ددوحی خبری: دسولی او سوکاله افغانستان هیلی او له طرفینو عام توقعات
محمد طاهر ثابت
په آزاد او سوکاله افغانستان دهر افغان باور ضرور دی او د دې لپاره باید پاکه مبارزه او کار وکړي. د داسې هدف ریښتینی باور لرونکی بیا اړتیا لري چې خپلو اوسنۍ نظریو ته بیاکتنه وکړی او په هغو له سره نوی غور وکړي ، او هغه ټکي تعدیل او هیر کړي چې له پورتنۍ هدفونو سره ټکر لري. د داسې ذهنیت پرته ، د تل پاتې سولې او هوساینې د راوستولو هدف ناممکن ښکاري. په دی ټکي متکی، زه به د پورته هدف لپاره ننګونې یادی کړم ، او بیا به دهغه دترلاسه کولو لپاره یو وړاندیز وکړم.
ستونزې
دلته دا لویې ستونزې شتون لري چې باید حل سی: د افغانستان د تعلیم یافته ټولګیو ذهنیت ، د دیموکراتیک سیسټم او د اسلامي نظام غلطه پوهه او د هغه تفهیم. موږ به دا ټکي د خپل فکر په مستوی په لنډ ډول تشریح کړو.
1. اوسنی ذهنیت
اوسني معاصر تعلیم یافته خلک په دوه برخو ویشل کیدی شی؛ هغوی چې په ریښتیني توګه باور لری چه افغانستان کولی شي تنها د لویدیز د معارفو له لارې هوسا کیدی شي ، او هغه څوک چې په لویدیځ ارزښتونو باور لري مګر د افغانستان د پیښو او شرائطو خیال نه ساتی.
د افغانانو لومړۍ ډله د غربي سیسټمونو ژوره پوهه نلري ، نااګاهانه او قصدا زړی خبری تکراروی چه نن ورځ د هغو نظریو عملی کول زمونږ مشکل نه حل کوی بلکه نوی ستونزی مینځ ته راوړی. هغه زړی خبری نن سبا اشتباه بلل کیږی او د ټولنی لپاره د عادلانه حقوقو مستوی نلری بلکه د ټول انسانیت او دهغه دګټو خوندی کولو لپاره یوه اندیښنه کڼل سوی دی. دا ډله بهر ته ګوري او هیڅکله داخلي فکر نه کوي. دوی په خپله ټولنه ، پخپل مذهب ، او خپل کلتوري ارزښتونو کې د حلونو موندلو په لټه کې نه دي ، دوی داسی نکوی لکه چې غربي خلکو د اسلامي ارزښتونو په مقابل کی کړی. هغوی له اسلام نه زده کړل خو حل یی په یوناني او رومن ارزښتونو کی ولټاوه. دا ډله اړتیا لري چې د نوی نظریو دکشف ، او پرمختګ لپاره لویدیز میتودولوژي زده کړي او بیا یی د افغانستان دارزښتونو په کشف کولوکې پلي کړي: په خپل مذهب ، کلتور او ذهنیت باور ولری ځکه اوس هغه وخت دی چې د افغانانو د خپل مذهب ، کلتور او ملت سره مینه ازموئ. هیله دا کسان کورکورانه غربی شعارونه تکرار نکړی او د هغه لپاره نور افغانستان لمبه نکړی.
دوهمه ډله هغه کسان دي چې د شريعتی په خوله خپلی ايډيالوژۍ لېوني کړی دي. دا ډلې یا د ایډیولوژی په خاطر یا د پیسو لپاره د غربي تسلط او اشغال لپاره د اجنټ په توګه کار کوی او په دی لیاره کی د زاړه او نوي مستشرقینو لخوا د اسلام په اړه غلط فهمی ترزیقوی. په مسلمانو تهمتونه وایی او خپل بدترین اعمال پټوی. دوی د لویدیځ دپیسو او اردو دملاتړ څخه برخمن دی. دوی به ډیره هڅه وکړي چې د اسلام ، طالبانو ، او افغانانو په اړه عام خلک بې لارې کړي. له داسی ډلې کومی هیلې نه کوو حتی چې له دوی سره بحث کول به عبث وی.
