معاون سر محقق عبدالرحيم بختانى
مطالعه امکانات ايجاد بازار هاى مشترک
در سرحدات کشور هاى آسياى مرکزى
و افغانستان
افغانستان با کشور هاى آسياى مرکزى اضافه تر از ٢٠٠٠ کيلو متر سرحد مشترک دارد . در امتداد اين سرحدات طولانى در مناطق مختلف براى ايجاد بازار هاى مشترک امکانات زيادى موجود است . در اين مقاله در قدم اول در مورد بازار هاى مشترک منطقوى و بين المللى معلومات مختصر ارايه ميگردد و بعداً امکانات ايجاد بازار هاى مشترک در سرحدات افغانستان وکشور هاى آسياى مرکزى مورد مطالعه و تحقيق قرار ميگيرد .
بخاطر رفع نيازمندى هاى اقتصادى مردم ايجاد بازار هاى مشترک يک اقدام خوب و مفيد است بازار هاى مشترک تاريخ طولانى دارد و در بسيارى کشور هاى آسيايى ، اروپائى و امريکا يى نتيجه خوب داده است . (( بطور مثال ساختار جامعه مشترک اروپا که در ابتدا ، بصورت بازار مشترک ما بين شش کشور اروپائى (( فرانسه ، المان ، ايتاليا ، بلژيک ، هاليند و لوکزامبورگ )) در سال ١٩٥٧ ميلادى در روم به امضا ء رسيد )) (1) .
از اثر پيشرفت هاى اقتصادى ، اجتماعى و سياسى بين اين کشور به مرور زمان به تعداد آنها افزوده شد و اين بآزار مشترک امروز به يک جامعه مشترک اروپا تبديل شده است .
در حال حاضر بازار مشترک ديگرى نيز در منطقه فعاليت دارد و در آينده نزديک اين بازار مشترک به يک جامعه مشترک اقتصادى و اجتماعى تبديل خواهد شد . اين بازار مشترک عبارت از شوراى همکارى کشور هاى خليج فارس است .
(( شوراى همکارى خليج فارس يک سازمان منطقه يى بسيار فعال از شش کشورنفت خير عرب است که داراى منابع و ذخاخير طبيعى بسيار زيادى هستند . اين کشور ها عبارت اند از کوبت ، عمان ، قطر ، امارات متحده عربى ، بحرين و عربستان سعودى که در مجموع مساحت معادل ٢،٦ ميليون کيلو متر مربع دارند . اعضاى اين شوراى عربى ٣٥،١ ميلون نفر را در خود جاى داده اند )) (2) .
اخيراً کشور هاى عربى حوزه خليج فارس بازار مشترکى را ايجاد کردند که در آينده نيز پول واحد عربى را ايجاد و مينمايند ( 3) .
بآزار هاى مشترک نه تنها در بين کشور هاى آسيايى و اروپايى ايجاد گرديده بلکه در بين کشور هاى امريکاى جنوبى نيز ايجاد گرديده است ، و اين بازار ها مشترک نتايج سودمند داده است . (( رهبران ١٢ کشور امريکايى جنوى ( آرژ انتاين ، بوليوى ، برازيل ، چيلى ، کولمبيا ، اکوادور ، کيوبا ، پيرو ، پاراگواى ، سورينام ، آوروگواى وو نزيوپلا ) بتاريخ ٢٣ مى ٢٠٠٨ موافقت نامه مربوط به ايجاد بازار مشترک امريکاى جنوبى را که UNISUR ناميده ميشود امضا ء کردند . ضرورت تشکيل چنين بازارى را که قرار است نقش مشابۀ (( جامعه اروپا )) را در امريکاى لاتين ايفا نمايد در سال ٢٠٠٤ برازيل مطرح کرد )) ( 4 )
افغانستان در سرحدات غربى با ايران ( ٩٣٦ ) کيلو متر سرحد مشترک دارد . در امتداد اين سرحد طولانى تنها در بين ولايت نيمروز افغانستان و ولايت زابل ايران يک بازار مشترک وجود دارد که از طريق اين بازار مشترک مشکلات تجارتى اهالى هر دو طرف سرحد تا اندازه زياد حل مى شود .
افغانستان با کشور چين در قسمت شمال شرق در حدود . ٧٦ کيلو متر سرحد دارد که اين يک منطقه مرتفع کوهستانى است و در آن انجام امکانات ايجاد بازار مشترک به نظر نمى رسد .
افغانستان با کشور پاکستان در حدود (٢٤٣٠) کيلو متر سرحد دارد که در طول اين سرحد طولانى در چندين منطقه شرايط ايجاد بازار مشترک وجود دارد .
