ریحان ګل
سريزه
دا چى نباتات هم د نورو ژونديو موجوداتوپشان دالله تعالى ژوندى موجودات دي اوټول ژوندي موجودات دالله تعالى ثنااوتسبيح وايي او د خپل ژوند په اوږدوکى انسانانوته فايدى هم رسوى ځيني لدى څخه داسى ژوندى موجودات هم شته چه اګر که د هغوي ژوند ختم هم شى مګردهغوي فايدى نه ختميدونکى دي يوله دغوژونديو موجوداتوڅخه دي چه د خپل ژوند په اوږدو کى انسانانو ته ډيري فايدي رسوى سره ددى چه نباتات خپل ژوند دلاسه ورکوى خودوى نورو ژونديو موجوداتوته ژوند وربښى .
د ټولوانسانانو او حيواناتوژوند د نباتاتو په واسطه پرمخ وړل کيږى انسانان په خپل روزمره ژوند کى د نباتاتود پاڼو، ساقو،ريښو،ميوو،تخمونواوګلانوڅخه ګټه اخلى خوله دغى ګټى سره سره دوى بياهم نباتات هسى ندى پريښى بلکه د ځينوڅخه يي په صنعت کى هم ګټه اخستى ده .
يو له دغونباتاتوڅخه کشمالى دى چه دا تقريبا ( ٣٠٠٠) کاله مخکى د ميلاد څخه په هندوستان کى د ځينوپوهانوپواسطه پيژندل شويدي هغوى دا څرګنده کړيده چه کشمالى يو زينتى نبات دى او ډير په زړه پورى بوى لرى خوپه اوسنى وخت کى دا څرګنده شويده چه کشمالى يواځى زينتى نبات ندى بلکى لده څخه په صنعت کى هم کاراخستل کيږى لکه د عطروجوړول په ځينويونانى دوايانوکى د هغى استعمالول دده له پيشرفت سره اوس هم خاموش ندى پاتى بلکه دوى غواړي چه د نباتاتوڅخه په پوره اعظمى توګه ګټه واخلى .
د ريحان ګل تاريخچه
ريحان ګل د هند د هيواد اصلى بومى نبات دى دلومړي ځل لپاره هند کې پيداشويدى دا تقريبا د نن څخه (٥٠٠٠) کاله مخکى کرل شويدى دادهند اود اسيا دبراعظم د ګرموسيمو څخه د نړى نوروبرخوڅخه معرفى شويدى لده څخه په لومړى ځل ايټاليا ،ويتنام اوپه پخوا يونان کى په اشپزخانوکى د پخلى په توګه ګټه ورڅخه اخستل شويده .
د ريحان ګل بوتانيکي خواص
ريحان ګل چه په انګلسى کى ورته (basil)وایي ،علمى نوم يي Ocimum basilicum دى او د lamiaceae په نباتى کورنى پورى اړه لرى .يو کلن ، عطرى او واښين بوټى دى لرګينه ساقه لرى دده بعضى ورايټي ګاني څوکلن هم دي لکه Holy Thai basil, داد sweet basil او tulsi په نومونوهم ياديږى داد (٣٠-٦٠) سانتى متره پورى اوږدوالى لرى چه د منشعبى ساقى درلودونکى دي .
پاڼى يي تيزشين رنګ لرى چه يود بل په مقابل کى قرار لرى د پاڼوڅنډي يي دندانه شکله او تيره سر لرى .
پاڼي يي ( ٣-٥) سانتى متره اوږدوالى اود (١-٣) سانتى متره پورى پلنوالى يا پراخوالى لرى .
ګلان يي ډيرواړه اوسپين رنګ لرى چه د دستى په شکل د ساقى په اخرنى برخه کى راجمع شويدي اولني ګلونه يي د قوس په مياشت کى راښکاره کيږى چه تقريبا د حوت په مياشت کى تخمونه دلاسه ورکوى .
تخمونه يي توريا تيزقهويي زنګ لرى چه د زړودانو تخم وزن يي تقريبا
(٠،١٢٥-٠،٥) ګرامه پورى دي .
