لـــه قـــران عظــیم الشـــان ســـره د مرکـــو توحیـــد
محترم ډاکترصاحب نثاراحمدصمدواصفي
دنښترویبلاګ اداره له هرڅه لمړی تاسو ټولو درنو لوستونکو ته د نېکمرغه کوچني اختر مبارکي وايي اوهیله لري چې له خپلو درنو کورنیو سره به دمبارکې روژې له ټولو مفاداتو څخه برخمن شوي یاست.
باید زیاته کړوچې د نښترویبلاګ سږ کال هم له نېکه مرغه دقدرمن او قدردان ډاکترصاحب نثاراحمدصمدواصفي له په زړه پورې ملګرتیا څخه برخمن و.
تاسوکولای شئ په لاندې توګه لـه قـران عظـیم الشـان سـره د مرکـو توحیــد په مینه مینه ولولئ اومخ ته پرتې پوښتنې مو په اساني سره ځواب کړئ.
دمحترم ډاکترصاحب د زحمتونو او ایماندارۍ بدله یوازې الله تعالی ج ورکولای شي خوموږهغه لوی ذات ته کولای شو لاسونه لپه او دمحترم ډاکترصاحب اودرنې کورنۍ لپاره یې دهوسا اوبسیا ژوند او اخروي ښېګڼو دعا وکړو.
الله ج دې ورته د دومرو زخمتونو عوض یو په زره ورکړي .امین
( لومړۍ برخه )
درنو لوستونکو ، دغه خاصه لړۍ چی د « د قرآن سره مرکه » نومیږی ، د قرآن پوهنی ډیره آسانه ، دلچسپه او ګټوره طریقه ده . دا زما د هغه کتاب ځینی انتخابي برخی دي چی اووه اته کاله مخکی می تهیه کړی او لیکلی دی خو تر اوسه چاپ سوی نه دی .
دلته د قرآنکریم څخه د حال په ژبه پوښتنی کیږی او هغه د خپلو آیتونو له مخی ځوابونه وایی . سوالونه انساني دي خو ځوابونه قرآني دي . نو هیله من یم چی د توجه او هڅېدو وړ مو وګرځی ، دا ځکه چی نن د عمل ورځ ده بېله حسابه خو سبا د حساب ورځ ده بېله عمله ! نو دا تاسو او دا هم د دې لړۍ لومړۍ برخه ، والسلام .
ستاسو د دعاوو محتاج نثار احمد صمد واصفی .
سَلام عَلیکَ ، سلامتی دی وی پر تا (۱)
سَلام لکَ ، سلامتی دی وی درباندی (۲)
پوښتنه : که لطفأ خپل ځان را وپیژنې ؟
ځواب : زه د الله کتاب یم (۳) ، نوم می قرآن دی (۴) .
پوښتنه : خو ما داسی هم اورېدلي دي چی ته د قرآن څخه علاوه نور نومونه او صفتونه هم لرې ، آیا خپل دغسی څو اسمونه او صفات را ښوولای سې ؟
ځواب : هو ، زه ډیر نومونه او صفتونه لرم چی د بیلګې په توګه به ځینی دروښیم :
کتاب (۵) ، رحمت (۶) ، حکمت (۷) ، حدیث (۸) ، هُدا یعنی هدایت (۹) ، فرقان یعنی د حق او باطل بېلوونکی (۱۰) ، مُبین یعنی ښکاره دلیل (۱۱) ، ایمان (۱۲) ، کریم یعنی لوی (۱۳) ، کلام (۱۴) ، عدل (۱۵) ، برهان (۱۶) ، نور (۱۷) ، شفا (۱۸) ، موعظت یعنی نصیحت (۱۹) ، ذکر (۲۰) ، مبارک (۲۱) ، حکیم (۲۲) ، مُهیمین یعنی ساتونکی (۲۳) ، منیر (۲۴) ، مصدق یعنی تصدیق کونکی ، د پیش ګویانو مصداق (۲۵) ، حبل الله یعنی د الله رسۍ (۲۶) ، بهترین کلام (۲۷) ، تنزیل یعنی نازل سوی (۲۸) ، علم (۲۹) ، نعمت (۳۰) ، حق (۳۱) ، هادی
(۳۲) ، عجب (۳۳) ، تذکره یعنی یادونه (۳۴) ، عُروة الوثقی یعنی ټینګه رسۍ (۳۵) ، صِدق یعنی رښتیا (۳۶) ، امر (۳۷) ، بُشری یعنی زیری ورکونکی (۳۸) ، عزیز (۳۹) ، بلاغ یعنی پیغام (۴۰) ، قصص یعنی بیان ، قصې (۴۱) ، صراط ، یعنی لاره (۴۲) ، عظیم (۴۳) ، بشیر یعنی زیری ورکوونکی (۴۴) ، نذیر یعنی خبردارﺉ ورکونکی (۴۵) ، مجید یعنی سترتیا لرونکی (۴۶) ، حُکم یعنی فیصله (۴۷)....
