رواني ستړيا

ژباړه : نورمحمد سعيد

تاسي ، چې هرڅه کار کوئ ، که په کومه کارخانه کې کاريګرياست او که په کوم دفتري کار بوخت ياست ، دښوونځي ښوونکي ياست او که داخبار ايډيټر او که په دکاندارۍ بوخت ياست  کله ، کله به ستړيا محسوسوئ . که رښتيا سره ووايو داشکايت ډېر عام دى . هغه خلک هم له ستړيا سرټکوي ، چې له سره کار نه کوي . داسې خلک ، که د سهار په ځاى ترماسپښين پوري هم ويده وي او له خوراک څښاک او مچانو شړلو پرته هيڅ کار هم ونه کړي ، بيا هم داشکايت کوي ، چې ډېر ستړي دي .

ځيني خلک بې وجې ستړي وي ، سبب يي داوي ، چې دوى ځان ستړى ګڼي . په حقيقت کې ددوى داستړيا ، چې دوى دومره ځوروي بدني يا دغړو نه وي ، بلکې دا دماغي يا رواني ستړيا وي . ددې تداوي هم دبدني ستړيا په پرتله ډېره اسانه ده ، لږ غور او فکر ته اړتيا ده .

دستړيا له تداوې وړاندې بايد په دې ځان وپوهوئ اوسبب يي پيداکړئ . که سبب يي پيداکړئ نوره ستونزه ، نو په ډيره اسانۍ حل کيږي .په لاندې مثالونو غور وکړئ .

دجمعې ورځ وه ، ستاسي رخصتې وه ، دکور يوشمير غټ او واړه کارونه درته پاتې وو ، څوځله دباندې ولاړئ ، دکور لپاره مو داړتيا ځيني شيان له بازار نه رانيول يا دخپلو خپلوانو کره ولاړئ ، داسې احساس مو وکړ ، چې له څو ساعته منډو ترړو وروسته ښه ستړي ياست ، فکر مو کاوه ، چې بايد ولمبيږئ او لږاستراحت وکړئ . عين په دغه وخت کې مو ديوه دوست دبلنې پيغام درته ورسيد ، چې غرمې  ته يي ميلمستيا ته بللي ياست . او په پيغام کې يي درته دا هم ويلي وي ، چې دماخوستن د ډوډوۍ له خوړو وروسته به په ګډه فلم هم وګورو . دا دوست په تاسي ډېر ګران دى ، تاسي هم غوښتل ، چې ورسره ووينئ ، ځکه نو ستاسي ستړيا ورکيږي او په خوښي ، خوښي تاسي د دوست کره ځئ . د دوست له چاى ، ډ وډۍ وروسته له هغه سره په سيل وځئ او دشپې ترناوخته فلم ته کښينئ ، خو په دې ټوله ورځ کې يوه شيبه هم تاسي داسې احساس نه کوئ ، چې تاسي هغه څوک ياست ، چې له غرمې مخکي له ستړيا ټوک ، ټوک وئ ، لږ فکر وکړئ ستاسي هغه ستړيا څه شوه ؟

په ښوونځي يا دفترکې به مو هم ډېر ځله ستړيا محسوسه کړې وي . کله ، کله به موډېر کار کړى وي او زيات کار به سخت ستومانه کړي ياست . ډېر ځله به مو ساعت ته کتلي وي او فکر به مو کړى وي ، چې کله به له دې مصيبت نه خلاص شم . په عين حال کې مو يو ګران ملګرى راځي ، کوم زيرى اورئ ، سيل ته دتګ وعده کوئ ، سمدستي مو دماغ تازه کيږي ، داعصابو سختي مو کميږي او ستړيا مو له منځه ځي . له دې مثالونو نه څه پايله لاس ته راځي ؟