ريښه يي مستقيم يا مخروطى شکل لرى چه د ( ١٠-١٦) سانتى متره پورى اوږدوالى لرى او کيدايشى چه لدي څخه هم نوره اوږده شى .
د ريحان ګل اقتصادى اهميت
ريحان ګل سره ددى چه زيات طبى ارزښت لرى لدى سره يوڅه صنعتى ارزښت هم لرى لکه چه د عطرو جوړولوپه منظورترى استفاده کيږى اوهمدارنګه لده څخه په پخلنځيو کى د غذايي موادو د ذايقى د زياتوالى په منظور ترى ګټه اخستل کيږى يو ښه ارزښت يي دادى چه که چيرى مونږ د ريحان ګل يو ګلدانى په يو اطاق کى کيدو نودهغى اطاق څخه مچان او ځيني نورحشرات ووځى او دوى بيا اطاق ته نه داخليږى .
د ريحان ګل زينتى اهميت
ريحان ګل د خپلوتکوشنوپاڼو د درلودلو له وجهى زيات زينتى اهميت لرى چه زيات خلک يي په خپلوکورو ، ديرو او د چمنوپه غاړوکى کرى .
هندوان د نوروګلانو په پرتله لده سره زيات شوق لرى نولدى کبله دوى زيات په خپلوکورونوکى ريحان ګل کرى .
د ريحان ګل طبي اهميت
١- دده څخه د قولنج د ناروغى په مخنيوى کى او همدارنګه د اسهال په رفعه کولوکى کار اخستل کيږى .
٢- دده استعمال په غذاکى د اشتها د زياتوالى سبب ګرځى .
٣- دده څخه د جذام د ناروغى په مخنيوى کى کار اخستل کيږى .
٤- دده استعمال د هغه زنانولپاره کوم چه په کافى اندازه خپلوماشومانو لپاره شيدي نلرى زياته توصيه شويده .
٥- دده څخه بوى کول د مسافرينو د سردرد په ختمولوکى مرسته کوى چه د سفرپه وخت کى يي پيدا کوى .
٦- دده ديرش( ٣٠) ګرامه عصاره چه په لږه اندازه بوره باندى خوږه شوى وى د سينى درد، ټوخى اومسموميت لپاره ښه علاج دى .
٧- د هند په پخواني طب کى د sabja, subja,takmaria,tukmaria, او falloda پنوم د شربتونو يادونه شويده چه دوى داشربتونه د قسم قسم امراضو لپاره استعمالول اودايي د ريحان ګل اودهغوى د ځينوورايټى ګانود تخمونوڅخه لاسته رواړل .
د ريحان ګل علمى طبقه بندى
د ريحان ګل علمى نوم Ocimum basilicum دى
Kingdom ------------------------------------- plantea
Division--------------------------- magnoliophyta
Class ---------------------------- magnoliopsida
Order --------------------------------- lamiales
Family --------------------------- lamiaceae
Genus---------------------------- Ocimum
Species ----------------------O.basilicum
د ريحان ګل ورايټي ګانې
ريحان ګل د نورو ګلانوپشان مختلفى ورايټى ګانى لرى چه دده ورايټى ګانې دده پشان طبى او زينتى ارزښت لرى چه شميريي دولسوته رسيږى چه هغه عبارت دي له
1- Cinnamon basil
2- Dark opal
3- Genovese
4- Holy basil
5- Lemon basil
6- Magical micheal
7- Nufan
8- Purple ruffles
9- Red rubin
10 – Siam gueen
11- Spicy globe
12- Sweet dam
چه پدى ورايټيوکى Lemon basil اوHoly basil ډيرمشهوري دي چه د Lemon basil څخه يي د انډوسپرم يا په هيواد کى په چايو کى ترى ګټه اخلى چه ليمويي ذايقه لرى .