(( افغانستان در شمال با سه کشور آسياى مرکزى ( تاجکستان ، ازبکستان و ترکمنستان ) ١٢٠٠ ميل حدود ٢٠٨٧کيلو متر ) سرحد مشترک دارد ، که از ذوالفقار نقطه سرحدى ايران _ترکمنستان _ افغانستان تا خرو مباش در پامير نقطه سرحدى افغانستان _ هند _ تاجکستان امتداد دارد )) ( 5 ) .
(( افغانستان از سمت شمال با کشور هاى تاجکستان ( ١٢٠٦ ) کيلو متر ، ازبکستان (١٣٧ ) کيلو متر هم سرحد ميباشد )) ( 6 )
((ترکمنستان که حدود ٧٤٤ کيلو متر سرحد مشترک با افغانستان دارد ، در يک سال گذشته تلاش هاى زيادى براى گسترش روابط با اين کشور همسايه شرقى خود انجام داده است )) ( 7 ) .
با وجود اينکه در سرحد طولانى بين ترکمنستان و افغانستان ايجاد بازارش مشترک موجود است مگر نه جانب افغانستان و نه جانب ترکمنستان در اين مورد کدام اقدامى ننموده است . درسرحدات بين ترکمنستان و افغانستان در مناطق قره پته ( ترکمنستان ) ، تخته بازار ( ترکمنستان ) ، قراول تپه ( ترکمنستان ) وخمياب ( افغانستان ) امکانات ايجاد بازار هاى مشترک ديده ميشود .
ازبکستان در حدود ( ١٣٧ ) کيلو متر با افغانستان سرحد مشترک دارد ، در طول سرحدات افغانستان و ازبکستان هم مانند سرحدات ترکمنستان براى ايجاد بازار هاى مشترک امکانات مساعد موجود است ، مگر تا حال کدام اقدامى صورت نگرفته است . بين سرحدات افغانستان و ازبکستان در مناطق قرنين ( افغانستان ) ، شور تپه ( افغانستان ) ، ترمز
( ازبکستان ) و کلدار ( افغانستان ) امکانات ايجاد بازار هاى مشترک موجود است .
تاجکستان در حدود (١٢٠٦ ) کيلو متر با افغانستان سرحد مشترک دارد . با وجود اينکه تمامى سرحدات بين افغانستان و تاجکستان را درياى آمو تشکيل ميدهد و در مناطق امام صاحب ، در قد ، خواهان و در واز بعد از اعمار پل هاى موتر رو امکانات ايجاد بازار هاى مشترک موجود است .
با ايجاد بآزار هاى مشترک در سرحدات کشور هاى آسياى مرکزى و افغانستان در قدم اول اهالى ولايات دو طرف سرحد و دو قدا دوم اهالى ولايات همجوار مى توانند که محصولات زراعتى ، ضايع دستى ، ميوه جات ، لبنات وغيره مواد خوراکى خويش را بفروش برسانند . در مقابل اجناس و مواد خو راکه مورد ضرورت خويش را خريدارى نمايند .
براى ايجاد بازار هاى مشترک بين سرحدات کشور هاى آسياى مرکزى و افغانستان در قدم اول بايد از جانب مقامات فنى و مسلکى هر دو جانب سروى ساحوى صورت گيرد و براى يک دوره امتحانى در چند منطقه اين کار آغاز شود و به تدريج گسترش داده شود . اگر اين کار نتايج مثبت داد در آينده در يکى از کشور هاى آسياى مرکزى و يا در افغانستان يک بازارک مشترک وسيع تشکيل گردد . و در چوکات اين بازار مشترک وسيع بايد تمام کشور هاى اسياى مرکزى و کشور هاى همجوارش و افغانستان و کشور هاى همجوارش شامل شوند . براى انجام يافتن اين کارها لازم است مقامات دولتى هر دو جانب به فعاليت هاى عملى دست بزنند و کارهاى عملى را در اين موارد انجام بدهند .
پيشنهاد مينمايم که در قطعنامه سيمينار در مورد طرح هاى عملى ايجاد بازار هاى مشترک پيشنهادات مشخص صورت گيرد .
منابع و ماءخذ
(1)Www. ettelaat .net
(2)Www. irdiplomacy . ir
(3)Www. aftab . ir
(4)Www. fa. tpo .ir
(5 ) _ تاثير سياست خارجى پر توسعه نيافتگى افغانستان جعفر رسولى سبا کتابخانه ، پشاور ، ١٣٨٤هـ ش . ( ص ٨٠ ) .
(6 ) _ افغانستان _ دفتر مطالعات سياسى و بين المللى _ تهران ، ١٣٨٦ هـ ش ، ( ص ١ ) .
(7) www.khabarha . org
