10. حفاظه نبات:
حشرات:
ترپس پياز( Thrips tabaci) :
اين حشره از جمله حشرات چوشنده بوده در محليكه برګهاى پياز با هم وصل مشوند جاى ميګيرد. اين حشره شيره نبات را چوشيده و داغهاى سفيد نقره ئي در برګ بجا ميګذارد و اين داغها سبب ضعيف شدن نبات ميشود. درصورت كثرت حشره برګها زرد ميګردند.
مجادله:
مجادله عليه اين حشره به دو طريقه صورت ميګيرد.
1. مجادله ميخانيكي:
الف: تناوب زراعتي و حفظ الصحه مزرعه بايد رعايت ګردد.
ب: ګياه هرزه بايد از بين برده شود و بعد از رفع حاصل نبات، بقاياى پياز از مزرعه جمع آوري شده شوختانده شود.
2. مجادله كيمياوي
الف: ادويه ملاتاين و يا سوميتاين از قرار يك ملي ليتر در في ليتر اب با لاى نبات محلول پاشي ميشود.
ب: ادويه سوين مقدار دو الى سه ګرام در يك ليترآب بالاى نبات صورت ميګيرد.
مګس پياز( Hylemaia antique) Onion Maggot :
در تمام مناطقيكه پياز ميرويد، مكس پياز در آنجا ديده ميشود.ميزان خساره اين حشره در شرايط مرطوب از ۸۰ الى ۹۰ فيصد ميرسد. خطر حمله اين حشره وقتي به ميان مي آيد كه نبات پياز به اثر تاقه ويا خشاوه كردن زخمي شده و بوى ازخود بيرون انتشار دهد و مګس آنرا استشمام نمايد. رنګ كرم حشره مذكور سفيدوطول بدن ان 1/3 انچ ميباشد. هرګاه كرم مورد بحث داخل پياز شود آنرا فاسد نموده و ازبين مي برد. حشره مذكور فصل زمستان را بصورت كرم يا پيوپا بداخل قشر نصواري رنګ خود در خاك سپري مينمايد. اما در فصل بهار هنګاميكه هوا ګرم شده، پيوپاها به مګس تبديل شده بالاى نبات يا در درزهاى خاك تخمګذاري مينمايد. در روز هاى ګرم مرطوب ۵ الى ۷ روز بعد از تخمګذاري، كرم هاى سفيد رنګ از تخمها بيرون آمده و خود را به پياز رسانيده و به تغذيه آغازمينمايد. به اثر تغذيه آن اولا برګ وسطي بعدا برګهاى اطراف پياز خشك ميشود. به تعقيب ان پياز فاسد شده و متعفن ميګردد.بعد از دو الى سه هفته تغذيه، كر ها از داخل پياز خارج ګرديده غرض سپري نمودن دوره پيوپا خود در جاى مناسب عمدتا در خاك لانه ميګيرد. بعد از مدتي پيوپا ها به مګس تبديل ميګردد. اين حشره در يك سال دو الى سه بار توليد نسل مينمايد. پياز هاى ذخيره ګاه ها زيادتر توسط كرم هاى نسل سوم آن تخريب ميګردد.
مجادله:
1. بعد ازرفع حاصل ،بقاياي پياز بايد جمع اوري شده و سوختانده شود.
2. خاك بطور عميق قلبه شود.
3. تناوب زراعتي رعايت ګردد.
4. پياز هاى ذخيره ئي بايد ازكلچه هاى سالم انتخاب ګردد.
5. ادويه دپيركس از قرار يك الى يك نيم ګرام در يك ليتر اب با ادويه ملاتاين از قرار دو ۲ ګرام دريك ليتر آب در وقت بذر بالاى خاك مزرعه محلول پاشي شود. محلول پاشي بايد بعد از ده ۱۰ روز تكرارګردد.