۲. د دیموکراسۍ او آزادیو غلط فهم
ډیموکراسي یوه کلمه ده چې هرڅوک یې په مینه یادوی او په هغه انتقاد کول یو ناروا کار بولیی. خلک ډیموکراسي د ازادیو سیسټم بولي او په دی کی افراط کوي. د دیموکراسۍ دغه افراطي اړخونه دشا په خوا روان دی او دا قهقرائی حرکت د پیشرفت په نامه په خلکو خرڅوي. د هغی تر پردی لاندی داسی نوي ارزښتونه پیژندل شوي چې په یوه ځنګلي ژوند کې خورا ښه دي خو په بشرې مدني ټولنه کې د جنایاتو غیر مستقیم سبب دی. د دی ځنګلی افکارو بیرته سمول به نور لس زره کالونه ټولنیز تحول ته ضرورت ولری.
. ستونزه دا ده چې دیموکراسی په لویدیځ کې له دودیز استبدادی سیسټمونو او اشخاصو څخه خلک آزاد کړل او ددیموکراتو جنایات یی هیر کړی او یا باندی هیر سوی دی. نو ځکه هغه اوس دآزادي دسیستم په توګه لیدل کیږي. خو له اوله تر اوسه د لارې په اوږدو پړاوونو کې هیچا د داسی دآزادیو دسیسټم زیانونو ته پاملرنه نه ده کړې . په ټولنه باندی د ډیموکراسۍ بد تاثیر یی ندی څیړي. کیداي سي دا ځکه راغلی وی چې د دیموکراسۍ مبلغینو همیشه آزادي ته اشاره کړي چه ورو ورو درواغ هم په رښتیا اوښتی دی. دا اوس یو څرګند واقعیت بلل سوی چه رښتیا دیموکراسی په نړی کی نسته. د دې اغیزې له کبله د دیموکراتیک سیسټم لخوا رامینځته شوي ظلم له پامه غورځول سوی دي. هیڅ څوک د جرمونو اوسنۍ لوړې کچې ، غربت ، محرومیت، په خلکو برید ، تبعیض ، او د پردی ترشا استبداد یا ددولتی ځواکونو لخوا د ځواک نه ناوړه ګټه پورته کول ، د دولتي خدماتو نشتوالی ، او د منځني عاید لرونکو لوړه مالیه او د بازار ځواکونو ته مطلق ځواک ورکول د دیموکراسی دضعف نقطی نه بولی. تر ټولو بده دا ده چه د بډایانو مرسته او دهغوی د ناکامۍ د جبران ضمانت کول او د دوی لپاره د ډیرو فرصتونو رامینځته کول ، د دولت په بودجه دتحقیق یا د R&D مصارف ورکول او بیا هغوی ته د بازارونو انحصار سپارل د اوسنی دیموکراتیک سیستم نیمګړتیا نه بولی.
پدې وروستیو کې د 2018 نړیواله مفکورینو د اوسنی سرمایداری سیسټم بدلون و غوښت او د نوي لیاری لپاره یی وړاندیز وکړ. امریکایی مفکرین چې په سیاسي ګوندو پورې تړاو نلري په متحده ایالاتو کې د ډیموکراسۍ ناکامي مني.
هغه څه چې د ډیموکراسۍ نه اخیستلی سو هغه دا ده چه هغه دولت او لږکی شتمنو حفاظت کوی او په بې وسه خلکو د ظلم او فشار په خوندي ساتلو کې فعالیت کوي.
د نړۍ ډیموکراتیک سیسټمونو ته په کتلو ، موږ فکر کوو د دیموکراسۍ پایله داده:
أ. بیکچه خپلواکي
ب. په ظاهره د خلکو په رضایت باندی ولاړ جکومت جوړول او
ج. پر ملت دواکمن د ټاکلو سولئیزه لیاره.
سوال دا دی چه دا باید هدف سی او که د هدف رسیدو ته سمه لیاره. دا چه دیموکراسی تراوسه عدالت ندی راوستلی نو ځکه ویلای سو چه متفکر باید په نامه پسی ونګرځی بلکه سمه لیاره پیدا کړی کومه چه هم سوله راوړی او هم عدالت. عدالت د اسلام نه سوا په بله لیاره نده لیدل سوی. هغه عدالت چه نن سبا یی دیموکراتان کوی هغه خیالی خبره خبره او هم د یوی خاصی طبقی د منافعو تامین.
بیا هم باید ومنو، د یو مسلمان لپاره ، د لانجې نقطه بیحده آزادۍ ده، او د حکومت د ټاکلو لیاره. مګر په دی کی هیڅ شک نسته چې ولې یو مسلمان باید پداسې طریقه احتجاج وکړي چې یو حکومت څنګه د خلکو رضایت ترلاسه کړی. موږ به د دې لیکنې په راتلونکي برخه کې د دې لپاره دلیل وړاندې کړو.
