تاثیر سرما بالای درختان میوه

تاثیر سرما بالای درختان میوه

مقدمه:

ازآنجاييکه معلوم است نباتات به خصوص ميوه جات وغله جات به نسبت اهميت اقتصادي و حياتي شان درزندگي بشر ارزش به سزاي دارند ونباتات به صورت مستقيم وغير مستقيم مورد استفاده انسان ها قرار ميگيرند که به صورت مستقيم از ميوه ، چوب وغيره استفاده ميشود . وبه صورت غير مستقيم در جلو گيري از آ لودگي هوا تاثيرات شان بالاي اقليم ودرجه حرارت ودر جذب مواد کاربني وتوليد نمودن اوکسيجن هوا نقش اعظمي داشته ميباشند ، بنأ يک حقيقت انکار ناپذيري است که نباتات درحيات بشريت ضامن وتضمين کننده حيات شان است پس بايد انسان تا حد امکان کوشش نمايد که ازنعمت بزرگ الهي استفاده درست نموده ودر حفظ و مراقبت آن تلاش به خرچ دهد تا ازبوجود امدن  عوامل ناگوار محيطي که با عث از بين رفتن شان ميشود محفوظ بمانند .
نبا تات از جمله ميوه جات که داروخانه بدن انسان هاي روي زمين محسوب ميشود . گاهي مورد هجوم عوامل ناگوارطبيعي قرار گرفته واين عامل غير مترقبهء طبيعت است که به شکل عوامل فزيکي عمل نموده وباعث ازبين رفتن محصولات ميشود که از آن جمله ميتوان از سرما هاي که در اثر يک جريان قطبي و عبورآن از منطقه پيش مي آيد که موجب تقليل شديد وناگهاني درجه   حرارت وسقوط ميزان الحراره به چندين درجه تحت صفر ميشود که موجب خسارات سنگين باغداران ميگردد. و بعضآ سرما هاي که باعث از بين رفتن ميوه جات منطقه بوده ودر يک محدوده بدون اينکه هواي سردي از ساير جاها به منطقه نفوذ کند در اثر تشعشع از خود محل به وجود ميآيد که اين نوع سرما ها برخلاف سرما هاي قطبي بوده ودر شبهاي ساکت و آرام بدون ابر و جريان باد، برف وباران ظاهر ميشود . واگر اين سردي در اواخر زمستان ويا در اوايل بهار بروز کند خطرناک بوده و باعث از بين رفتن ميوجات ميشود
براي پيش گيري از سرماي قطبي چاره اي نداريم بجز اينکه باغ ها ي ميوه خود را با شرايط اقليمي  مطا بقت دهيم، اما با سرماي نوع دوم که يک سرماي منطقوي ومحيطي است تا حد جلو گيري و مبارزه نما ييم که از تخريب آن ميوجات خويش را مصِِؤن نگاه کنيم البته ناگفته نبايد گذاشت که تاثير سردي هوا بالاي درختان ميوه يک موضوع بسيار با ارزش در حيات ميوه جات بوده معلومات اندکي را جمع آوري نمودم اميد وارم که مورد پسند شما قرار بگيرد.