امراض :
اتشك پياز:
اين مرض يكي از امراض خطرناك پياز بوده سالانه تعداد زياد پياز كاران از بابت حمله اين مرض متضرر ميګردند. در وسط دوره نموي نبات علايم مرض مذكور به شكل لكه هاي زرد مايل به نصواري در حصه فوقاني برګهاپياز ظاهر ميشود. در اثر اين لكه ها نموى برګهاي سبز كاهش يافته بتدريج خشك ميشود و نموي پياز توقف مينمايد. لكه هاى نصواري مايل به فولادي مرض اتشك بالاى پايه تخم پياز هاي تخمي نيز به مشاهده ميرسد واين داغ ها موجب تنقيص مقدار حاصل تخم آنها ميګردد.
عامل مرض اتشك پياز زمستان را بالاى بقايا ي برګها ي مصاب به مرض سپري مينمايد. دربهار توسط عوامل مختلف به پياز هاي سالم انتقال يافته مزارع را از بين ميبرد.
مجادله:
1. نوع مقاوم به مقابل اين مرض انتخاب شود.
2. كلچه پياز عاري از مرض بمنظور توليد تخم انتخاب ګردد.
3. بقاياي نبات پياز از مزرعه بعد ازرفع حاصل جمع اوري شده سوختانده شود.
4. تناوب زراعتي رعايت ګردد.
5. ادويه كوپراويت بلو از قرار چهار ګرام در يك ليتر آب و يا لوناكول از قرار دو ګرام دريك ليتر آب محلول پاشي ګردد. ګفتني است كه محلول پاشي يكي در وقت آغازمرض و ديګري پنچ روز بعد از محلول پاشي اول انجام ميشود.
پرپل بلاچ ( Alternaria porri):
عامل مرض قارچ Alternaria porri بوده كه علايم آن معمولا بالاى برګهائيكه توسط امراض ديګر و يا شرايط اقليمي نامساعد متاثرشده باشد ظاهر ميګردد.
هوا ګرم ( ۱۸ الى ۳۰ درجه سانتي ګريد) و مرطوب انتشار مرض متذكره را بيشتر ميسازد. لكه هاي خورد نصواري با مركزيت رنګ بنفش علامه مشخصه مرض مذكور ميسازد. در شرايط مساعد لكه ها متذكره به هم وصل شده و چنان يك داغ بيضوي شكل رابوجود مي آورد كه دران مركزهمه داغ ها مشترك ميباشد. ګفتني است كه درمقابل مرض مودر بحث حساست برګها مسن نسبت به برګها جوان فزونتر است.
داني ميلدو ( Peronospora spp):
عامل مرض داوني ميلدي پياز قارچ بنام Peronospora destructor ميباشد كه از طريق هوا انتشار مي يابد. ګرچه اين مرض مثل امرا ض ديګر زياد معمول نيست. ولى اګر شرايط انتشار آن مساعد باشد. ميتواند به سرعت مزرعه پياز را منهدم نمايد. علايم اوليه مرض داوني ميلدو تشكيل لكه هاي بنفش –خاكستري مخمل مانند بالاي برګهاي سبز نبات است كه ازطرف صبح به خوبي قابل رويت ميباشد. مرض اكثرا بشكل پينه اغازميګردد و انتشار آن توسط هواى سرد( كمتر از ۲۲ درجه سانتي ګريد) مرطوب توسعه مي يابد. برګ هاي مريض بزودي به رنګ سبز كمرنګ و بعدا به زرد تبديل شده نبات به اسراع وقت ميميرد. سه يا چهار بار تشكيل سپور و به همين تعداد مصاب شدن كافي است كه مزرعه پياز در طى ۳۰ الى ۴۵ روز از بين برود.
مجادله:
هر دو نوع مرض اخر الذكر فوق توسط محلول پاشي سلفر قابل حل در آب قابل كنترول ميباشد.