3. د اسلام غلط فهم
بیلابیل عوامل د اسلام په ناسمه پوهاوي کې موثر دي. د هغه بیانول ضرور ندی، خو دا ضرور ده چه ووایو چه په اسلام باندی کمه پوهه د دوحی د خبرو مشکل پیدا کړی. ځکه باید ووایو چه د سولې کمیټې د بحث په وخت کې د اسلام نه بیخبری د هغه د ناکامی عوامل تخلیقوی. ځکه نو اوس وخت دی چه د دوحی د خبرو لپاره د مخالفو طرفو استازو ته وویل سی چې خپلې نیمګړتیاوې درک کړي او د داسې راتلونکي په اړه فکر وکړي چې په ټوله کې د مسلمانانو او افغانانو لپاره ښه لیاره وی. لاندې هغه مسئلې دي چې موږ ورسره مخ یو او هیله ده دسولی د کمیټو غړی پام ورته وکړی:
· د غربمینو مسلمانانو ترجیح: د لویدیز نظرونه په پټو سترګو غوره کول او په غیر منطقي ډول اسلامی افکار ردول. دا د افغانانو غټ مشکل دی. لا تراوسه افغانانو د دی توان ندی ښولی چه هغه هم په غربی اوهم اسلامی علومو کی ماهر او د یو مدقق مفکر په توګه نظر ورکولای سی. مونږ د اهل کمپیوتر د نظرو شاهدان یو او ټولو یخزده او شیته شاخل په آخورو کی اچولی چه د چا په خوله اوله او آخره خبره یی یوه او په ویلو نه ارزی.
· اسلامی نه پوهه: دیموکرات (؟) استازی باید په اسلام باندی سم ځان پوه کړی او هغه دخپل عمل لپاره اوله لیکه وګڼی. په غرب مین کسان دا افراط (مسلمانوالی) بولی، خو زما په خیال دا ټکی هیرول لیبرال افراط دی. که دوی رښتیا هم اسلام منی نو بیا مشکل چیری دی. چه د مسلمانو د مشکل دحل لیاره غواړی نو هغه دی په خپله په خپل دین کی پیدا کړی،
· د فقهی دعالمانو لخوا د اسلامي سیسټم په اړه د پراخی او نوی پوهې نشتوالی: مسلمانان علمی فقر لری ولو که مفتی هم وی. افغانان بیا په دی کی قهرمانان دی. افغانانو علمی رتبی د مارشالی په توګه سره ویشلی. نه مو هغه مفتی د مفتی په توګه کار کوی او نه مو قاضی د قاضی په توګه. یو عالم باید د ټولی فقهی او اصولو ماهر مفکر وی نه د لسو کتابو ویونکی او هیرونکی او یا مدرس مګر بیا د باندی ړوند او کوڼ.
· څینی علما داسلام د داسی پوهنی غوښتونکی ندې کوم چی د اسلام په اصلي هدف او مقاصدو باندی په سلیمه توګه ولاړ وي. په دی لیاره کی داسی عالم ته اشد ضرورت سته چه هم حافظ وی، مفسر، او محدث او دفقهی احکامو په هکله هلته د تعمیل فکر وکړی چه د اسلام له روح او نص سره موافق وی. تالبان داسی کسانو سره باید مشوره وکړی ترڅو د اوسنی عصر مشکلات حل سی.
· د الله جل جلاله او د هغه د پیام په هکله د یو ځانګړي مذهب د علماوو عادی نظر ته لومړیتوب ورکول، د هیڅ مذهب نمنل دی. دا خبره د څلورو مذهبونو امامانو په ډاګه کړی. تالبان په حنفی فقه کی باید د امام ابویوسف او امام محمد رح له کردار نه درس واخلی چه هغوی د حدیث په مقابل کی څنګه د خپل استاذ خبره پرایښی وه. تالبان باید همدا کردار خپل کړی او د السرخسی او یا نورو علماوو نظر پریږدی کوم چه د امام ابویوسف په خلاف کی تعسفی شکل لری.