شناساي سرما وپيش بيني ان :
تعريف انواع سرما:
  دو نوع سرما ممکن است در هر منطقه بوجود آيد:
1.  سرماي که دراثر هجوم يک جريان سرد قطبي و عبور آن از منطقه پيش مي آيد که موجب تقليل شديد و ناگهاني درجه حرارت و سقوط ميزان الحراره به چندين درجه تحت صفر ميشود . اين جريان اغلبا توأم با نزولات آسماني بوده و خاصيت کلي آنها اين است که همواره ازيک جاه ديگر به منطقه منتقل ونفوذ ميکنند و محلي نميباشند و بيشتر در دوران خواب درختان در دوره غير فعال ، يعني زمستان بروز ميکنند که درختان ميوه سرد سير تا حد زيادي درمقابل آن مقاومت ودوام دارند. البته به ند رت در بعضي سال ها چنين سرما هاي در اوايل فصل بهار و خزان ديده ميشود و موجب خسارات سنگين باغداران ميگردد.
2.  سرماي که کاملا منطقه اي بوده و در يک محدوده معين و محيط محدود بدون اينکه هواي سردي از ساير جاها به منطقه نفوذ کند ، دراثر تشعشع در خود محل بوجود ميآيد . اين نوع سرما بر خلاف سرماي اول ، همواره درشب هاي ساکت  و آرام بدون ابرو باد و برف وباران ظاهر ميشود ، و اگردر اواخر زمستان يا اوايل بهار بروز کند خطرناک محسوب ميشود .
درمقابل سرماي اول ، که بيشتر درفصل زمستان و گاهي نيز در اوايل بهار به وجود مې آيد ، بشر چاره زيادي نميتواند بکند و بايد سعي کرد ، درختان ومحصولات را باشرايط اقليمي تطبيق داد . ولي باسرماي نوع دوم ميتوان تا حد مبارزه کرد و از گزند آن مصؤن ماند . بدان جهت ابتدا به معرفي وشناسايي سرماي نوع دوم ميپردازيم و سپس از سرماي نوع اول بحث خواهيم کرد.
با توجه به اينکه بروز سرماي تصادفي دربهار ويا خزان بيشتر از حد اقل درجه حرارت درزمستان ، محدوده رشد وتوليد درختان ميوه سرد سير را محدود ميکند ، بايد به اهميت اين قبيل سرما ها توجه بيشتر داشت . مناطق زيادي را ميتوان پيداکرد که علي الرغم داشتن کليه شرايط مساعد ، تنها به علت بروز مکرر هواي سرد بهاري که شگوفه و ميوه هاي جوان را در يک شب از بين ميبرد کشت وپرورش پاره اي ميوجات به صورت تجارتي در سطح بزرگ در آن نقاط ميسر نبوده است . اين محدوديت بيشتر درمورد آن دسته از درختان ميوه است که دربهار زود تر ازساير انواع ، شگوفه ميکنند ، مثل بادام و زرد آلو وتا حد شفتالو ،اين هواي نامساعد که مانع پرورش اين قبيل درختان است ممکن است دريک منطقه به طور گسترده وجود نداشته باشد و يا امکان دارد دريک ناحيه اي که کشت وپرورش اين درختان کاملا مؤفقيت آميز و بي خطر است مکان هاي باشد  که به علت شرايط خاص توپوگرافي (پستي وبلندي سطح زمين ) و اقليمي ، بالاخص درمعرض سرماهاي بهاري ديرس يا خزاني زود رس قرار گيرند ونتوان درين نقاط به پرورش اين محصولات بدون ريسک اقدام کرد . بنابر اين نبايد آب وهواي منطقه را خود تصور کرد که در تمام نقاط ميتو ا ن فلان محصول را کشت کرد و يا با لعکس نبايد بخاطر بروز يک سرماي منطقوي غير عادي درمناطق که عملاً سالم بوده و باغهاي چندين ساله از درختان مورد نظر سالها به خوبي وبي خطر درآنجا رشد کرده اند ، از کشت و پرورش درختان ميوه مناسب آن منطقه صرف نظرنمود .
سرماي زود رس خزاني کمتر موجب محدوديت کشت ميوجات سردسير ميشود . اين موضوع براي محصولات مثل انگور و انواع توت بعضي سالها ودربعضي نقاط ممکن است ايجاد محدوديت بکند . بايد دانست که در دنيا کمتر جاي را ميتوان پيدا کرد که به طوراثتثنايي همواره مصؤن از هواي نامساعد بود ه  و محصولات آنها درطول سالها هيچ وقت در اثر عوامل طبيعي صدمه نديده باشند . بنا براين از ين حيث زياد نا اميد شد ودر حد ممکن با کمک گرفتن ازدانش وعلم امروزي و شناخت کامل از محيط با دقت به پرورش انواع ميوه جات به صورت موفقيت آميز نايل آمد .