ګنديدګي نرم پياز ( Erwinia carotovora)- Soft Rot :
مرض ګنديدګي نرم پياز يك مرض بكتريائي است. مرض مذكور كلچه پياز را درذخيره ګاه يا در هنګام انتقال مورد حمله قرار ميدهد. مرض مذكور بعضي اوقات مستقيماً در ساحه خصوصا در اخر فصل نمو بعد از وقوع باران شديد زمانيكه برګها در حال خشك شدن باشد بروزمينايد.
عامل مرض مذكور بكتريا بنام Erwinia carotovora ميباشد كه درزمان تر بودن برګ ازطريق ګردن پياز يا ازطريق زخم ميخانيكي و يا از راه جراحت وارده توسط مګس پياز و يا در تركيب با امراض ديګر داخل كلچه پياز ميګردد. بكتريا مذكور ابتدا يك يا چندين لايه كلچه را مورد حمله قرار داده آنها را اسفنجي، آبګين و زردكم رنګ مايل به خاكستري ميسازد. بعدآ تمام محتوي كلچه را شارانده و آنرا به يك ماده چسپك تبديل مينمايد. اګر كلچه مذكور فشار داده شود، يك مايع لزجي بابوى نامطبوع از ګردن آن بيرون مي آيد.
منبع عمده الودګي پياز همان خاك زمين ميباشد. زيرا بكتريا در خاك بالاى بقاياي آلوده نباتي زنده ګي مينمايد. بعداً آنها ذريعه آب باران انتشار مي يابد. به اثر هواى ګرم و مرطوب بكتريا مذكوربسرعت تكثرمينمايد. هرګاه درجه حرارت در ذخيره ګاه و يا در هنګام انتقال از سه درجه سانتي ګريد بلند تر ميرود، مصاب شدن پياز توسعه مي يابد. اګر رطوبت هوا زياد تر ميګردد، مرض ازيك كلچه به كلچه ديګر نيز سرايت مينمايد.
مجادله:
1. مګس پياز كه كلچه را زخمي ميسازد بايد كنترول ګردد.
2. در هنګام جمع اوري حاصل بايد سعى شودكه كلچه زخمي نشوند.
3. كلچه ها بايد زماني ذخيره شوند كه انها بدرستي خشك باشند.
4. ذخيره پياز بايد تحت شرايط صفر درجه سانتي ګريد و ۷۰ فيصد رطوبت نسبتي صورت ګيرد.
5. در طول مدت ذخيره بايد منفذهاي كافي فراهم باشد.
بيګانه زدائي بخاطر توليد تخم بهتر-Effective Roguing
سال اول: بخاطريكه بته ها نوع بيګانه تشخيص شده و از بين برده شود، اين عمليه در مزرعه قبل و بعد از رفع حاصل كلچه ها شروع ميشود. شناختن نوع بيګانه بر اساس تفاوت رنګ برګ، رقم بته و دير رسي كلچه صورت ميګيرد.بعد از اينكه پياز رفع حاصل شد، كلچه ها بدقت معاينه ميګردد. كلچه هايكه دبل-كردن، جوره ئي و بوتل-كردن بودند ويا داراى چنان علايمي بود كه به مشخصات نوع اصلي مطابقت نداشته ازبين كلچه ها كشيده ميشود.
سال دوم: صرف آن كلچه ها به مقصد توليد تخم شانده ميشود كه بر اساس مشخصات نوع اصلي انتخاب ګرديده اند. بعدا بته ها در جريان نمو نيز معاينه ګرديده و بيګانه ها قبل از ګل كردن شان از مزرعه كشيده ميشود.