· د اجتهاد د دروازې د پرانستلو لپاره د هڅو نشتون او په اسلام د مسلمانانو د تفاهم په يووالي کی د اجتهاد د منفي اغيزې مخه نیولو لپاره هیڅ اقدام نکول. ولو که متکلمینو او فقهاوو د اجتهاد ور تړلی خو د تاریخ په اوږدو کی بیاهم ندی تړل سوی. صرف د مجتهد لفظ په مفتی او فقیه بدل سوی. هغه چه سوی او ښه کار سوی د نوی مذهبو لیاره بنده سوی. فقهاوو دیو بل مذهب نه نظرونه نقل کړی او په هغه یی په خپل مذهب کی فتوا کړی. دا یوه سکوتی اجماع بللی سو. تالبان باید دا کار وکړی.
۴. د نوي عصر په هيله
څرنګه چې په افغانستان کې د سولې لپاره د خبرو اترو راپور ورکول کیږي او د افغانستان په اساسي قانون باندې بحث کیږي نو دا تمه کیږي چې د جګړې دواړه خواوې د پورته ویل سویو مسئلو قرباني نشي. دیموکرات قهقرایان باید ومنی چه افغانی اساسی قانون یو ټولنیز تعهد دی او یو ملی قرارداد بلل کیږی. داستعمار او توری په زور قراردادونه قانونی بڼه نلری او همیشه د عدلیی قضا په وړاندی لغوه کیږی. البته بین المللی تعاهدات مستثنا دی!!!
د یوه هیواد اساسی قانون په نړیواله کچه د یو ملت ټولنیز تړون ګڼل کیږي. د همدې لپاره ، که اساسي قانون ته د اسی ریښتیني ارزښت ورکړل شي ، نو اساسي قانون باید د ټولو افغانانو د هیلو سره سم وي.
دا باید ومنو چې اوسنی اساسي قانون په افغانستان کې د غربي ځواکونو دنیواک تحمیلی قانون دی. دا د غربي ایډیالوژیو او ارزشتونو سره اړخ لګوي. که څه هم چې اسلام ته اشاره کوي خو هغه مبهم او عمومي دي او له همدې امله د اوسني اساسي قانون په پلي کیدو کې راتلونکې ستونزه ، ویشونکې یا تفرقه اندازه ده او د یوی سولئیز نظام د جوړولو جوګه ندی. که ومنو داسی نسته، بیا هم ویلای سو چی اساسي قانون بدلون ته اړتیا لري ځکه چې دا به هغه څه وي چې د بهرنیو ځواکونو لخوا په افغانانو په زور منل شوي دي. که دیموکراتان اسلام رښتیا منی نو بیا د تالبانو له خواهشاتو ولی وتښتی. دوی باید جوګه سی د نورو دولتو وناپیلی علما ته وخت ورکړی چی د یو مشکل په هکله حل پیدا کړی. مسلمانان بیا هم دومره وروسته پاتی ندی چه د عمران او ترقی په هکله نه پوهیږی. اسلام هغه دین دی چه د زمکی ابادول عبادت بولی، نو هغه د ترقی ضد څنګه کیدای سی. خبره صرف د ترقی نه د راپورته سوی ضرر ده، چه څنګه یی مخه ونیول سی.
بلې خوا ته، اساسي قانون باید د سولې او پرمختګ د مخنیوي لپاره وسیله نسي. د اشغالګرو ځواکونو لخوا د افغانستان نیواک د تل لپاره د یو ضعیف حکومت، مسکین دولت ، او د ځان غوښتونکو مشرانو په خاطر راغلی دی. نو ځکه دا باید په ډاګه ووایو د سولی مرکچیان باید نه د مذهبي دلایلو په اساس یا د قومي دلایلو له مخې ، خبرو اترو ته ناکامی ورکړی. یوه خوا باید اسلام ومني او هغه بله خوا د پرمختګ او هوساینې لپاره د مخالف لوری پیشنهادونه ومنی.
دا ښه خبره ده چه د خبرو اترو په وخت کی یو ټیم د پرمختګ دفاع وکړي او هغه بله خوا د اسلامي او ځایی ارزښتونو په اساس د نوی سیسټم غوښتنه وکړي.
د یو مسلمان او افغان په توګه مونږ باید ومنو چی د بشري حقونو د اصولو نه کوم چی په لویدیځ ایډیالوژۍ ولاړ دی زموږ کلتور خورا لوړ دی. غربیانو همیشه هڅه کړی چه د بشر حقوق د نورو په خلاف په کارواچوي مګر د خپل ځان لپاره هغه لازم نه بولی.
