له غؤو و، چيگ وروسته ييگ بيا خپله لاره جلا كؤه او د ملي ستم د كگوند تا داو ييگ كيگشگود، خو البته يوازيگ طاهر بدخشى د ديگ نظرييگ حاصل نه و، بلكيگ د ده اوشگى د كمونستى دوريگ صدر اعظم سلطانعلي كشتمند، ببرك كارمل او د ده دارو دسته تگوله د همديگ نظرييگ خاوندان وو اوله پشگتنو سره ييگ يوه نه پخلا كيدونكيگ دشگمني درلوده. دغيگ پشگتون دشگمنة ان د مجاهدينو ليكو ته هم سرايت وكؤو. د عبدالعلي مزاري حزب وحدت، د محسني حركت اسلامي، دغسيگ ان په جمعيت اسلامي او حزب اسلامي كيگ هم دغسيگ كسان أيگر وو، چيگ د عصبيت علمبرداران كگنگل كيگدل او همدغو كسانو دغه درانه جهادي تنظيمونه تگوتگه تگوتگه كؤل. په حزب اسلامي كيگ همدغو كسانو په پشگتنو مشرانو پسيگ يو لؤ ناروا تبليغات پيل كؤل ان، چيگ د حزب اسلامي لومؤنى امير او وروسته مرستيال شگاغلى قاضي صاحب محمد امين ييگ ديگ ته اؤ كؤ، چيگ خپل تخلص لـه "ملتيار" نه "وقاد" ته واؤوي. دغسيگ دحزب اسلامي د اجرائيه شورا غؤي دوه دري حگليگ د همدوى د توطيو په نتيجه كيگ ديگ ته اؤ شول، چيگ حزب اسلامي پريگإدي.
دغسيگ د حزب اسلامي د اجرائيه شورا يوه پخواني غؤي را ته نكل كاوه، چيگ كله مونإ د 1357 لمريز كال په لومؤيو كيگ پيگشگور ته را مهاجر شوو؛ نو د شگاغلي استاد رباني او شگاغلي حكمتيار اختلافات اوج ته رسيگدلي وو؛ نو ما او مولوي صاحب سخي داد فايز او كوم يو بل كس وويل، چيگ دا اختلافات، خو سبا ملت ته سرايت كوي او أيگر خطر ناك عواقب لرلاى شي؛ نو منأيگ ترؤيگ مو كؤيگ، چيگ سره پخلا ييگ كؤو. زمونإ منأو تر ؤو نتيجه وركؤه او دواؤه جهادي مشران ديگ ته چمتو شول، چيگ سره كشگيني، خو بدبختيانه په ديگ ناسته كيگ د دوي خبره كگيلو نادريو ته ووته او بيا سره خفه شول. مونإ فشار راوؤ او دواؤه مو بيگرته سره پخلا كؤل، خو كله، چيگ سبا بيا د جمعيت اسلامي دفتر ته ولاؤو د جمعيت اسلامي د اجرائيه شو رايو ازبك غؤي راته وويل: " او بچه برويد كار تان را كنيد ما همراه شما افغانها (پشتونها) جور نه مى اّيم". البته مغالطه ونه شي، چيگ دا د جمعيت اسلامي فكري تگكلاره نه وه، بلكيگ جمعيت يو جهادي تنظيم و، خو په جمعيت كيگ داسيگ كسان هم وو، چيگ لـه هغه مهاله ييگ د خپليگ پشگتون دشگمنة اظهار په خگركگنده كاوه او دغسيگ كسان په حزب اسلامي او نورو تنظيمونو كيگ هم وو، چيگ په خواشينة سره دغيگ فاسديگ فكري تگكلاريگ زمونإ د جهاد تقدس او حقانيت له پوشگتنو سره مخ كؤ او غرضي ألو ته ييگ د ديگ مجال وركؤ، چيگ د جهاد او مجاهد پر خلاف تبليغات پيل كؤي. د همديگ فكري تكگلاريگ په بهرني ملاتؤ ائتلافو نه جوؤ شول. حزب وحدت او حركت اسلامي، خو لـه پشگتنو سره داسيگ چلند وكؤ، چيگ د تاريخي جناياتو يوه لويه برخه ييگ پيل كؤه، چيگ د دغيگ نظرييگ ترشا او د ديگ نظرييگ له امله د رامنحگ ته شويو خونؤيو پيگشگو تر شا د روس او ايران لاس و. روسانو خگو حگليگ حتى د حامد كرزي په مشرة د انتقالي اداريگ پر مهال هم دا خبره په أيگريگ بيگ حياية او سپين ستركگة سره وكؤه، چيگ د افغانستان شمال د روسانو د نفوذ ساحه ده. شگايي يو شميگر دوستان را سره دا خبره ونه مني، خو زه پر ديگ كگروهمن يم، چيگ افغانستان ته راغليگ بدبختة د ناروشگانفكره روشگان فكرة له لاريگ راغليگ، يو شميگر هغه تعليم يافته كگان، چيگ د خپليگ رنحگوريگ تگولنيگ درملنه ييگ په بهرنيودرملو غوشگته هيگواد ته سوسيالستي او كمونستي، الحادي او پر عصبيت ولاؤيگ نظرييگ راوؤيگ، چيگ ديگ نظريو زمونإ هيگواد لـه بدبختيو سره مخ كؤ. ان كله، چيگ زمونإ جهادي مشرانو پر بهر پتگه تكيه وكؤه او په خگركگنده ييگ قومانده لـه بهره اخيستل پيل كؤل، دا هيواد ييگ لا پسيگ بدبخته كؤ.