پوښتنه : دا خو ډیر په زړه پوری معلومات وو . آیا راته ویلای سې چی ته د چا تألیف یا کلام یې ؟
ځواب : زه د الله تعالی کلام یم (۴۸) .
پوښتنه : دا صحیح ده چی الله نازل کړی یې ، نو مځکی یا دغه دنیا ته چا راوړﺉ یې ؟
ځواب : د الله په امر یوې ملایکې راوړی یم چی جبریل نومیږی (۴۹) .
پوښتنه : پر مځکه دی چا ته تشریف راووړ ، یعنی جبریل (ع) چا ته ورتسلیم کولې ؟
ځواب : زه محمد (ص) ته راوړل کېدلم ، یعنی د هغه پر مبارک زړه را نازل کېدلم (۵۰) .
پوښتنه : اوس به یوه بله مسأله مطرح کړم او هغه دا چی ته کله دغه دنیا ته را نازل سوې ؟
ځواب : زما د نازل کېدو پیل د روژې د مبارکی میاشتی په یوه شپه کی وسو چی لیلة القدر نومیږی (۵۱) .
پوښتنه : لطفأ راته ووایه چی ته چیری نازل سوی یې ؟
ځواب : زما نزول په مکه کی پیل سوی دی (۵۲) .
پوښتنه : آیا صرف په همدې مکه او د هغې په مربوطاتو کی نازل سوی یې او که په نورو ځایو کی هم را نازل سوی یې ؟
ځواب : زه د مکې څخه علاوه په مدینه او د هغه په مربوطاتو کی هم نازل سوی یم (۵۳) .
(۱) : سورهً مریم ، آیت ۴۷ . (۲) : سورهً الواقعه ، آیت ۹۱ . (۳) : البقره : ۲ ؛ الانعام : ۹۲ ؛ الحجر : ۱ ؛ النمل : ۱ . (۴) : الانعام : ۱۹ ؛ یونس : ۳۷ ؛ یوسف : ۳ ؛ الاسراء ( بنی اسرایًل ) : ۹ . (۵) : البقره : ۲ ؛ النسأ : ۲۹ ؛ فاطر : ۱۰۵ . (۶) : الانعام : ۱۵۷ ؛ الاعراف : ۵۲ ، ۲۰۳ ؛ یونس : ۵۷ ؛ یوسف : ۱۱۱ ؛ النحل : ۶۴ ، ۸۹ . (۷) : الاسرأ : ۳۹ ؛ الاحزاب : ۳۴ (۸) : النجم : ۵۹ ـ ۶۰ ؛ الکهف : ۶ ؛ الطور : ۳۴ . (۹) : البقره : ۲ ، ۹۷ ، ۱۸۵ ؛ آل عمران : ۱۳۸ ؛ المایًده : ۴۶ ؛ الانعام : ۱۵۷ ؛ القصص : ۴۳ . (۱۰) : البقره : ۱۸۵ ؛ آل عمران : ۴ ؛ الفرقان : ۱ . (۱۱) : المایًده : ۱۵ ؛ یوسف : ۱ ؛ الحجر : ۱ ؛ الشعرأ : ۲ ؛ النمل : ۱ . (۱۲) : آل عمران : ۱۹۳ . (۱۳) : الواقعه : ۷۷ . (۱۴) : التوبه : ۶ ؛ الفتح : ۱۵ . (۱۵) : الانعام : ۱۱۵ . (۱۶) : النسأ : ۱۷۴ . (۱۷) : النسأ : ۱۷۴ ؛ المایًده : ۱۵ ؛ الاعراف : ۱۵۷ ؛ الشوری : ۵۲ ؛ التغابُن : ۸ . (۱۸) : یونس : ۵۷ ؛ الاسرأ : ۸۲ ؛ حم السجده : ۴۴ . (۱۹) : آل عمران : ۱۳۸ ؛ المایًده : ۴۶ ؛ یونس : ۵۷ ؛ هود : ۱۲۰ ؛ النور : ۳۴ . (۲۰) : الحجر : ۹ ؛ النحل : ۴۴ ؛ الانبیأ : ۵۰ ؛ یوسف : ۱۰۴ ؛ الطلاق : ۱۰ . (۲۱) : الانعام : ۹۲ ، ۱۵۵ ؛ الانبیأ : ۵۰ ؛ ص : ۲۹ . (۲۲) : آل عمران : ۵۸ ؛ یونس : ۱ ؛ لقمان : ۲ ؛ الزخرف : ۴ . (۲۳) : المایًده : ۴۸ . (۲۴) : الاحزاب : ۴۶ . (۲۵) : البقره : ۴۱ ، ۸۹ ، ۹۷ ؛ الانعام : ۹۲ ؛ آل عمران : ۳ ؛ یس : ۲ ؛ الاحقاف : ۱۲ ، ۳۰ . (۲۶) : آل عمران : ۱۰۳ . (۲۷) : الزمر : ۲۳ . (۲۸) : الشعرأ : ۱۹۲ ؛ یس : ۵ ؛ الواقعه : ۸۰ . (۲۹) : البقره : ۱۲۰ ؛ آل عمران : ۶۱ ؛ الرعد : ۳۷ . (۳۰) : الاضحی : ۱۱ . (۳۱) : البقره : ۲۶ ، ۹۱ ؛ المایًده : ۸۴ ؛ الانعام : ۶۶ ؛ الانفال : ۶ ؛ القصص : ۵۳ . (۳۲) : الاسرأ : ۹ ؛ الاحقاف : ۳۰ ؛ الجن : ۲ . (۳۳) : الجن : ۱ . (۳۴) : الحاقه : ۴۸ ؛ المدثر : ۴۹ ، ۵۴ ؛ الدهر : ۲۹ ؛ المزمل : ۱۹ ؛ طه : ۳ . (۳۵) : البقره : ۲۵۶ . (۳۶) : الزمر : ۳۲ . (۳۷) : الطلاق : ۵ . (۳۸) : البقره : ۹۷ ؛ النحل : ۸۹ ، ۱۰۲ ؛ النمل : ۲ ؛ الاحقاف : ۱۲.