   شناساي انواع يخبندان بوسيله دهقانان:
تعيين انواع يخبندان هم براي برنامه ريز وهم براي دهقان اهميت به سزاي دارد زيرا روش هاي معمول حفاظت گياهان در پاره از مواقع آنقدر سريع و نا گهاني اتفاق مي افتد که با هيچ معياري نميتوان اين آفت درجه حرارت محيط را تعين نمود.
براي يک برنامه ريز لازم است که انواع يخبندان هاي را که در يک منطقه بوجود مې ايد بشناسد تا در پلان خود که براي کشت محصول، در آن منطقه در نظردارد مؤفق بوده بتواند به موقع وسايل حفاظت از سرما و يخبندانهاي اتفاقي را پيشبيني و با قبول عوامل خطر مانند يخبندان هاي جبهه اي اقدام به زراعت نمايد.
همان طوريکه دهقان بايد با تشخيص نوع يخبندان در شب هاي سرد وخطران بتواند روشهاي حفاظت از سرما را به کار گرفته و از خسارت آن جلوگيري ميکند.
يخبندان جبهه اي را مي توان به وسيله باد شديد سرد تشخيص كند که در اين حالت ممکن است آسمان ابري يا نيمه ابري باشد . به هر حال باد شديد باعث نزول سريع درجه حرارت و محيط ميشود.
بعد ازيک يخبندان جبهه اي معمولاً قسمت هاي از درختان آسيب ميبينند که همانند ګياهان هرزه درزير سايه درختان قرارگرفته اند وبرگ هاي که درداخل حجم درخت يا دريک ارتفاع مناسب از درخت قراردارند مصؤن از خسارت ميباشند.
يخبندان تشعشعي همانطوريکه قبلا نيز اشاره شد در مواقع که آسمان صاف، بدون ابر و آرام است بيشتر اتفاق مي افتد  در چنين شرايطي امکان دارد که بعضي مواقع نسيم هاي ملايم ، ضعيف و کم دوام نيز وجود داشته باشد.
از نظر يک ديده بان آموزش ديده، وضعيت روشنايي نسبي در شب و فقدان ا رزش و حرکت ملايم شاخ و برگها از خصوصيات يخبندان تشعشعي است يخبندان تشعشعي معمولا بعد از عبور جبهه به وقوع مي پيوندد و بايد آنرا ز يخبندان جبهه اي تفکيک نمود.
در يخبندان جبهه اي خسارت سرما زده گي موقع اتفاق مي افتد که جبهه در حال عبور است و درجه حرارت هواي جبهه اي ممکن است آنقدر سرد نباشد که خطر را ايجاد نمايد. ولي هواي جبهه اي ميتواند درجه حرارت نبات و خاک را آنقدر سريع و به ميزان تقليل دهد که تشعشع شبانه در شب بعد به حد نهايي رسيده و باعث يخبندان گردد. عبور جبهه اي سرد در روز ابري نيز خطرناک ميباشد زيرا هواي ايجاد شده در روز از تابش انرژي افتاب کاسته و مانع از گرم شدن خاک و نبات ميشود. اين امر اگر با عبور جبهه اي سرد کننده در طول روز و تشعشع هاي منفي در شب هاي قبل يا بعد توأم شود خطر سرما زدگي و خسارت يخبندان تقريبا زياد ميباشد. در يخبندانهاي تشعشعي تنها تنه درخت که مستقيما در معرض قرار دارند خساره ميبينند و برگها و شاخه هاي داخلي درختان تقريبا از تشعشع هاي از دست رفته تقريبا در امان نيستند. البته در شرايط يخبندان تشعشعي شديد ممکن است حتي تنه از درختان که در معرض تشعشع نيستند نيز خساره بينند.
با وجود يخبندانهاي تشعشعي و جبهه اي که فوقا به آن اشاره شد ممکن است يخبندان هاي مختلط نيز وجود داشته باشند که به گياهان خسارت وارد مي سازند. به اين ترتيب که يخبندان هاي تشعشي حرارت خاک و گياه را کاهش داده و يخبندان هاي جبهه اي حتي در شرايط آسمان ابري اثرات منفي و سرما زدگي  شديد خودرا داشته باشد.