زه پر ديگ عقيده يم تر هغيگ، چيگ زمونإ اسلامي او افغان "خودي" احيا نه شي، هيگواد مو لـه بدبختيو نه شي خلاصيداى. زه ديگ باوري يم، چيگ د افغاني تگولنيگ رنحگونه په افغاني درملو شگه كيداى شي، نه په پرديو. لكه حضرت علامه اقبال، چيگ وايي:
خدا اّن ملتى را سرورى داد
كه تقديرش په دست خويش بنوشت
به اّن ملت سروكارى نه دارد
كه دهقانش براي ديكگران كشت
مونإ دغه واقعيت د سر په ستركگو وكوت، د غير اسلامي هيگوادو، خو پريگإده، ان چيگ د اسلامي هيگوادو په درملو كيگ هم د "غرض" زهر حگاى پر حگاى كؤاى شوي وو. خگومره زيان مو، چيگ د كگاونأيو او لريو اسلامي هيگوادو له دوستة نه وليد په هيگخگ وجه د غير اسلامي نيواككگرو هيگوادو له هغه لإ نه و.
وزير بابا د "حب" او "بغض" تر منحگ :
زما، چيگ خگومره مطالعه ده او پر ديگ خبره ميگ خگومره فكر كؤى دى،وزير محمد كگل خان مومند بابا يا د بيگ دليله "بغض" سره مخ دى او يا د هغسيگ "حب" سره، چيگ د هغه شخصيت تر أيگره ژوبلو لاى شي.
د هيگواد په شمال كيگ، چيگ د وزير بابا پر خلاف كوم منفي ذهنيت وده كؤيگ هغه د ستمي افرادو او ألو تر سطحيگ پوريگ محدود دى. دا كه الحادي ستميان دي يا د اسلامي تنظيمو په ليكو كيگ راولاؤ شوي ستميان، چيگ شگاغلى شمس الهدا "شمس" ورته "اخواني ستميان " وايي، خو حقيقت دا دى، چيگ نه ستمي اخواني كيداي شي او نه اخواني ستمي، دا كيداى شي چيگ يو له دوى ستمي شي؛حگكه كه دواؤه يو حگاى كوو؛ نو بيا له ديگ نه د ضدينو اجتماع جوؤيگإي او د منطق په حكم، د ضدينو اجتماع مُحاله ده.
كه تاسيگ همدا اوس د هيگواد په شمال كيگ لـه ستميانو پرته د غير پشگتنو قومونو تر منحگ يوه سرويگ وكؤئ او د وزير صاحب د خدمتونو په باب وپوشگتئ په يقين سره ويلاى شم، چيگ يوه مثبته نتيجه به لاس ته راوؤئ؛ حگكه د عوامو ذهنيت أيگر پاك دى، پر هغيگ د بهرنيو "ايديالوژيو" او "ازمونو" دوؤيگ او كگردونه، نه دي ناست.