(۳۹) : حم السجده : ۴۱ . (۴۰) : ابراهیم : ۵۲ ؛ الانبیأ : ۱۰۶ . (۴۱) : آل عمران : ۶۲ . (۴۲) : الفاتحه : ۶ . (۴۳) : الحجر : ۸۷ . (۴۴) : حم السجده : ۴ . (۴۵) : حم السجده : ۴ ؛ الفرقان :۱ ؛ النجم : ۵۶ . (۴۶) : ق : ۱ ؛ البروج : ۲۱ . (۴۷) : الرعد : ۳۷ . (۴۸) : التوبه : ۶ ؛ الزمر : ۲۳ ؛ الفتح : ۱۵ . (۴۹) : البقره : ۹۷ ؛ النحل : ۱۰۲ ؛ الشعرا : ۱۹۳ . (۵۰) : محمد : ۲ ؛ البقره : ۹۷ ؛ آل عمران : ۳ ؛ الاعراف : ۲ ؛ النحل : ۴۴ . (۵۱) : البقره : ۱۸۵ ؛ الدخان : ۳ ؛ القدر : ۱ . (۵۲) : الانعام : ۹۲ . (۵۳) : التوبه : ۱۰۸ ؛ آل عمران : ۱۲۳ ، ۱۴۰ ، ۱۴۲ ؛ الاحزاب : ۲۲ ؛ البقره : ۱۴۴ ، ۱۹۸؛ الحج : ۲۷ ـ ۲۸ ؛ الفتح : ۱۰ .
( دوهمه برخه )
پوښتنه : ما اورېدلی دي چی ته یوازی د مسلمانانو له پاره نه ، بلکی یو نړۍ شموله کتاب یې . آیا همداسی ده ؟
ځواب : هو باالکل ، زما هدایت د ټول بشر له پاره دی (۱) .
پوښتنه : اوس به راسم دې ته چی ستا موضوع څه ده ؟
ځواب : دا خو ډیره ښه خبره ده ، زما موضوع انسان دی (۲) .
پوښتنه : آیا مشخصأ را ته ویلای سې چی له دې څخه ستا مقصد او مطلب څه دی ؟
ځواب : زما اصلی مقصد دا دی چی انسان د ګمراهۍ څخه وژغورم او هدایت او ښېګڼه ور په برخه کړم (۳) .
پوښتنه : دا خو ډیر عالی هدف دی ، نو آیا ستا په کومه خبره کی څه شک او شبهه پیدا کېدای سی ؟
ځواب : یا ، زما په هیڅ خبره کی آن د شک کوم ګنجایش هم نه ځاییږی او زما هره خبره حقیقي ، یقیني او قطعي ده (۴) .
پوښتنه : نو چی ته حق یې ، آیا ستا د حقانیت یو څو لنډ دلایل راته ویلای سې ؟
ځواب : هو ، زما د حقانیت څو بیلګې به داسی در وښیم :
الف ـ زما هره خبره پر حقیقت ولاړه ده (۵) .
ب ـ زما په خبرو کی هیڅ تضاد نسته (۶) .
ج ـ زما غوندی بل هیڅ کلام وجود نه لری (۷) .
د ـ زما په متن کی آن د یوې ذرې په اندازه هم لږښت او ډېرښت نسی راتلی (۸) .
پوښتنه : له دې معلومه سوه چی هر څوک باید پر تا ایمان راوړی . نو په دې ارتباط راته ویلای سې چی ته پر انسانانو باندی څه حقوق لرې ؟
ځواب : هو ، پر ما ایمان راوړل حتمي دی . پر انسانانو باندی زه ډیر حقونه لرم خو پنځه یې بنسټیز دي چی فرد فرد یې باید جدأ او حتمأ مراعات کړي ، یعنی :
۱ ـ پر ما ایمان راوړل چی د الله کتاب یم ( ۹) ؛
۲ ـ زما لوستل او تلاوت کول (۱۰) ؛
۳ ـ نور کسان په پوه کول چی غور وکړي (۱۱) ؛
۴ ـ زما پر لارښوونو او سپارښتونو باید عمل وسی ، مثلأ پر الله ایمان لرل ، لمونځ کول ، زکات ادا کول ، حج کول ، لنډه دا چی ښه اعمال کول او د بدو څخه ځان ساتل (۱۲) ؛
۵ ـ زما تبلیغ کول او تر خلکو پوری می رسول (۱۳) .