سرماي بهاري وارتباط آن با مسايل بيولوژيکي درختان ميوه
پرورش دهنده درختان ميوه سرد سير نه تنها از چگونگي وکيفيت توليد سرما درمنطقه اطلاعات كافي داشته باشد،بلکه لازم است درجه بروز خطر،براي انواع درختان ميوه مورد پرورش خودرانيز بداند واقتصادي ترين ومؤثرترين طرق مبارزه وجلو گيري از صدمات وخسارات وارده از اين بلاي طبيعي ياد بگيرد ودر وقت ضرورت بكار برد.تا حد درباره چگونگي بروز سرماي محلي توضيحات داده شده،ودرمورد درجه بروز خطر براي انواع درختان مثمر سردسيري،اززمان ظهور غنچه وبازشدن گل تاتوليد ميوه ومراحل اوليه رشدوطروق تشخيص درجه خساره وارده ازسرما به شگوفه هاوعکس العمل هرنوع درخت ميوه درمقابل آن وميزان محصول صحبت خواهيم کرد.

درجه بروز خطر
ميزان مقاومت ودوام انساج مختلف نباتات برحسب نوع وجنس آنها و حالات مختلف تکامل ، درزمان هاي مختلف رويش ، درمقابل حرارت هاي پايين متفاوت است درمورد دلايل فزيالوژيکي و فزيکي اين اختلاف مقاومت در درون گياه ، بعدأ درقسمت خود به تفصيل بيشتر بحث خواهيم کرد. درينجا ارتباط موضوع را بااعضاي توليد کننده درختان مثمر يعني غنچه وگل و ميوه ئ تازه تشکيل يافته مورد بررسي قرار خواهيم داد ولي لازم است قبل از اينکه حدود تقريبي مقاومت گل وميوه هر نوع را بيان کنيم به نکات زير توجه کنيد :
چند نکته مهم
•  درجه حرارت خطرناک تعين شده براي مراحل مختلف گل وميوه جوان  درنقاط مختلف دنيا يکسان نيست ودر بعضي موارد حتي تا  5پنج درجه باهم ديگراختلاف دارند (به علت يکسان نبودن شرايط محيط وخواص ذاتي ارقام مورد مطالعه).
•  وضع هر گل يا هردسته گل ، با توجه موقعيت خاص قرارگرفتن آن درروي درخت ، از نظر ميزان تشعشع ودرجه حرارت فردي ، باديگراختلاف دارد .
•  چندين گل که ظاهراً به همديگر شبيه و درشرايط مشابه قرار دارند ، ممکن است به علت اختلاف درشرايط دروني مقاومت هاي متفاوتي نسبت به يک درجه حرارت نشان دهند .
•  ارقام مختلف درختان از يک نوع ، مقاومت هاي متفاوتي دارند.
از ملاحظات فوق نتيجه ميگيريم که درشرايط باغ و محيط هاي آزاد نميتوان دقيقأ تعين کرد که تا چه حد شگوفه هاي ميوه ميتواند سرد تراز محيط مجاور باشند و درچند درجه  ذرات يخ در انساج نباتي تشکيل وظاهر ميشود ودرچند درجه  حرارت صدمه وارد ميگردد؟ يا يک يخبندان غير منتظره و آني بعد از سرد شدن شگوفه ها در اثر تشعشع ، تا چه حد ميتواند زيان بخش باشد و تا چه حدود شگوفه ها قادر هستند خودرا با آن تطبيق دهند ؟
با تو جه به عوامل گوناگون ، مطمين تر آنست که فرض کنيم درجه حرارت خطرناکي که باروش هاي علمي لابراتواري تعين ميشود ، تا حد ي کمتر از حرارتي است که معمولا درطبيعت اتفاق ميافتد و با ميزان الحراره هاي معمولي منصوبه درهواي آ زاد نشان داده ميشود .
زيرا همواره اختلاف بين حرارت هواي محيط وهواي مجاور نبات در شرايط طبيعي بخاطر تشعشع اضافي وجود دارد که علاوه بر تشعشع سطح زمين ، به وسيله خود شگوفه ها درمحيط هر درخت ايجاد ميشود . به  همين جهت تعين دقيق حرارت خطرناک که موجب از بين رفت انساج گل يا ميوه هاي جوان ميشود ، درتمام سطح باغ وبراي همه درختان عملا غيرميسراست . بااين حال نتيجه مطالعات محقيقين ثابت کرده است که ميتوان از روي درجه توليد شبنم و ارتباط آن با بروز سرما ميزان صدمه وارده را تخمين کرد . طبق گزارش آنان ، بااندازه گيري درجه حرارت هوا درلحظه ظهور شبنم ميتوان به ميزان خسارت و صدمه وارده ازسرما تاحدي پي برد . زيرا واضح است هر قدر شبنم در حرارت هاي بالاتري توليد شود ، صدمه وارده از سرما کمتر خواهد بود و بالعکس به طورمثال اگر شبنم در حرارت صفر درجه تشکيل شود ، مقدار خسارت خيلي کمتر خواهد بود ، تا زمانيکه تشکيل شبنم در 2تا 3 درجه تحت صفر اتفاق افتاده باشد. و اين اختلاف  ، ناشي از ميزان  فيصد ي رطوبت هوا ميباشد .