رفع حاصل كلچه پياز:
هنګاميكه ۲۰-۵۰ فيصد بته هاى پياز مزرعه تغير رنګ كرده و ضمناً شروع به چپه شدن نمود، به مرحله پختګي خود رسيده ميباشد. زيرا در اين مرحله، انساج ګردن بته پياز معمولا ميشكند. ګرچه اين علايم منحيث يك شاخص خوب مبني بر تجربه در تشخيص رسيدګي كلچه پيا ز قبول شوده است ولى در بعضي انواع بته ها به سهولت چپه نمي شود. دراين مورد بايد كفت كه بته ها چه چپه شوند چه چپه نشوند انساج ګردن نبات در مرحله پختګي نرم و ضعيف شده و قابليت خم شدن و چپه ګرديدن پيدا مي نمايد. اګر پياز قبل از رسيدن به مرحله پختګي رفع حاصل ګردد.كلچه آن نرم بوده و در وقت خشك كردن بدستي خشك نمي شود. برعلاوه پياز نارسيده احتمال دارد كه زود سبز نمايد زيرا كلچه آن هنوز در استراحت كامل فرو نرفته است. اګررفع حاصل پياز دير صورت ګيرد، شايد پياز به بسياري امراض مربوط دوره بعدي از رفع حاصل و مرض سن سكالد- Sunscald مبتلاشده داغ هاي آفتاب سوختګي زياد در سطح كلچه ها آن بمشاهده برسد.
ريشه كلچه در وقت خشك كردن بايد دست ناخورده باقي بماند. بعد از انګه پياز براي مدت دوو الى سه هفته در شرايط آفتابي و هواي خشك در مزرعه خشك ګرديد، ريشه ها وقسمت فوقاني كلچه بايد دور ګردد. حصه فوقاني آن به اندازه دو الى پنچ سانتي متر و ريشه ها به اندازه دو الى سه سانتي متر دور ازكلچه بايد قطع شود. قطع بسيار كوتاه قسمت فوقاني پياز ممكن است مبتلا شدن كلچه رابه امراض مختلف ازدياد بخشد. ريشه ها نابريده در هنګام خشك كردن پياز كه پژمرده شده است در هنګام بارجامه كاري بايدبرطرف شود. ګردن كلچه پياز در هنګام خشك كردن بايد خوب خشك شود.
بمنظورطويل ساختن عمر ذخيروي، كلچه پياز ها توسط آفتاب دادن خشك كرده ميشود. يك كلچه پياز متشكل ازيك تعداد برګها متورم متحدالمركز اند كه هنوز در يك ساقه كوتاه يا قاعده وصل ميباشد.اين برګها توسط يك تعداد پرده هائيكه در حصه فوقاني كلچه باهم وصل شده اند احاطه ګرديده است. افتاب دادن پياز چندين فايده دارد. اولا دو يا چهار پرده اطراف كلچه راخشك كرده و آنها رابه يك پوش محافظوي ميخانيكي تبديل نموده و به كلچه يك شكل ظاهري جالب مي بخشد. ثانياً اينكه ريشه ها و د مچه هاى پياز راخشك نموده و از دخول عاملين امراض مختلف بداخل كلچه ممانعت مينمايد.ثانيا اينكه ، آفتاب دادن ، پياز راخشك نموده و زخم ها و جراحت هاى وارده در بدن كلچه ها در هنګام رفع حاصل را التيام مي بخشد. بايد ياد اور شد كه خشك كردن پياز تنها بمعني پائين اوردن رطوبت داخل كلچه مثل خشك كردن تخم هاى جواري،لوبيا و غيره نيست بلكه به معني خشك كردن قسمت هاي بيروني چون ريشه ها، دمچه ها و پوش ها ونيز التيام بخشيدن زخمها و جراحت هاى كلچه ها است كه درهنګام رفع حاصل به آنها وارد شده است. كلچه پياز در اين نوع خشك كردن رطوبت داخلي اش رانمي بازدبلكه انر حفظ نموده و به اندازه تقريبا ۹۰ فيصدآب داشته ميباشد. درين حالت اګر كلچه ها به ذخيره ګاه برده ميشود، بايد آنها را مطابق معيارهاى فني ذخيره نمود و اګر غرض فروش به بازارد عرضه ميګردد، بهتر است كه كلچه ها از نګاه جسامت طبقه بندي و سورت شود.