دواړه طالبان او د هغوی مخالف اړخ باید له نورو سره مشوره وکړي ترڅو د لږو کسانو منطق او منطقي پایلې د تیاری راتلونکي سبب نسی. د دې لپاره چې طالبان د مخالفی خوا د هدف او مقصد درک کړي ، نو ضرور باید د مسلمان عالمانو لکه القرضاوي او نورو څخه مشورې واخلی. که زه غلط نه یم زیات مسلمان عالمان او نور غوره ذهنونه په قطر کې مهاجر او اوسیږی.
طالبان باید د اسلام په اړه پر زړو نظرونو تاکید ونه کړي ، بلکه د اسلام د اصولو په نوي تفسیر او بیان هم پوهیدل لازم دی. هغه څه چې طالبانو ته ویلای شو هغه دا دي چې که د قیامت په ورځ الله تعالی له تاسو نه پوښتنه وکړی چې تاسو ولې د ابو حنیفه رح نظر غوره کړی وو، او د قران او سنتو په ښه پوهه مو اصرار نه وو کړی نو ستاسی ځواب په څه وی؟
هر مسلمان د قرآن او سنت په درک کولو کې له بل سره مساوي دی ، داسی خبره امام ابو حنیفه رح کړی. هغه د خپل نظر لیکلو ته اجازه نورکوله ځکه هغه ویل د هغه نظر بدلیدای سی. نو ځکه د اسلامی نظام په هکله ټول نظریات باید جمع سی او په هغه کی ښه نظر انتخاب سی. یوازینی شی چې باید مراعات یې وکړو دا دی چې د د مسلمانانو نظرونه باید په مستقیم ډول له قرآن او سنت او د اسلام له عمومي هدف او اسرارو سره مخالف نوی. باید ووریږو: هر هغه نظر چه د اسلام لپاره ښه نوی او په هغه صرف د اسلام غندل رامنځ ته کیږی له هغه نه ډډه وکړو. اسلامی نظام باید د اعلاء کلمة الله لپاره وی نه د اسلام د بدنامی او سپکاوی. نو ځکه په قطعی اصولو باندی اصرار وکړو او په ظنیاتو کی احتیاط وسی. هیله ده تالبان داخبری ددین په خاطر په فراخه ټنډه ومنی او یا اقلا دهغه په هکله فکر وکړی. وما علینا الا البلاغ المبین.
۵. د یوه سوکاله او سوکاله افغانستان جوړولو لپاره وړاندیز شوی بنسټ
دا مهمه نده چې تاسو په اساسي قانون کې څومره زیات جزئیات واچول سی. معقوله خبره دا ده چې د راتلونکي حکومت دسیستم لپاره ښه بنسټ جوړ سي. نو د دې لپاره چې د جګړې د دوو اړخونو ترمنځ مینځنۍ لیاره وموندل سی ، دلاندې بنسټونو په جوړولو کی د هغوی توافق ته اړتیا ده.
اول موږ باید هغه چا ته ګوته ونیسو چې ادعا کوي دوی د خلکو انتخاب دي ، دوی ملتپال دي ، او دوی د پرمختګ د ټیکه داری سره سره روڼ اندي دی، سره له دې چې د دوی عملونه بل ډول شخصیتونه څرګندوي. موږ باید هغو طالبانو ته هم اشاره وکړو چې ادعا لري چې اسلام پیژني خو په حقیقت کې د هغوی اسلام پیژندنه ابتدایی ده او د خراسان او هند د ځینو پوهانو په نظرونو پورې محدوده ده. اسلامي پوهه پراخه ده او په نورو اسلامي خاورو کې د علماو نظرونه باید د خراسانی او هندی نظرو سره یوځای ولوستل شي ځکه چې دوی له بیلابیلو مسایلو سره مخ شوي او د قران او سنت له مخی یی مسئلې او مشکلات حل کړی دي.