فزيولوژي خساره يخبندان:
  بطورکلي گياهان به دوطريق زير ازيخبندان آسيب مي بينند:
الف: يخبندان درون حجره
اين نوع يخبندان خيلي سريع بوده ومنجربه تشکيل کريستل هاي يخ درداخل حجرات ميگردد.براي تشکيل يخ درداخل حجره گياهي ،حرارت حجره بايد در ظرف مدتي کمترازنيم ساعت از صفربه 10درجه سانتي  گريد تنزل نمايد.
    اين نوع يخبندان کمتر درطبيعت اتفاق مي افتد دليل آن اينست که شدت سرماي هوا واختلاف کاهش ناگهاني جبه بايد آنقدرزياد باشد که بتواند درمدت نيم ساعت منجر به سرد شدن ناگهاني عضوېنبات وانجمادحجرات نبات شود.اين يخبندان رادرشرايط آزمايشگاهي مي توان ايجاد نمود،ولي ذکراين نکته حايزاهميت است که اگرعمل سردشدن وانجماد حجرات باسرعت کافي انجام شود حجرات يخ بسته وبصورت متبلور درميآيند بعد از ذوب شدن دوباره به زندگي خود ادامه دهند.
    عمليات آزمايشگاهي با چنين يخ بندان سريع  بر روي مگس خانگي وپوستهاي پيازبا فرو بردن آنها درنايتروجن مايع انجام وموارد ذکر شده فوق به اثبات رسيده است.

الف : يخبندان بيرون حجره
    درطبيعت اختلاف درجه حرارت حجره نباتي وهوا پيش ازچند درجه نمي باشد .بنا برين يخبندان هميشه درفضاهاي بين حجروي به وقوع پيوسته و معمولا رطوبت بين حجره را منجمد ميکند در چنين حالت اختلاف فشار بين آب حجره، آب واکيول وفضاهاي بين حجره به وجود ميآيد که باعث ميشود رطوبت واکيول ها حرکت نموده و بر وي کرستال هاي يخ فضاي بين حجروي جذب شوند ( متراکم گردد) اين فعل و انفعالات تا طلوع افتاب ادامه يافته و گاهي منتج به تشکيل يخ هاي که چندين برابر اندازه حجرات هستند ميشود .و اين عمل باعث پارگي حجرات و فساد آنها ميگردد درين نوع يخ زده گي پروتو پلازم توانايي خود را از دست داده ونميتواند مجدأ رطوبت ازدست داده را جذب نمايد به همين دليل است که اندام هاي خساره ديده (يخ زده ) نسبت به اندام هاي سالم نبات وزن مخصوص کمتري دارند، زيرا تبادل رطوبت درنباتات ازطريق مجراها انجام ميشود وبه همين دليل است که ميوه هاي يخ زده مرکبات موقع خوردن خشک ميباشد ، شايد اين فرضيه درست باشد که محقيقين اصلاح نباتات در جهت يافتن ارقام متحمل به خشکي  موفق به پيدانمودن ارقام مقاوم به سرمازده گي نيز شدند .