پوښتنه : دا خو ډیر اړین او مهم معلومت وو . اوس به راسم یوې بلی حساسی مسألې ته او هغه دا چی ځینی خلک وایی چی زه خو مسلمان یم ( یا موږ خو مسلمانان یو ) ، خیر دی چی د قرآن یعنی ستا بعضی احکام او اوامر عملی نکړو ( چی مثالونه به یې وروسته درسره مطرح کړم ) . نو آیا په دغسی حیلو او پلمو به برایًت حاصل کړي ؟
ځواب : نه ، داسی نه ده بلکی زما ټول حکمونه او هدایتونه به عملی کوي ، او زما د یوې برخی څخه انکار زما د ټول متن څخه د انکار په معنا دی او داسی کسان به په الهي عذاب مبتلا کیږی (۱۴) .
پوښتنه : ډیره مننه . آیا ستا څخه وروسته به هم کوم بل آسماني کتاب نازل سی ؟
ځواب : یا ، تر ما وروسته به هیڅ کوم بل آسماني کتاب نازل نسي او زه پر آخری نبی (ص) باندی نازل سوی یم نو ځکه زه وروستی کتاب یم (۱۵) .
پوښتنه : نو چی ته آخري کتاب یې معنا یې دا ده چی باید تر قیامت پوری وساتل سې . که داسی وی نو ته د خپلی تلپاتی ساتنی څه ثبوت او تضمین لرې ؟
ځواب : ډیر ښه سوال دې وکړ ، الله پخپله تر قیامته زما د ساتنی ذمه او مسؤلیت اخیستی دی (۱۶) . زه په هره دوره او هره موده کی د ژوندیو انسانانو په سینو کی ساتلیً پاتیږم (۱۷) . هسی خو زه په هره زمانه کی په شفاهی او تحریری دواړو شکلونو سره پاته یم او شتون لرم (۱۸) .
پوښتنه : د دې معنا دا ده چی ته د ټول انساني ژوندانه له پاره هدایت یې ، آیا همداسی ده ؟
ځواب : هو باالکل همداسی ده او زه د انساني هر اړخیزه هدایت لاره یم (۱۹) .
پوښتنه : ډیر تشکر. اوس به راسم دې موضوع ته چی ستا دعوت څه شي دی ، یعنی خلک څه ته رابولې ؟
ځواب : زما دعوت ( بلنه ) دا ده چی انسان د خپل خالق خوښ کړﺉ او ټاکلی دین چی اسلام دی قبول کړي (۲۰) ، د خپل رب د احکامو اطاعت وکړي (۲۱) ، په هر کار او معامله کی د رسول الله (ص) پیروي وکړي (۲۲) ، او د آخرت د بریالیتوب له پاره ایمان او ښه عمل خپل کړي (۲۳) .
پوښتنه : چی داسی ده ، نو آیا تا د انساني مسایلو ټول جزیًیات هم بیان کړي دي ؟
ځواب : ما اصلأ د انساني ژوندانه اصول او مبادي په بشپړ تفصیل سره بیان کړي دي (۲۴) ، د جزیًیاتو د تفصیل او عملی تشریح مسؤلیت زما حامل یعنی محمد (ص) ته سپارل سوی دی (۲۵) .