طالبان باید لومړی د اسلام خدمت وکړي ، او بیا د یو مذهب نظر ته درناوی وکړي. که چیرې اسلام د یوه نظرپه خاطر کمزوری کیږی نو بیا دغه نظریه باید لغوه شي. زمونږ په خیال طالبان باید د مجتهد په څیر عمل وکړی نه د مقلد په څیر. که نه نو دوی ممکن د مسلمانانو درهبري کولو وړتیا له لاسه ورکړي. موږ لاندې وړاندیزونه کوو:
1. یو سیسټم چې د خلکو د خوښی پراساس وي. داسی اجماع یوازې هغه وخت پیښیږی چې بنیاد یی د موجوده ملي ارزښتونو پراساس وي نه وارد شوي او نه د یوې ډلې غوښتنې. د افغانستان د ټولو قومونو تر منځ موجود ارزښتونه هغه دی چه د اسلام او د ځایی سالم کلتورونو پراساس بناسوی وي. هغه ډله چې د 20 کلونو په لاسته راوړنې باور لري باید زده کړي چې هغوی به هیڅ لاسته راوړنه ونه لرئ که چیری دوی اوس هم تبعیض لرئ ، دنورو درناوی نلرئ ، او د دوی ټول دلایل د پاکستان ، آی ایس آی ، انګلیسي استعمار په شااوخوا باندی راڅرخی. اوس هم دا نه منی چې افغانستان د 40 څخه زیاتو هیوادونو لخوا نیول شوی. دوی د دیموکراسۍ په اړه خبری کوی او لاهم مشران د ملت د نږدې 0.1 سلنې لخوا غوره کیږي. دوی د بشري حقونو په اړه خبری کوی او لاهم د 30 ملیونو افغانانو حق نه منی کوم چه له دوی سره موافق نه دي. دوی له هغه دفاع کوی څوک چې ددوی ساتنه کوي مګر په هغه ماشومانو ، ښځو او ضعیفو کسانو سترګې پټوی کوم چې د رژیم لخوا وژل شوي. ډیموکراسي او د بشر حقوق د ټوپک او بمونو په واسطه نه راوستل کیږی. د بی-۵۲ دیموکراسی شرمونکی دیموکراسی ده.
دا ډله باید پوه سی چه د خپلو لاسته راوړنو په ساتلو باندی ټینګار د جګړې او د ډیرو افغانانو دوژلو معنی لري. دوی باید زده کړي چې په لویدیځ کې شیان بدل شوي. اوس لویدیز خپله د انقلاب لپاره مناسب شرایط لری چه د جنوری ۶ حادثه یی مثال دی. او له همدې امله دا ټولې ادعاګانې په لویدیځ کې بې مانا دي. دا خلک باید هغه څه زده کړي چې غربیانو زده کړي دي: افغانستان مسلمان هیواد دی او له همدې امله د دیموکراتیک نظام لپاره مناسب ځای نه دی. که دا ډله واقعیا دیموکراسۍ ته پاملرنه وکړي ، نو دوی باید زده کړي چې ډیموکراسي هدف نده. که دیموکراسی د مذهب ضد قانون لپاره یوه وسیله کیدی شي دا د اسلامي قانون لپاره وسیله هم کیدی شي. د دې امید په اساس هیله ده چه دطالبانو مخالفین خپل هغه دریځونه پریږدی چه جنګ راوړی ترڅو له طالبانو سره روغې جوړې ته ورسیږي.
د طالبانو لپاره
زه غواړم چې د اسلامي نظام روح په خپل نظر ورته بیان کړم. د خلیفه کلمه په قرآن کریم کې یوازې د حضرت داود ع لپاره کارول شوې ده (الصاد 26). دا د حضرت محمد صلی الله علیه وسلم لپاره نه ده کارول سوی. پیغمبر په خپل عمر شریف کی خپلو نماینده ګانو ته د خلافت نوم نه دی ورکړی مګر دوی یې د امیر او ولی په نوم یادکړی دی. دا د احادیثو څخه درک کیدی شي. له بله پلوه د خلیفه کلمه د حضرت آدم علیه السلام لپاره کارول سوی (البقره ،))) او له همدې امله علما وایی چه ټول انسانان د خدای خلیفه دی. قرآن متقیانو ته د خلافت وصف ورکړی (النور ، 55). د خلیفه کلمه د رسول الله مبارک د څلورو صالح ملګرو لپاره کارول کیږي. حضرت محمد صلی الله علیه وسلم له خپل ژوند نه وروسته د امراوو لومړي نسل د خلافت په نوم نوموي ، سره له دې چې پیغمبر ص اصحابو ته ویلی ول چه په حضرت ابوبکر صدیق پسی لمونځ وکړی- (نو دا به د امام معنی