علايم خساره وصدمه سرمازدگي:
تعين ميزان يا فيصدي خساراه ناشي از سرما ، تنها با ملاحظه درجه ميزان الحراره ميسر نميباشد. براي اطلاع دقيق ترضرورت دارد نزديکهاي ظهر بعد از شب که سرما بروز  کرده چندين شگوفه را به طوراتفاقي چيده و به دقت تخمدان آنهارا معاينه کرد . ممکن است گل برگها به ظاهر سالم باشند ، ولي فريب آنرا نبايد خورد بلکه بايد با معاينه تخمدان و دانه هاي درون آن ، که لطيف تر از انساج احاطه کننده آنها (گل برگ ها ) هستند ، از سلامت ياصدمه ديدن آ نها اطلاع حاصل کرد زيرا تخمدان ودانه هاي بذر معمولا حساس ترين اعضا در مقابل سرما ميباشند . اگر اينها سالم وسبز بودند دراکثر موارد گل ، سالم تلقي ميشود . ولي مثل اکثر اتفاقات طبيعي اين قانون نيز عموميت ندارند بلکه درختان ميوه اي دانه دار سيب وناك  درختان هسته دار آلو و زردآلو و... در ارتباط با اين موضوع حالات مختلفي نشان ميدهند .
طبق نظر دانشمندان ، اگر سرما بعد عمل تلقيح پيش آيد ، گل هاي سيب مقدار ازصدمه وارده ازسرما به بذر هارا تحمل ميکند و ميوه به رشد خود ادامه ميدهد به طورکه بعضي انواع سيب قادر اند ميوه هاي بدون دانه خودرا ، تا مرحله رسيدن وقابل خوردن پرورش دهند ، هرچند اين قبيل ميوه ها کوچکتر ازاندازه معمولي ميباشند ناك ازين حيث ازسيب نيز بهتر عمل ميکنند و ميوه اکثر انواع ناك ، علي الرغم از بين رفتن بذور ، قادر هستند به رشد خود ادامه داده و به طور طبيعي برسند . درسيب اگر خسارات به انساج مجاور حفره بذر ها وارد شود ، ميوه به مرحله کمال نخواهد رسيد ، ولې ناك که چنين صدمه ديده باشند شکل غيرعادي پيدامي کنند يعني اطراف دم ، ضخيم شده وبه اصطلاح دم کوتاه ميشوند . ولي به مرحله کامل رسيدن ميرسند . صدمه وارده به ناك موقع مو ثر خواهد بوده که سرما به انساج گوشتي اطراف تخمدان به ضخامت اکثري اثر کرده باشند و به عبارت ديگر ، روي انساج ناشي از تلقيح ثانوي نيز اثر گذاشته باشد .
درانواع هسته دار ها ممکن است ميوه صدمه وارده را ابتدا نشان ندهد ولي درآخرين مراحل بزرګ  شدن ، قبل از رسيد ن ، ميوه صدمه ديده ازسرما معمولامقدارصمغ ترشح ميکند و حالت طبيعي خودرا ازدست ميدهد اين نوع ميوه ها ممکن است به مرحله پخته شدن نرسند و قبل از آن بريزند . اگر صدمه سرما زياد تر باشد ، آنها بعد ازگل کردن درمدت کمي ريخته ميشود . درميوه جات هسته دار ، اگرقاعده اله تانث صدمه ببيند خيلي به ندرت ممکن است ميوه بتواند به نموي خود تا حدرسيدن ادامه دهد . طبق نظريه بژوهشگران درآلو ، بعد از تلقيح وشروع اولين مراحل تشکيل ميوه حساس ترين قسمت را  آوند هاي اطراف تخمدان تشکيل ميدهند بعد به ترتيب جدار هاي تخمدان ، قسمت گوشتي ميوه ، د رمراحل بعدي حساسيت به سرما قرارگرفته اند .
قبل از پايان دادن اين بحث ، ياد آوري اين نکته لازم است که دربعضي موارد صدمه وارد ه به محصول لازم نيست که حتما با نزول درجه ميزان الحراره به تحت صفر همرا ه باشد .
بلکه آزمايشات علمي و تجربي نشان داده است که  دربعضي ميوه جات ، پايين امدن درجه حرارت براي چند روز حتي درحرارت هاي کم بالاي صفر درموقع گل موجب وارد آمدن صدمه به محصول شده است و اين صدمه ناشي از صدمه مستقيم به گل و اعضاي جنسي ان نيست ، بلکه به علت عدم رشد ساختمان توليد كننده ګرده به سرعت لازم در اثر سردي محيط ميباشد . اين تاخير در رشد موجب ميشود که پالن و گميت هاي آن در داخل آن نتواند به موقع وارد تخمدان شوند و خودرا به تخمک يا اويول برسانند، درنتيجه گل ، قبل از انجام تلقيح در اثر بوجو د آمدن طبقه جدا کننده درزير تخمدان يا دم گل ، بريزد همچنين هواي سرد باراني وبادي حتي اگربه تحت صفر نرسد ، دردرختان که تلقيح آنها به وسيله زنبور بايد انجام گيرد ، موجب عدم فعاليت حشرات يا تقليل آن شده  و ازين راه سبب عدم تشکيل ميوه و کمي يا فقدان محصول خواهد شد . بنابرين نتيجه ميگيريم که تنها هواي تحت صفر نيست که موجب خسارت و کمي محصول ميشو د ، بلکه هواي سرد بالاي صفر نيز درين ضايعه ميتوانند به طريق ديگري موثر باشد .
درتائيد اين مطلب به مطالعات که درين زمينه از طرف دانشمندان  به عمل آمده اشاره ميکنيم :
ا گر پالن ، دروقت نمو درمعرض حرارت كمتراز2C درجه سانتي گريد به مدت شش ساعت قرار گيرد رشد آن مختل خواهد شد ازطرف ديگر آزمايش روي سيب نشان داده است اگردانه هاي پالن را تا (-3) درجه سرد کند ، تعداد دانه هاي که نمو ميکنند به 33% تقليل خواهد يافت درصورتي که همان گرده درحرارت معمولي ، رشد 84% داشته است  ووقتي که گرده يک رقم سيب را به مدت 30دقيقه درحرارت (-8) درجه سانتي گريد قراردهند ، فقط 25% آنها رشد خواهند کرد ، درصورتيکه پالن هاي سرمانزند همان رقم ، 67% سبز ميشوند.