(۱) : یوسف : ۱۰۴ ؛ الفرقان : ۱ ؛ ص : ۸۷ ؛ القلم : ۵۲ ؛ التکویر : ۲۷ . (۲) : الانفطار : ۶ ؛ الانشقاق : ۶ ؛ العصر : ۲ ؛ الدهر : ۱ ؛ یس : ۷۷ . (۳) : العصر : ۱ ـ ۴ ؛ ابراهیم : ۱ ؛ الحدید : ۹ ؛ الطلاق : ۱۱ ؛ البقره : ۲۵۷ . (۴) : الحاقه : ۵۱ ؛ الواقعه : ۹۵ ؛ آل عمران : ۶۰ ؛ الاحزاب : ۴ . (۵) : الانعام : ۵ ؛ یونس : ۱۰۸ ؛ البقره : ۹۱ ؛ المایًده : ۸۴ ؛ الرعد : ۱ . (۶) : النسأ : ۸۲ . (۷) : البقره : ۲۳ ؛ یونس : ۳۸ ؛ هود : ۱۳ . (۸) : حم سجده : ۴۱ ـ ۴۲ ؛ الحجر : ۹ . (۹) : البقره : ۲۸۵ ؛ (۱۰) : البقره: ۱۲۱ ؛ (۱۱) : النحل : ۶۴ ؛ (۱۲) : آل عمران: ۱۱۰ ؛ (۱۳) : المایًده : ۶۶ ، آل عمران: ۱۱۰ ؛ (۱۴) : آل عمران : ۱۱۹ ؛ البقره : ۸۵ ، ۲۰۸ ؛ التوبه : ۸۶ ؛ (۱۵) : الاحزاب : ۴۰ . (۱۶) : الحجر : ۹ . (۱۷) : العنکبوت : ۴۹ . (۱۸) : القیامه : ۱۷ ؛ الانعام : ۹۲ ؛ الاحقاف : ۱۲ ؛ ص : ۸۷ ؛ القلم : ۵۲ . (۱۹) : البقره : ۲۰۸ ؛ آل عمران : ۱۹ ، ۸۵ ؛ الاسرأ : ۹ ؛ الذاریات : ۵۶ . (۲۰) : آل عمران : ۱۹ ، ۲۰ ، ۸۵ ؛ المایًده : ۳ ؛ الانعام : ۱۲۵ ؛ الحج : ۳۴ ؛ البقره : ۲۰۸ . (۲۱) : آل عمران : ۱۳۲ ؛ النسأ : ۵۹ ؛ المایًده : ۹۲ ؛ الانفال : ۴۶ ؛ التغابُن : ۱۲ . (۲۲) : آل عمران : ۳۱ ؛ الاعراف : ۱۵۸ ؛ النسأ : ۵۹ ؛ الانفال : ۴۶ ؛ محمد : ۳۳ . (۲۳) : البقره : ۶۲ ، ۸۲ ؛ المایًده : ۶۹ ؛ هود : ۲۳ ؛ ابراهیم : ۲۳ ؛ العصر : ۳ . (۲۴) : الانعام : ۱۵ ؛ هود : ۱ . (۲۵) : النحل : ۴۴ ، ۴۶ ؛ آل عمران : ۱۳۲ ؛ النسأ ۵۹ ؛ الاحزاب : ۲۱ .
( درېیمه برخه )
پوښتنه : دا خو په رښتیا هم ډیر مهم معلومات وو . اوس به یوه ذهني او معلوماتي پوښتنه وکړم او هغه دا چی آیا تا داسی حروف هم استعمال کړي دي چی د بیلو بیلو تورو په شکل وی ؟ که وی ، نو کوم دي او تعداد یې څو ته رسیږی؟
ځواب : هو ، ما دغسی حروف ذکر کړي دي چی « مقطعات » بلل کیږی او شمیر یې ۱۴ ته رسیږی . دا حروف د سورتونو په پیل کی راغلي دي ، مثلأ :
الم (۱) ، المص (۲) ، الر (۳) ، طه (۴) ، طس (۵) ، طسم (۶) ، حم (۷) ، حم عسق (۸) ، ق (۹) ، ن (۱۰) ، ص (۱۱) ، یس (۱۲) ، المر (۱۳) ، کهیعص (۱۴) .
پوښتنه : اوس به راسم دې ته چی آیا الله تعالی ستا په متن کی قسم هم اخیستی دی که یا ؟
ځواب : هو ، الله زما په متن کی څو ځله په خپل ځان قسمونه اخیستي دي (۱۵) .
پوښتنه : دا چی موضوع د قسم په ارتباط ده ، نو آیا الله تعالی په خپلو مخلوقاتو هم قسم اخیستی دی ؟
ځواب : الله پر خپلو ځینو مخلوقاتو د قسم غوندی تأکید کړی دی ، مثلأ : والعصر (۱۶) یعنی په زمانه می قسم ، والشمس (۱۷) یعنی په لمر می قسم ، والیل (۱۸) یعنی په شپه می قسم او ډیر نور .
پوښتنه : د دغو قسمونو او ټینګارونو څخه یې مطلب څه دی ؟ یعنی الله تعالی ستا په متن کی دغسی تأکید ولی کړی دی ؟
ځواب : تر څو انسانان د ایمان ځینو اساسی معیارونو او حقیقتونو ته په ټینګه متوجه کړی ، مثلأ د ملایکو په باره کی (۱۹) ؛ د قرآن د حقانیت په باره کی (۲۰) ؛ د رسول الله (ص) د حقانیت په هکله (۲۱) ؛ د محشر د ورځی حقانیت (۲۲) ؛ د انسان د حالت په هکله (۲۳) او نور .