Holy basil چه زيات زينتى اوښکلى بوى لرى زيات شهرت پکى لرى
د ريحان ګل کرنه
د ريحان ګل کرنه عموما د تخم پواسطه په پسرلى کى صورت نيسى چه دا کرنه په دوه طريقوسره صورت نيسى
الف : مستقيمه کرنه
ب : غيرمستقيمه کرنه
په مستقيم کرنه کى تخمونه په اصلى ځمکه کى د قطاروپه شکل کرل کيږى چه وروسته د کرلونه دا منظمه ابيارى او للون غواړى .
د غيرمستقيمى کرنې څخه معمولا په کمو سطحو کى استفاده کيږى چه د هرمترمربع ځمکى لپاره ( ١٠-٢٠) ګرامه پورى تخمونو ته ضرورت دى
د يوهکتارځمکى د کرلپاره بايد (٣٥٠-٤٥٠) متره مربع ځمکه د پلاستيک لاندى ونيول شى وروسته د منظمى ابيارى اوللون نه کله چه د بزغليواندازه ( ٦-١٠) سانتى متره ته ورسيږى چى دا تقريبا ٥يا ٦ هفتي په برکى نيسى نوبيا دغه بزغلى په اصلى ځمکه کى د قطاروپه شکل کرل کيږى .
د هر دووقطاروترمنځ (٤٠-٥٠) سانتى متره فاصله او هرو دوو بزغليوترمنځ ديرش سانتى متره فاصله په نظرکى نيول کيږى .
يو هکتار ځمکه د کرلپاره ( ١٤٠-٢٠٠) زرو پورى بزغليوته ضرورت لرى.
اقليم Climate
ريحان ګل د تودو سيمو د ګلانو د جملى څخه شميرل کيږى او د يخ په مقابل کى ډير حساس دى خو که چيرى دوامداره يخنى موجوده وى نوپه هغه صورت کى خپلى ودى ته ادامه نشى ورکولاى داد خپلى ښى ودى لپاره ګرمه ، کافى اندازه رڼا اوپه کافى اندازه اوبو ته ضرورت لرى کچيرى د تودوخى درجه ( ٥٠) درجو د سانتى ګراد ته ورسيږى نوپدى صورت کى ښه وده کوى دادخپل تخم د شنه کيدو لپاره د ( ١٨-٢٠) تودوخى ته ضرورت لرى خوکه د تودوخى درجه د (١٥) سانتى ګراد څخه کمه شى پدى وخت کى تيغ نشى وهلى .
خاوره soil
کچيرى د ريحان ګل د ودى لپاره نور شرايط اماده شى نو په هغه صورت کى په هره خاوره کى ښه وده کوى مګرښه وده په هغه خاوره کى کوى چه د حيوانى سرى له پلوه غنى او سيلټى لوم وى اود اوبخورښه سيستم ولرى اوپه کافى اندازه رڼا ورته ورسيږى داځکه چه د سيورى لاندى عموما ګلان ښه وده نکوى ځمکه بايد ښه قلبه شوى وى هرزه ګياوى اولوټي بايد ونلرى ځکه چه تخم بيا تيغ وهنه نشى کولاى اوځمکه بايد ښه زهکشى شوى وى .
د ريحان ګل لپاره د ځمکى اماده کول
لومړى بايد ځمکى ته حيوانى سره چه ښه خوسا شوى وى ورکړو او بيا لدى څخه وروسته يي ښه ژوره قلبه کړو ترڅو دغه سره د نوموړى خاورى سره ښه ګډه وډه شى که په پټى کى غټى او وړي لوټى موجودي وى نو هغه به ميده کړو او هرزه ګياوى به ترى لرى کړو بيا به نوموړى پټى ښه خوار کړو ترڅو په نوموړى پټى لوړاو ژورځاى پاتى نشى کله چه مو نوموړى عملى ښه ترسره کړى بيابه نوموړى پټى ته يعنى په يو هکتارځمکه کى (٤٠-٧٠) کيلوګرامه پورى پتاشيمى سره او د ( ٦٠-٨٠) کيلوګرامه پورى سلفرى سره ورکړو تر څو نوموړى پټى د حيوانى او کيمياوى سرى له پلوه غنى شى د ژمى په اخر کى بايد نوموړى پټى د کرلپاره اماده شى او دراتلونکى پسرلى په لومړيو وختونوکى کر ور باندى وکړل شى .