روشهاي حفاظت نباتات ازسرماويخبندان:
در مناطقي که سرماي بهاري در اکثر سالها موجب از بين رفتن يا خسارات محصول ميشود با غداران به طريق مختلف براي کم کردن اثر سرما يا جلو گيري از خساره وارده تلاش مي کنند .
موضوع سرما زدگي درختان ميوه زود گل مانند بادام ،زردآلو ،آلو و شفتالو در بعضي از نقاط حتي سيب و ناك وچارمغ از اهميت خاصي برخوردار است،بطوريکه در بعضي از سالها بروز يا عدم بروز سرما اين قبيل محصولات بخصوص بادام و زردآلو اثر مي گذارد.
آزمايشات و تحقيقات زيادي در زمينه جلوگيري از سرما زدګي محصولات در دنيا صورت گرفته که مؤثر بودن آنها از نظر علمي و عملي محرز بوده ولي اجراي آنها در باغات کشور بستگي به شرايط اقتصادي ووضع توليد هر منطقه دارد.
ذيلاً به روش مهم جلوگيري از خطر سرمازدگي يا کم نمودن خسارات آن اشاره و انتخاب هر يک از روشهاي موثررا به امکا نات مالي دهقا نان حمايت هاي وزارت زراعت ازپروژه هاي مقا بله با سرماواگذارمي کنيم .
قابل ذکراست که حفاظت گيا هان ازسرمازدگي عمدتا به دوبخش عمده تقسيم مي شوند .

1.  روشهاي حفاظت فعال   ACTIVE
2.  روشها ي حفاظت غيرفعال ( PASSIVE )