پوښتنه : هو باالکل همداسی ده . اوس به یوه بله مسأله مطرح کړم او هغه دا چی آیا کولای سم وپوښتم چی ستا د تلاوت آداب کوم دي ؟
ځواب : ډیر ښه ، زما د تلاوت څو مهم آداب په دې ډول دي :
لومړی ـ پاک او صاف والی (۲۴) ؛
دوهم ـ تر هر څه مخکی تعوذ ( یعنی اعوذ باالله من الشیطن رجیم ) ویل (۲۵) ؛
درېیم ـ وروسته تسمیه ( یعنی بسم الله الرحمن الرحیم ) ویل (۲۶) ؛
څلورم ـ سَوکه سَوکه او په سړه سینه تلاوت کول (۲۷) ؛
پنځم ـ په تلاوت کی له تلواره کار نه اخیستل (۲۸) ؛
شپږم ـ په خشوع او خضوع سره تلاوت کول (۲۹) ؛
اووم ـ پر هغه باندی غور او تدبُر کول (۳۰) ؛
اتم ـ د نورو له خوا په چوپتیا او ډیره توجه سره زما تلاوت اورېدل (۳۱) ؛
نهم ـ د سجده آیتونو په لوستلو یا اورېدلو سره سجده ادا کول (۳۲) ؛
پوښتنه : د تلاوت آداب خو په رښتیا هم ډیر مهم دي . په همدې ارتباط آیا راته ویلای سې چی د ستا د تلاوت ښه وخت کله دی ، یعنی ته باید څه وخت تلاوت سې ؟
ځواب : د ممنوعه وختونو څخه پرته هر وخت تلاوت کېدای سم . خو ښه وخت یې سهار دی (۳۳) .
(۱) : البقره : ۱ ؛ ال عمران : ۱ ؛ العنکبوت : ۱ ؛ الروم : ۱ ؛ لقمان : ۱ ؛ السجده : ۱ . (۲) : الاعراف : ۱ . (۳) : یونس : ۱ ؛ هود : ۱ ؛ یوسف : ۱ ؛ ابراهیم : ۱ ؛ الحجر : ۱ . (۴) : طه : ۱ . (۵) : النمل : ۱ . (۶) : الشعرأ : ۱ ؛ القصص : ۱ . (۷) : المومن : ۱ ؛ حم سجده : ۱ ؛ الزخرف : ۱ ؛ الدخان : ۱ ؛الجاثیه : ۱ ؛ الاحقاف :۱ ؛ الشوری : ۱ . (۸) : الشوری : ۱ـ ۲ . (۹) : ق : ۱ . (۱۰) : القلم : ۱ . (۱۱) : ص : ۱ . (۱۲) : یس : ۱ . (۱۳) : الرعد : ۱ . (۱۴) : مریم : ۱ . (۱۵) النسأ ۶۵ ؛ یونس ۵۳ ؛ تغابن ۷ ؛ مریم ۶۸ ؛ الحجر ۹۲ ؛ المعارج ۴۰ ؛ الذاریات ۲۳ . (۱۶) : یونس : ۱۵ . (۱۷) : یس : ۶۹ ؛ انبیأ : ۵ ؛ الحاقه : ۴۱ ؛ الطور : ۳۰ . (۱۸) : الیل : ۱ . (۱۹) : الصافات ۱ ـ ۵ ؛ (۲۰) : الواقعه ۷۵ ـ ۷۷ ؛ (۲۱) : یس ۱ ـ ۲ ؛ (۲۲) : الذاریات ۱ ـ ۶ ؛ (۲۳) : العادیات ۱ ـ ۶ ؛ (۲۴) : الواقعه : ۷۹ . (۲۵) : النحل : ۹۸ . (۲۶) : العلق : ۱ . (۲۷) : المزمل : ۴ . (۲۸) : القیامه : ۱۶ ؛ طه : ۱۱۴ . (۲۹) : الاسرأ : ۱۰۹ . (۳۰) : النسأ : ۸۲ ؛ ص : ۲۹ . (۳۱) : الاعراف : ۲۰۴ . (۳۲) : مریم : ۵۸ ؛ الاسرأ : ۱۰۷ ؛ السجده : ۱۵ . (۳۳) : بنی اسراییل ۷۸ .
( څلورمه برخه )
پوښتنه : موږ خو دومره پوهیږو چی ته د خیر او ښیګڼو یوه نمونه یې . نو کولی سې چی ستا ځینی فضایل یا ښېګڼی راته ووایې ؟
ځواب : زما ښېګڼی ډیری دي چی څو مختصری بیلګې به یې داسی در وپیژنم :
لومړی ـ زه د الله کلام یم (۱) ؛
دوهم ـ زما غوندی بل کلام نسته او زه بهترین کلام یم (۲) ؛
درېیم ـ زما کار دا دی چی انسانان د ګمراهۍ د تیارې څخه راوباسم او د هدایت رڼا ته یې راوبولم (۳) ؛
څلورم ـ زه زړونو ته حوصله بخښم او ذهن او فکر ته ټینګښت عطأ کوم ( ۴) ؛
پنځم ـ زه د ټولو انسانانو د روحي ناروغیو له پاره د شفا پیغام یم (۵) ؛
شپږم ـ زه ایمان والاوو ته بشارت یا زیری یم (۶) ؛
اووم ـ زما اغېزه ثابته او مُسَلمه ده (۷) ؛
اتم ـ زما تلاوت یو ډیر لوی عبادت دی (۸) .
پوښتنه : والله دا خو ډیر مهم ټکې وو . اوس به د لوستونکو یا اورېدونکو پام یوې بلی موضوع ته را واړم او هغه دا چی آیا راته ویلای سې چی پر تا باندی مخالفینو اعتراضونه هم کړي دي ؟ که وی لطفأ یې څو بیلګې راته ووایه .