د استاد محمد زمان مزمل له خوليگ روايت دي، چيگ د طالبانو د واكمنة پر مهال زه لـه تاج محمد وردك سره، چيگ په شاهي دوره كيگ يو حگل د بدخشان والي و، بدخشان ته ولاؤم. كله، چيگ د بدخشان سپين إيريگ خبر شول؛ نو تگول ييگ ستؤي مشة ته راغلل او په ميلمستياو ييگ ستؤي كؤو، خو عجيبه په كيگ دا وه، چيگ يو زلمى هلك راغى او د لاجوردو يوه تگوتگه ييگ هغه ته په تحفه كيگ ونيوه او ويي ويل والي صاحب، زه، خو تا نه پيگژنم، خو ته، چيگ كله په بدخشان كيگ والي ويگ زه لاله موره زيگإيدلى هم نه وم، زما مشران، چيگ خگومره ستا صفت كوي او زمونإ ولايت ته ستاسيگ خدمتونه ستايي او يادوي ييگ؛ نو زه ييگ ديگ ته وهخگولم، چيگ يوه تحفه كه خگه هم ناچيزه ده دروؤانديگ كؤم، مزمل صاحب وايي، چيگ په سر كيگ خو وردكگ صاحب د دغيگ تحفيگ له اخيستلو أأه وكؤه، خو ما ورته وويل، چيگ د ديگ هلك احساسات زخمي كيگإي، تحفه ييگ واخله او په بدل كيگ ييگ بيه وركؤه، چيگ بيا ييگ همداسيگ وكؤل. هغه زلمي د خپلو لاجوردو بيه وانه خيسته او وييگ ويل، چيگ دا، خو زه پر تا پلورم نه؛ بلكيگ دا ميگ ستاسيگ د هغو خدمتونو په بدل كيگ درته تحفه راوؤيگ ده، چيگ زمونإ ولايت او زمونإ خلكو ته ديگ كؤي دي.
دغسيگ شگايي د وزير صاحب شخصيت ته د يوه بل سياسي جريان "حب" أيگر تاروان كؤى وي او هغه ييگ د مخالفت لوري د متعصبينو په وؤانديگ بد معرفي كؤى وي.
كله، چيگ سؤى په خالي ذهن لكه، چيگ د يويگ علمي خگيگؤنيگ غوشگتنه ده د وزير بابا د شخصيت، ژوند او اند په باب مطالعيگ ته كشگيني او مخكيگ تر مخكيگ حگان ته د وزير بابا د شخصيت د"رد" يا "تائيد" هدف ونه تگاكي، زه باور لرم، چيگ په أيگره اسانة سره به د هغه رشگتينيگ بنگه وپيگژني. وزير بابا يو "مسلمان" وو. دى يو نا متعصب پشگتون" ( افغان ) و او "أيگر پاك ژوند ييگ كؤى دى".
د هغه د مسلماني دا حال و، چيگ زما أيگر محترم مشر او بلكيگ تره، عمر ييگ أيگر شه، مدير صاحب صميم الله خان كامه وال، چيگ لـه وزيرصاحب سره ييگ لـه نژديگ اشنايي او راشه درشه درلوده، نكل كوي: چيگ يوه ورحگ وزير صاحب په كگوالايي كيگ و، اوشگى ييگ ورته راغى، چيگ وزير صاحب كه دا موتگر ديگ راكؤيگ ميرمن ميگ ناروغه ده، چيگ تر جلال اّباده ييگ په كيگ أاكتر ته بوحگم، وزير بابا ورته په حگواب كيگ وويل، چيگ موتگر خو اسانه دى خو كله، چيگ خلك زما په موتگر كيگ يوه شگحه كگوري خگه به پوه شي، چيگ دا د وزير ميرمن نه، بلكيگ ستا ميرمن ده. ولاؤشه موتگر په كرايه ونيسه د تكگ را تكگ كرايه به زه وركؤم.
وزير بابا پشگتون و، خو پر هغه د تعصب تور پوريگ كول پر وچ ديوال ختگي پوريگ كول دي.
كله، چيگ دا اوسني سياسي جريانونه منحگ ته راتلل، وزير بابا لـه نؤة ستركگيگ پتگيگ كؤيگ ويگ زه د وزير بابا او ارواشگاد حمزه بابا د پشگتونولة تر منحگ يو كامل مماثلت وينم په ديگ معنا، چيگ يو هم كوم قوي متعصب سياسي جريان ته منسوب نه و هغه هم يو مسلمان او بيگ تعصبه پشگتون و او بيگ اّلايشه ژونديگ وكؤ او ده هم.