سيستم هاي روشها ي فعال نيا زبه خرچ نسبتاً زياد وزمان محدودي است
ولي روشهاي غير فعال ميتوان درفرصت هاي مناسب بااقدامات ازقبيل تغذيه مناسب وپاشيدن موادوانتخاب ارقام مقاوم وغيره نسبت به حفاظت محصول ونباتات اقدام نمود .
1.  روش هاي فعال حفاظت
2.  حفاظت بوسيله بخاري
3.  حفاظت بوسيله بخاري متداولترين وقديمي ترين روشي است که درباغهايميوه مورداستفاده قرارميگيرد.
اساس آن تامين انرژي حرارتي بوسيله سوخت مواد درطول يک شب سردمي باشد براساس ازمايشات انجام شده تشعشع هاي حرارتي ازدست رفته درچنين شبهاي مساوي 9  فيصد الئ 18 فيصد کالري درسانتي مترمربع  دردقيقه است
چون راندمان گرم شدن پائين است بااساني 3 فيصد تا 5 فيصد کا لري درهر سانتي متر مربع درهردقيقه تآمين شود تادرجه حرارت عليرغم تشعشع هاي خالص حرارتي ازدست رفته باغ ميوه ثابت بماند .
علت پائين بودن راندمان حرارتي اين است که مقدارزيادي ازتشعشع حرارتي بدون اينکه حتي به درختان برسد درفضا ازبين ميرود  گرچه هواي گرم شده بدليل سبکتر بودن بطرق بالا صعودمي کند ولي حرارتي که به بالاترازسطح محوطه گياه ميرودحرارت ازدست رفته محسوب مي شود حرارت ازبخاري به درخت ازطريق تشعشع وجابجائي هواانجام مي شود، تشعشع حرارتي بوسيله اندامهاي نبات که مستقيما درميدان عمل بخاري ها قراردارندجزب مي شود .

نتيجه گيري و سفارشات:-
همه ميداند که نباتات بخصوص ميوه جات براي انسان ها اهميت حياتي داشته و سرشار از ويتامين ها و ديگر مواد ميباشد که ضروريات وجود انسان ها را براورده ساخته و ضامن سلامتي شان ميباشد، پس حفاظت و مراقبت از بعضې عوامل محيطي که باعث از بين بردن ميوجات ميگردد يک امر لازمي است.
از جمله عوامل محدود کننده ميوه جات يکي هم سرما هاي بهاري و خزاني ميباشد که در اکثر سال ها  موجب از بين بردن يا خسارات ميوجات ميشود.
آزمايشات و تحقيقات زيادي در زمينه جلوگيري از سرما زده گي محصولات در دنيا صورت گرفته که مؤثر بودن آنها از نظر علمي و عملي محرز بوده و اجراي آنها در باغ ها بستگي به شرايط اقتصادي و وضع توليد منطقه دارد.
ذيلاً به چند روش مهم جلوگيري از سرما زده گي يا کم نمودن خسارات آن اشاره مينمائيم، البته جهت جلوگيري سرما ها از دو روش استفاده کرده ميتوانيم.

روشهاي حفاظت فعال است: که اين روش مخارج زياد ايجاب ميکند.
روش هاي حفاظت غير فعال است: درين روش ميتوان با بلند بردن مقاومت نباتات و استعمال مواد بالاي آنها که يک روش وقايوي است اقدام کرد.

طريقه هاي را که براي جلوگيري از سرماي غير مترقبه جلوگيري مينمايد قرار ذيل تشريح ميکنيم.
حفاظت به وسيله بخاري که متداول ترين و قديمي ترين روش است که در باغ هاي ميوه مورد استفاده قرار ميگيرد، البته اين روش غير اقتصادي بوده فعلاً مورد استفاده قرار نميگيرد.
انتخاب باغ هاي ميوه در جا هاي که هوا جريان داشته باشد.
فرش نمودن پلاستيک سياه در روي باغ که در طول روز انرژي آفتاب را جذب نموده و از طرف شب حرارت را بلند ميبرد.
آتش نمو دن تاير موتر و ديگر مواد سوخت که باعث با لا بردن هواي سرد از سطح باغ ميشود، البته دود از طرف شمال صورت گيرد تا به تمام باغ انتشار پيدا کرده بتواند.
فرش نمودن ريگ درشت به سطح باغ که در طول روز حرارت را جذب نموده و در شب حرارت سطح باغ را بلند برده و هواي سرد را از سطح باغ بلند ميکند.

مأخذ:
1.  معيني- مهندس عباس علي - مباني علمي پرورش درختان ميوه.ص ص107،108،109
2.  رسولزادگان - يوسف - ميوه کاري در مناطق معتدله.ص ص545،546
3.  فاوست -  ميکلوس - فزيولوژي درختان ميوه مناطق معتدله.ص ص454،455،456
4.  قاسمي - تراب امير - سرما زده گي گيا هان.ص ص 17،18،19
5.  فرانسيس - چارليز - کشاورزي پايدار در مناطق معتدله. ص ص756،757
6.  سالارديني، داکتر علي اکبر - حاصل خيزي خاک.ص ص137،138