دا، چې که د پرله پسي او يو ډول بوختيا له امله رامنځته کيدونکې ناخوښې په بهير کې ناڅاپه څه بدلون ، څه رنګارنګې راځي او تاسي يو ناڅاپه ځان تراو تازه محسوسوي ، نو پوه شئ ، چې ستاسي ستړيا يوازي خيالي او رواني ده . رواني کار پوهان وايي بدني ستړيا هم ترډېره رواني ده . نامتو انګريزليکوال هربرټ اين کيسن په دې لړکې يو په زړه پوري مثال راوړي ، دى ليکي ، چې يو هلک سهار وختي دکبانو دښکار لپاره وځي . ټوله ورځ په ښکار پسي لالهاند وي ، ماښام دښکار پيټى هم کورته راوړي او ستړى نه وي ، خو که مور يي ورته د ډبرو دسکرو دراوړو ووايي ، نو هلک له واره ستړى شي . ولي ستړى شي ؟ ځکه ستړى شي ، چې د ډبرو دسکرو په راوړو کې هيڅ راز دلچسپې نه لري . د دې برعکس د کبانو ښکار يي شوق دى او دغه شوق يي ستړيا ته نه پريږدي . دستړيا په هکله دا په ياد ولرئ ، چې اصلي مرکز يي دماغ دى . د ماغ په ټول بدن واکمن دى ، څنګه ، چې دى فکر کوي ، کيږي او څنګه ، چې دحالاتو او واقعاتو نه دماغ اخستنه کوي ، په بدن يي سمدستي اثرڅرګنديږي . که دماغ داسې فرض کړي ، چې تاسي ستړي ياست نو بدن به مو ستړيا احساس کړي ، که ستاسي بدن ستړى وي او دماغ دانه مني ، نو په بدن باندي دستړيا هيڅ اثر هم نشي څرګنديداى . له ستړيا نه سرټکونکي ډېرى داسې نارينه او ښځينه وي ، چې په ژوند کې له خپل مقام او موقف نه ډاډمن نه وي . دژوند حالات يي ناسم وي . او دخپلې خوښې برعکس کار له پيل کولو وړاندې يي ډېر خوبونه او خيالونه ليدلي وو . له دې ارمانونو نه يي يو هم ونه خوت او ديوه داسې کار په کولو مجبور شول ، چې د دوى له وړتيا او زده کړيز صلاحيت نه دډېرې ټيټې کچې و . د مثال په توګه يو ځوان له پوهنتون نه د لوړو زده کړو سند ترلاسه کړ، ده داسې ګومان کاوه ، چې ښه وظيفه به پيدا کړي ، خو داسې ونه شوه . حالاتو اړيست ، چې په يوه دفتر کې د محرر په توګه کار وکړي . که څه په يو څه کولو بوخت دى ، خو يوه خوا يي معاش لږ دى او بله خوايي د خپلو زده کړو په پرتله موقف او عزت په نشت حساب دى . په داسې حال کې ، چې د ده نور سيالان په لوړو پوستونو کار کوي ، دا وجه ده ، چې دى تل مانده او زړه ماتى وي ، خپل بخت او يا د وخت بې وفايي ته بد رد وايي . داسې احساس کوي ، چې له ده سره بې انصافي کيږي . د ده دوړتيا وو بې قدرې او سپکاوى کيږي . دا احساس يي هروخت ځوروي ان له ميز نه دهرکاغذ په را اخستلو او پرې ښودلو کې هم د ده د نازړه توب دا احساس له ورايه بريښي . هر غټ او وړ کار ورته يو دروند پيټى ښکاري . داپيټى پکې ستړيا پيداکوي . دبدن نه ! رواني ستړيا . ايا د دې هيڅ تداوې نه شته ؟

بې له شکه شته ، يوازي د ليدلوري بدلون ته اړتيا ده . بې له شکه  د ده دا حق خوندي دى ، چې د ښه او غوره فرصت په لټون کې وي او په ژوند کې فرصتونه پيداکيږي ، خو د دې دا معانا هم نه ده ، چې په کوم سم او يا ناسم کار ، چې لګيا دى هغه دي سم نه ترسره کوي . دى په بيړنيز ډول له حالاتو سره روغه جوړه ولي نه کوي ؟

خپل مسووليت په سمه توګه ولي نه  تر سره  کوي ؟ ولي هغه څه ، چې حقيقت دي او په وړاندې يي دي نه مني ؟

 ولي په دې نه پوهيږي ، چې داسې هيڅ کار نشته ، چې په زړه پوري والى په کې نشي پيداکيداى .دى دکار ښه وړتيا لري ، که له زړه کار وکړي ، نو په ملګرو او امرينو  کې دښه درناوي څښتن کيداى شي ، پرمختګ کولاى شي او دوستان او ملګري پيداکولاى شي . او ممکن دهغو په وسيله څه داسې حالت راپيدا شي ، چې د ده دهدف ته درسيدو وسيله وګرځي .

د ډيل کارنيګي د کتاب ( دپرمختګ پنځلس اصول ) ديوه څپرکي ژباړه