وزير بابا د هيگواد په شمال كيگ د تگولو خلكو لـه يوه شان درناوي نه برخمن و. كله، چيگ هغه له دنديگ استعفى كوله، نو د شمال د خلكو د كگتگو پر سر ييگ له دولت سره أكى مات شو، زمونإ دروند مشر شگاغلي سناتور غلام نبي چكنورى صاحب د وزير صاحب په اؤه ليكي:
هغه تل غوشگتل، چيگ افغانستان يو موتگى او متحد وي او په اتحادي چوكاتگ كيگ ديگ د دوي ژوند وي. يعنيگ په افغانستان كيگ، چيگ خگومره ميشت ورونه قومونه دي د تگولو يو والي خوإ او هوسا ژوند د ارواشگاد بابا د ستؤي ژوند يوه لويه هيله وه؛ خو له بده مرغه حگينو كينگ اؤخو او د ملي يو والي بدبينانو بيا داسيگ پروپاكگند كاوه، چيگ كگونديگ بابا يوازيگ د يوه قوم ننكگه او شگيگكگنه غواؤي او دغه ستر شخصيت ييگ ان متعصب كگنگلو، مكگر له بابا سره يوه نيله تعصب هم نه و او يو بيگ تعصبه مسلمان سؤى و".
همداراز زمونإ بل محترم مشر شگاغلى مدير صاحب صميم الله خان كامه والي ليكي:"لنأه دا، چيگ د وزير صاحب محمد كگل خان مومند وجود د ملي يوالي د تگينكگشگت لپاره په افغان ملت بانديگ يوه خدايي لورونه وه" ستر پشگتون 44 مخ
اوس دلته يو بل حقيقت هم د سؤي ذهن ته راتلا شي او هغه دا، چيگ په وزير صاحب پسيگ په كيدونكي تبليغاتو كيگ په يوه أول نه يوه أول د روسانو لاس و او دى؛ حگكه كوم كسان او أليگ، چيگ په وزير بابا پسيگ منفي تبليغات كوي، هغه په روسانو پوريگ تؤلي عناصر دي. دا مهمه نه ده، چيگ كه ان د كوم اسلامي تنظيم كارت ييگ هم په جيب كيگ وي.
دا خبره حگكه حقيقت لرلاي شي، چيگ لـه وزير صاحب سره لا هغه مهال د روسانو د خطر په باب انديگشگنه وه او د هغيگ د مخنيويگ لپاره ييگ ممكنيگ لاريگ چاريگ لتگوليگ.
سؤى لـه دي تگولو جريانونو؛ واقعيتونو او حقايقو نه دا نتيجه تر لاسه كولاي شي، چيگ په شمال كيگ د پشگتنو د ميشتونيگ هدف كاملاً يو اسلامي او ملي هدف و او په ديگ كيگ د تعصب هيگخگ رنكگ نه شگكاري.
وزير صاحب دومره پاك ژوند وكؤ، چيگ لـه ديگ دومره وزارتونو، تنظيمه رياستونو او جنراليو سره سره ييگ په كابل كيگ خپل يو كور هم پيدا نه كؤ او په يوه كرايي كور كيگ ييگ ساه وركؤه. زما محترم مشر مدير صاحب صميم الله خان كامه وال نكل كوي. كله، چيگ وزيرصاحب وفات شو (27/5/1343)؛ نو عمومي فاتحه ييگ د كابل د شهر نو دحاجي يعقوب په جومات كيگ اخيستل كيگده، چيگ د دولت پر نورو لوؤ رتبه اراكينو سر بيگره، پخپله پاچا محمد ظاهر شاه هم فاتحيگ ته راغى، په همدغه وخت كيگ ميراجان سيال كوأاخيل پاخگيد او د ارواشگاد وزير بابا پر شخصيت ييگ يوه جذابه وينا وؤه، هغه د خپلو خبرو په منحگ كيگ پاچا مخاطب كؤ او ويي ويل:
اعليحضرتا!
دا هم ستاسيگ لپاره د وياؤ خبره ده او هم ستاسيگ د كابينيگ لپاره، چيگ نن ستاسيگ يو وزير په يوه كرايي كور كيگ ساه وركوي.
كامه وال صاحب وايي لـه ديگ خبريگ سره د پاچا د خگيگري په رنكگ كيگ شگكاره بدلون راغلي؛ حگكه ديگ خبريگ يو سياسي رنكگ هم لاره او پاچاپرديگ طنز پوه شو.
زه په پاى كيگ هغو كسانو ته، چيگ د وزير بابا د شخصيت په باب منفي نظر لري بلنه وركوم، چيگ د هغه مرحوم د ژوند او اند په باب ديگ بيگ پريگ او بيگ تعصبه مطالعه او عالمانه خگيگؤنه وكؤي؛ نو دا به ورته جوته شي، چيگ په خپل قضاوت كيگ تيگروتي دي حگكه د هغه په باب تعصب ته سؤى يو ؤوند تعصب ويلاى شي.
|