ځواب : هو ، پر ما باندی مخالفینو یو څه اعتراضات او نیوکي کړي دي چی ځینی یې دا دي :
لومړی ـ وایی چی زه د رسول الله (ص) له خوا جوړ سوی یم او ګواکی الله تعالی نه یم نازل کړی (۹) ؛
دوهم ـ وایی که موږ دا ومنو چی ته د الله له خوا نازل سوی یې ، نو بیا سوال دا دی چی ولی په یو ځایی توګه نه یې نازل سوی او ولی لږ لږ نازل سوی یې (۱۰) ؛
درېیم ـ وایی چی رسول الله (ص) زه د یو عجمي شخص [ غیر عرب ] په مرسته جوړ کړی یم (۱۱) ؛
څلورم ـ وایی چی زه باید د هغو دوو مشهورو کسانو څخه پر یوه نازل سوی وای چی د عربو د دوو مشهورو ښارونو [ یعنی مکې او طایف ] مشران وو (۱۲) ؛
پنځم ـ وایی چی زما پر ځای کوم بل [ نرم دریځه ] قرآن باید نازل سوی وای تر څو د دوی له پاره د منلو وړ وای (۱۳) ؛
شپږم ـ وایی چی زه باید د دوی د هیلو مطابق بدل سم (۱۴) ؛
اووم ـ زه یې شعر او شاعري بللی یم (۱۵) ؛
اتم ـ زه یې د پخوانیو خلکو بې سر او بې پښو داستانونه ګڼلی یم (۱۶) ؛
نهم ـ زه یې د خوب او خیال پاشلیً بیان بللی یم (۱۷) ؛
لسم ـ زه یې جادو بللی یم (۱۸) ؛
پوښتنه : استغفرالله ! د پخوانیو کافرانو او نننیو ملحدانو نظر خو بالکل یو دی . هغوی ولی داسی کول یا یې ولی اوس کوی ؟ یعنی ستا مخالفت ولی سوی دی یا کیږی ؟
ځواب : د بیلا بیلو خلکو له خوا زما سره مخالفت سوی دی چی د علتونو څو مثالونه یې دا دي :
لومړی ـ د نفساني غوښتنو پیروي (۱۹) ؛
دوهم ـ د لاس تنګۍ او بدحالۍ خطر (۲۰) ؛
درېیم ـ د ظلم او زیادتیو ناوړه عادت (۲۱) ؛
څلورم ـ د پلرونو او نیکونو په پټو سترګو تقلید (۲۲) ؛
پنځم ـ خپل منځي تعصب او ډلی ډلی والی (۲۳) ؛
شپږم ـ مجرمانه ذهنیت او تفکر (۲۴) ؛
اووم ـ ضدیت او سپین سترګي (۲۵) .
(۱) : التوبه : ۶ ؛ الفتح : ۱۵ ؛ یونس : ۳۷ . (۲) : الاسرأ : ۸۸ ؛ یونس : ۳۸ ؛ البقره : ۲۳ ـ ۲۴ ؛ هود : ۱۳ ـ ۱۴ . (۳) : ابراهیم : ۱ ؛ الاسرأ : ۹ . (۴) : النحل : ۱۰۲ . (۵) : یونس : ۵۷ ؛ الاسرأ : ۸۲ ؛ حم سجده : ۴۴ . (۶) : البقره : ۹۷ ؛ النحل : ۸۹ ، ۱۰۲ ؛ النمل : ۲ ؛ الاحقاف : ۱۲ . (۷) : الزمر : ۲۳ ؛ الاسرأ : ۱۰۷ ، ۱۰۹ ؛ الحشر : ۲۱ . (۸) : فاطر : ۲۹ ؛ البقره : ۱۲۱ ؛ الاحزاب : ۳۴ . (۹) : یونس : ۳۸ ؛ هود : ۱۳ ؛ الانبیأ : ۵ ؛ الفرقان : ۴ ؛ السجده : ۳ . (۱۰) : الفرقان : ۳۲ ؛ الاسرأ : ۱۰۶ ؛ التوبه : ۸۶ ، ۱۲۴ ، ۱۲۷ ؛ محمد : ۲۰ . (۱۱) : النحل : ۱۰۳ ؛ الفرقان : ۴ . (۱۲) : الزخرف : ۳۱ . (۱۳) : یونس : ۱۵ . (۱۴) : یونس : ۱۵ . (۱۵) : یس : ۶۹ ؛ انبیأ : ۵ ؛ الحاقه : ۴۱ ؛ الطور : ۳۰ . (۱۶) : الانعام : ۲۵ ؛ الانفال : ۳۱ ؛ النحل : ۲۴ ؛ الفرقان : ۵ ؛ المطففین : ۱۳ . (۱۷) : الانبیأ : ۵ . (۱۸) : السبا : ۴۳ ؛ الزخرف : ۲۰ ؛ الانبیأ : ۳ ؛ الاحقاف : ۱۷ ؛ المدثر : ۲۴ . (۱۹) : القمر : ۳ . (۲۰) : القصص : ۵۷ . (۲۱) : العنکبوت : ۴۹ . (۲۲) : البقره : ۱۷۰ ؛ المایًده : ۱۰۴. (۲۳) : ص : ۱ ـ ۲ ؛ الفتح : ۲۶ . (۲۴) : المطففین : ۱۲ . (۲۵) : البقره : ۸۹ ـ ۹۰ ؛ العنکبوت : ۴۷ .