ورکوی نه د خلیفه). حضرت پیغامبر ص د مشر دټاکلو طریقه نده راښولی او باندی ساکت وو. رسول ص د خپل ځان ورورسته په راتلونکی دیرش کالو کې حکمران د خلیفه په نوم ونومول ، خو وروسته نه ، وروستنی یې پاچاهان او استبدادیان وبلل، او بیا وروستنی نسلونه یی د انبیاوو دخلفاء په نوم وپیژندل. بیا هم د تاریخ په اوږدو کې فقهاوو د وخت واکمنانو ته د خلافت ، سلطان ، امیر او داسې نورو القاب ور کړي. دلته باید د معاویه رض خبره په یاد ولرو چې ویلي یې دي هغه د خلافت په نظام کی وروستنی خلیفه دی او په اسلام کې د پاچاهانو لومړی پاچا دی. سربیره پر دې ، حضرت پیغمبر د حکومت کولو کوم مشخص ډول ته اشاره نه ده کړې. او له همدې امله ، تاسو لیدلی شئ چې اول څلور خلفاء د حکومتدارۍ په یوه مشخصه بڼه نه و ټاکل سوی. لکه څنګه چې مالومه ده چې څلورم خلیفه خپل واک پریښود کله چې هغه ولیدل چې د هغه په واکمنۍ کې د مسلمانانو اتحاد خوندي نشو. دا هم په یاد ولرئ چې موږ ډاډه نه یو چې کله د خلافت بیرته ستنیدو وخت رارسیدای سی. دا باید په یاد ولرو چې په یو وخت کې دوه مسلمان واکمنان موجود ول ، او دواړه خپل دلایل درلودل. پرته لدې چې څوک سم یا غلط و ، په هغه وخت کی د مسلمانانو وحدت مات شوی وو. بیا وروسته له دوو نه زیات خلفاء مینځ ته راغلل او مسلمانو بیا هم هغه منلی دی.
د علی کرم الله وجهه په وخت کی د یو خلیفه د نه وجود له کبله خوارجو نه د معاویه رض او نه د علی رض دحکومت مشروعیت مانه دا ځکه چې دواړو طرفو د ټول امت رضایت نه وو ترلاسه کړی.
طالبان ادعا نشي کولی چې د دوی حاکمیت به د خلافت تضمین وکړی. دا ځکه چی د جګړې امکان ډیر دی. که دوی په خپل حاکمیت ټینګار وکړي نو د نور جنګ امکانیات ډیریږی. او نتیجه به بیا د یو متغلب زمامداری وی. متغلب د ضرورت له کبله فقهاؤ منلی دی.
که چیرې سوله د اسلامي قانون تضمین وکړی نو هغه به غوره وي. د الماوردی، الغزالی او نورو علماوو تاکید په دی وو چه یو واکمن باید شرع عملی کړی او د هغه اطاعت په هغه باندی مشروط بولی. نو طالبان باید د کارونو په اړه د امام الغزالي څخه زده کړي. د هغه په نظر اول په هغه څه سره پیل وکړئ کوم چې لومړی باید ترسره شي.
طالبان باید له علی (ک و) څخه زده کړي چې د امت د اجماع ترلاسه کولو لپاره خپل حاکمیت پریږدي که څه هم هغه ترټولو ښه کس و و.
په خلافت کی د فقهې له مخې لومړی د شورا له لیاری د دولت درییس د ټاکلو خبره څیړل کیږی ، بیا د لایقو کسانو نومونه اخیستل کیږی او په آخر کې د نوی رییس سره بیعت کیږی. که چیرې د دې دریو مرحلو په دوران کی یو څه ګډوډ وشي ، پایلې به یې ښه پای ونه لري.
د ټولنې اجماع په لومړیو دوو مرحلو پورې اړه لري. یو څوک لیدلی شي چې پیغمبر صلی الله علیه وسلم د انصارو څخه بیعت اخیستې وو او د مدینې د مسلمانانو او یهودیانو ترمینځ یې یو تړون لیکلی وو چې د نړۍ لومړی اساسی قانون ګڼل کیږي. دا دواړه د مشرانو په ټاکلو کی د خلکو په رضایت ټینګار ښیی. هغه چه کیدای سی اجماع وبلل سی هغه داده چه د څلور واړو راشده خلفاوو د مشری په ټاکلو کې د اسلامي ټولنې څخه بیعت اخیستنه وه او ځکه هغه واخیستل سو چه متاسفانه دا د علی کرم الله وجهه په وخت کی سرته نسو.
دا شرایط که په هره لیاره راسی نو صحی خبره به وی. خبره د استبداد ورکول او د شرعی (قانون) د تطبیق ده یعنی حکومت د قانون په اساس جوړول دی.