تدابير قبلي ذخيره:
دراين مورد نكات آتي بايد مدنظر ګرفته شود:
1. پياز بايد تنها در مرحله پختګي كه لااقل برګ هاى ۲۵ فيصد نبات چپه باشد رفع حاصل ګردد.
2. به پياز بايد بيشتر از حد لازم كود داده نشود.
3. سي الى چهل (۳۰-۴۰ ) روز قبل از رفع حاصل ازتطبيق كود نايتروجن دار و يك الى دو هفته از رفع حاصل از آبياري بايد خود داري ګردد.
4. اموررفع حاصل و تنظيم كار هاى بعدي آن بايد به احتياط صورت ګيرد. اين احتياط على الخصوص در مورد پياز هاى بهاري و تابستاني كه به علت بلند بودن فيصدي آب و شكر شان بسيار حساس و آسيب پذير ميباشد بايد زياد مدنظر باشد تا به پياز ها كدام صدمه نرسد.
تدابيرسيستم ذخيره:
ذخيره خانه پياز بايد داراى جريان هواباشد. كلچه ها بايد خوب پخته بوده و قبل از ذخيره كردن خشك شده زخمهاي آن بايد التيام يافته باشد. در جه حرارت چهار نيم الى چهارده ( ۴،۵-۱۴ ) درجه وحد وسطي ۱۲ درجه سانتي ګريد بهترين درجه حرارت براى ذخيره نمودن كلچه هاى مادري است (۷ ). زيرا تجربه نشان داده است كه تخم هاى حاصله از كلچه هاى ذخيره شده تحت شرايط فوق نسبت به تخم هاى حاصله از كلچه هاى ذخيره شده در درجات بلندتر ويا پائينتر از درجات متذكره زود رستر و سنګينتر بوده است. كلچه پياز ها نبايد به بوجي هاى بې منفذ و سر بسته نګهداري شود. بارجامه ها هر قدر منفذ دار و جالي مانند باشند بهتر است. كلچه پياز هاى ذخيره شده نبايد در معرض مستقيم تابش نور آفتاب و نيز در قريب مواد غذائي كه خاصيت جذب بوى دارند قرار داشته باشد. ذخيره كلچه پياز اتلين توليد نمى نمايد.
تخم ګيري:
وقتيكه اولين تخم ها تشكيل شده غوزه شروع به سياه شدن نمود، تخم اماده رفع حاصل است. بخاطريكه غوزه ها به مرحله درست پختګي رفع حاصل شوند، دو الى سه بار درو غوزه ها با دست ضروري ميباشد. غوزه ها بايد طورى قطع يا شكستانده شوند كه يك مقدار چوبك ساقه آنها نيز همراى تخم بيايد. غوزه ها تخم بعد از درو بصورت كامل بايد در آفتاب خشك ګردد. جارى بودن هوا در موقع خشك كردن غوزه ها خيلي مهم است. لهذا بالاى فرشيكه غوزه ها بمنظور خشك شدن ګذاشته ميشود بايد ضخامت طبقه غوزه ها از ۱۵ سانتي متر زياد نباشد تا جريان هوا در آن ميسر باشد.
وقتيكه تخم ها به اثر خشك شدن غوزه به سهولت قابليت جداشدن پيدا كرد، بايد ميده كردن آنها اغاز شود. بسياري از تخم ها در حين خشك كردن از كپسول ميريزند. آنهائيكه نمى ريزند بايد كوبيده شود تا از كپسول شان جداګردد. بعداً تخم ها غرض پاك نمودن در ظرف پر از آب صاف بمدت ۵ الى ۱۰ دقيقه ګذاشته ميشود. درين كار تخم ها ته نشين شده و كاه و كثافات شان روى اب قرار ميګيرد كه دور كردن شان زياد اسان ميګردد. تخم ها قبل از ذخيره بايد به مقدار رطوبت ۶-۸ فيصد در آفتاب خشك ګردد.