ريحان ګل مونږ عموما د دوه هدفونو لپاره کرلى شو
الف : د طبى موادو د لاسته راوړلولپاره
ب : د تخمونودلاسته راوړلولپاره
اوبخورIrrigation
د ريحان ګل ګل د نورو ګلانوپه پرتله زياتو اوبو ته ضرورت لرى او په منظمه توګه بايد ابيارى شى .
دا د ګل او تخم نيولوپه وخت کى زياتو اوبو ته ضرورت لرى د ښى ودى لپاره بايد د ( ٣-٤) ورځو کى يو ځل اوبه شى يعنى په اونى کى دوه ځلى اوبه شى .
دا مونږ د surface او the direct methodپواسطه اوبه کولايشوى .
د سرى استعمال
ريحان ګل د نورو ګلانو په پر تله زياتى کيمياوى او حيوانى سرو ته اړتيالرى خصوصا هغه کيمياوى سرى چه په خپل ترکيب کى سلفر او پتاشيم ولرى زياته اړتيا ورته لرى .
سري بايد د کرنه مخکى په کرونده کى واچول شى
نتيجه ګيري
کشمالى يو لرغونى اوپه زړه پورى نبات دى اوپه مختلفو طريقو ورڅخه ګټه اخستل کيږى لکه په طبى او صنعتى او زينتى حالاتو کى .
ريحان ګل چه په انګلسى کى ورته basil اوعلموى نوم يي Ocimum bacilicium او د lamiacea په کورنې پورى اړه لرى يوکلن صنعتى نبات دى
د ريحان ګل علمى طبقه بندى چه د kingdom څخه شروع اوپه نوعى باندى ختميږى .
ريحان ګل د نورو ورايټى ګانوپشان زياتي ورايټي لرى چه په دى کى دوه زياتي مشهوري دى چه هغه holy basil او lemon basil دى .
ريحان ګل د نورو ګلانو په پرتله زياتى کيمياوى سرو ته اړتيا لرى .
ريحان ګل د ګرم اقليم خوښوونکى نبات دى او په ګرمه سيمه کى ښه وده کوى .
ريحان ګل يو په زړه پورى زينتى نبات دى چه يواځى ښکلا سيمى ته نه بښى بلکه لدى سره سره نوموړى سيمى ته ښکلى بوى هم وربښى چه لدى امله يي شايقين هم زيات دي .
د ريحان ګل څخه په صنعت او طب کى دواړو کى گټه اخستل کيږى .
ريحان ګل په څوطريقو کرل کيږى لکه پاشان ، د قطار په شکل د ګلدانې سيستم او د قورى په شکل سره هم کرل کيږى .
لکه څرنګه چه د نورو نباتاتو لپاره ځمکه تيارو د ريحان ګل لپاره هم ځمکه تياريږى .
سپارښتني
١- د ګلانو هغه ورايټى ګاني چه مونږ يي په واک کى لرو بايد هغه ښه وساتل شى اوپه سمه توګه ورڅخه ګټه واخستل شى .
٢- دولت بايد د چمنونوپه غاړه د سرکونوپه غاړه اوپه تفريحى ځاينوکى هرقسم ګلان وکرى چه د يوى خوا د خلکود توجه وړ وګر ځى اوله بلى خوا ورڅخه استفاده وکړى .
٣- دولت بايد د هرقسم ګلانو خصوصا د ريحان ګل طبى فايدي خلکوته ووايي تر څو خلک يي زيات وروزى .
٤- دولت او د شخصى فابريکوخاوندان بايد بزګران د ګلانو د اهميت څخه خبر کړى تر څو هغوي ورته په خپلوکروندو کى ځاى ورکړى او بيا دولت ورڅخه د هغى حاصل په لوړقيمت واخلى .
٥- دولت بايد ددى څخه باکيفيته د ګلانو ورايټى ګاني د خارج څخه راوړى بزګران ترى خبر اوبيا دى ورته په واک کى ورکړى .