2. د افغانستان د راتلونکي دوهم بنسټ اقتصادي پرمختګ او هوساینه مهم شرط ده. دا د هر افغان هدف دی او دا باید په اسلام او د افغانستان د کلتوري ارزښتونو په اساس ترلاسه شي. دا ترلاسه کول سخت ندي. د اسلامي بانکدارۍ سیسټم ، تکافل سیسټم ، وقف سیسټم بریالي سیسټمونه دي. د اسلامي نظام بریا تر یوې کچې د پانګوالي نظام د بریالیتوب له لارې ثابته شوې خو هغه معیارونه چه اسلام لری هغه کابیتلیست نظام نسی عملی کولی. په همدی ډول د چین اقتصادی نظام ښیی چه ټولنیز اقتصاد له فردی اقتصاد نه ښه ده. اسلام هم فرد او ټولنه په نظر کی لری اما کابیتالیستیان فردی کټی خوندی کوی. په دی سبب دعدالت او مساوات اصول په اسلام کی زیات اهمیت لری. نو تالبان او مخالفین کیدای سی یو منځګړی ساحه پیدا کړی چه هغه د افغانستان د اقتصادی توان او آزادی تضمین وکړی.
دیموکراسی د عدالت تضمین نسی کولای. مونږ وینو چه په فرانسه او امریکا کی څومره بیعدالتی شته او بیا هم دواړه ځانونه د دیموکراسی پیامبران بولی . هلته دقدرت تقسیم شکلی دی خو په واقعی ډول هلته مستقیم او غیر مستقیم د قواو خلط وجود لری. هغه نظام نوی تعدیل ته ضرورت لری. دقواوو پوره تفکیک (د بیلګې په توګه ، د دولت د دریو څانګو بشپړه خپلواکي له یو بل څخه ، او د یو شمیر سازمانونو رامینځته کول چې دحکومت له سازمان نه بهر وی) کولی شي د ظلم او فساد مخه ونیسي. زما په فکر دنیا اوس دریس او یا امیر او یا بل نه علاوه، داسی مشر ته ضرورت لری چه هغه په سیاست کی دخیل نوی او د ملت د ګټو نګهبان وی. اوس لا تراوسه داسی نظام نشته چه ځینی حکومتی اداری دی د رئیس جمهور او صدراعظم له مداخلی او ګواښ نه لیری وی.
اسلامي نظام
دا باید په یاد ولرو چې دریښتینی اسلامي سیستم د حاضر وخت سره مناسب یوه نامکمله پروژه ده. له همدې امله دا د زړو او نوو نظرونو ترکیب ته اړتیا لري په دی شرط چی له قران او سنت سره مخالفت ونلری.
د اسلام د لا نورو پوهیدو لپاره کار باید بند نشي ، باید د لاندی قراني آیت د تعمیل لپاره صحیح نظام راوړل شي:
او موږ [ای محمده] نړۍ ته د رحمت په توګه استولیی یی (ال انبیا ، 107). دا د ټولو ، مسلمانانو او غیر مسلمانانو لپاره د رحمت معنی لري. هیڅ استثنا نشي توجیه کیدی. د مسلمانانو لپاره رحمت په دنیا او اخرت کې خاصه معنی لري. په دې اساس ، رحمت باید د دین ، انساني بدن او ذهن ، وقار ، کورنۍ او ملکیت په ساتنه کې منعکس شي چې د اسلام اصلي هدف دی. ایا د رحمت معنی صرف په پورته مقاصدو کی تضمین کیدای سی، دسوال خبره ده. اوس مسلمان علما په دی تحقیق کی بوخت دی او لا زیات کار ته محتاج دی.
پایله
پورتني مسئله د دې نسل مسئله ده ، طالبان او مخالف یی باید پوه سی چه په خپل نظر اصرار کول بده خبره ده. د پورتنی دراز بحث یوازنی مطلب دا دی چه دواړه طرفه پوه سی چه د افغانستان اینده داسلام په چوکات کی امکان لری او هغه غربی فکرونه چه په ظاهره ښه ښکاری په واقعیت کی هر اړخیز ښه ندی. نو هیله ده داسلام او افغانی ټولنی په تقاضا داسې چوکاټ راسی چې د افغانانو او مسلمانانو پوهانو لخوا رامینځته شوي وی او چې وکولی شي افغانان په هغه باند له دینی پلوه قانع وی او له اقتصادي پلوه باندی هوسا شي.
دسولی او بسیا افغانستان په هیله