حاصل تخم:
حاصل تخم شايد۸۵۰ الى ۱۰۰۰ كيلوګرام في هكتار برسد. اين مقدار ارتباط به نوعيت خاك حالات جوى و كار برد مسايل تخنيكي دارد.
حد اقل ستدرد تصديق تخم پياز: *
پياز-Allium cepa
صنف هاي تخم
ستندردها تخم بريدر تخم بنيادي تخم تصديق شده QDS/
ستاندرد هاي مزرعه
اندازه حد فاصله ( حداقل-متر) ۱۵۰۰ ۱۵۰۰ ۱۵۰۰
قسم بيګانه ( حداعظم%) هيچ ۰،۵ ۲
ستندر ها تخم
تخم خالص ( حد اقل%) ۹۹ ۹۸ ۹۸
ديګر انواع قابل شناخت ( حد اكثر%) هيچ ۰،۵ ۱
تخم هاٰ نبات ديګر( حداكثر%) هيچ ۰،۰۵ ۰،۱
تخم ګياه هرزه( حداكثر%) هيچ هيچ ۰،۲
تخم ګياه هرزه قابل احتراز
مواد غير فعال( حداكثر%) ۰،۱ ۲ ۲
تخم هاي مبتلاشده به مرض ( حداكثر%)
قوه نمو( حداقل%) ۷۰ ۷۰ ۶۵
رطوبت موجود( حداكثر%) ۸ ۸ ۸
رطوبت براى بارجامه هاى ضدرطوبت( حداكثر%) ۵ ۵
* اقتباس از مجله تخنيكي نمبر ۹ (FAO)
پايان
ماخذها
1. احد،عبدالاحد و حبيب الله ( ۱۳۶۴ ). " مقايسه حاصل پياز نوع زرد هسپانوي با پياز نوع محلي" فارم تحقيقاتي زراعتي تالقان، انستيتوت تحقيقاتي زراعتي، وزارت زراعت.( اثرچاپ ناشده)
2. احد،عبدالاحد و حبيب الله ( ۱۳۶۵). “مقايسه حاصل بذر تخم با حاصل بذر نهالي در پياز نوع زرد هسپانوي " . فارم تحقيقاتي زراعتي تالقان، انستيتوت تحقيقاتي زراعتي، وزارت زراعت. ( اثرچاپ ناشده)
3. پياز.نشريه ۶ صفحه ئي مؤسسه ايكاردا(ICARDA )
4. افات مهم پياز نشرات مؤسسه خيريه ( اسرا) افغانستان، درسال ۱۳۷۷
5. Elle J.E Onion and Related Species .No. ۷،۶۱۴ Colorado State University Cooperative Extension. ۷،۲۰،۲۰۰۵ http: www.ext. colostate.Edu/pubs/garden/۰۷۶۱۴.html
6. Ernest Mortensen and Ervin T. Bulland (۱۹۶۸) Handbook of Tropical and Sub-Tropical Horticulture. Washington, DC.
7. Nazri ,A . Qadeer and Bernhard Homeyer (2004).Vegetable Crops.A Manual for Extension and Seed Production, Technical bulletin No.9.FAO, Kabul, Afghanistan.
8. Rag ham kurup , C .G .and M . K. Jain (1967).Hand book of Agriculture, Indian Council of Agriculture Research, New Delhi.
9. Rechard bird .2002 .Growing fruit and Vegetable. Hermes House. USA.
10. Seeds(1961). The Year Book of Agriculture , The United States of Department of Agriculture.
11. on the highest perch. Vegetable in paradise./ Onion History, onion Nutrition , onion folklore , onion recipe. 20/07/2005 http://www.vegparadise.Com/highest perch 3/2.html htm
http://www.tolafghan.com/petawona لومړى مخ