( پنځمه برخه )
پوښتنه : ځینی ملحدان او حتی تش په نوم مسلمانان او سیکولران دا استدلال کوی چی که د مسلمانانو بد اعمال د زلزلو او نورو آفتونو سبب کېدای سی نو باید کفار خو اوس ټول یا غرق سوي وای او یا په مځکه ننوتلي وای . دغسی منکرانو ته څه ځواب لرې ؟
ځواب : د هغوی د دې شبهې په باره کی به درته ووایم چی کافران دې کله هم دا ګومان نه کوی چی الله دوی ته مهلت ورکوی ( او په عاجل عذاب او آفت یې نه وژنی ) یعنی دا دې د دوی په ګټه وی . بلکی الله مهلت یوازی د دې له پاره ورکوی چی ګناهونه یې ډیر سی او د دوی له پاره سپکونکیً عذاب تیار دی (۱) .
پوښتنه : هغوی دې الله اصلاح او فلاح کړی چی بې دلیله او چټی دغسی ضدیت درسره لری . اوس به یوه بله موضوع مطرح کړم او هغه دا چی د دې دنیا په باره کی څه فکر کوې ؟
ځواب : دا دنیا د انسانانو ازمویَنځی دی (۲) ، دا یو مؤقتی او فاني ځای دی او تر دې وروسته به قیامت راځی او یو بل مستقل او تلپاته جهان به شتون ولری (۳) . دا دنیا د لوبو ځای دی (۴) ، د خطا ایستلو ځای دی (۵) ، د ښکلاوو او ویاړ ښودلو نوم دی (۶) ، د آخرت په پرتله دا ډیر محدود او کوچنی دی (۷) .
پوښتنه : ستا د دې خورا مهمو ارشاداتو او لارښوونو څخه ډیره مننه . بله پوښتنه می دا ده چی ستا په نظر د انسان د ژوند څخه مقصد څه دی ؟ مطلب دا چی انسان ولی خلق سوی دی ؟
ځواب : د انسان د ژوندانه مقصد د الله بشپړ اطاعت ، عبادت او بندګي ده (۸) .
پوښتنه : سبحان الله ! یوه بله مسأله چی له ډیره وخته یې په ذهن کی لرم دا ده چی ځینی پوهان او پروفیسوران ادعا کوی چی موږ په لابراتوار کی دا یا هغه ژوندی شی جوړ کړ . آیا را ته ویلای سې چی مخلوق ( په تیره بیا انسانان ) څومره قدرت لری ؟
ځواب : خورا لږ حتی هیڅ ، که ټول مخلوق هم سره یو ځای سی ، حتی یو مچ به لا جوړ نه کړای سی (۹) .
پوښتنه : آیا دا رښتیا ده چی د عربو د هغه مهال مشرکانو الله ته عقیده لرله یعنی الله یې مانه ؟
ځواب : هو همداسی ده ، هغوی الله د کایناتو خالق او مُدبر باله (۱۰) .
پوښتنه : چی داسی ده نو د بتانو عبادت یې ولی کاوه ؟
ځواب : هغوی دا بتان د الله له پاره وسیله او واسطه بلله (۱۱) او د هغو په عبادت سره یې ځانونه الله ته نږدې احساسول (۱۲) .
پوښتنه : استغفرالله ! نن خو هم ډیرئ کسان په بې خبرۍ او غیر شعوري توګه د خالق پر ځای د مخلوق څخه مراد او مرسته غواړی . الله تعالی دی هغوی پوه کړی . په هر صورت ، آیا داسی ګناه هم سته چی نه بخښل کیږی ؟ که وی نو هغه کومه یوه ده ؟
ځواب : هغه شِرک دی چی هیڅ نه بخښل کیږی (۱۳) .
پوښتنه : آیا د کوم مشرک له پاره بخښنه یا مغفرت غوښتل کېدای سی ؟ ځکه ځینی کسان په بې خبرۍ یا بې تفاوتۍ سره وایی چی فلانی ( کافر یا مشرک...) دې خدای وبخښی . آیا د الله څخه د کافر له پاره دغسی مغفرت غوښتل کیدای سی ؟
ځواب : یا قطعأ نه ، دا ځکه چی د هغه کفر ، شِرک او غیر مسلمانتوب له وړاندی لا معلوم او ثابت دی چی ځای یې دوږخ دی (۱۴) .
(۱) : آل عمران ۱۷۸ ؛ (۲) : الملک : ۲ ؛ هود : ۷ ؛ المایًده : ۴۸ ؛ الانعام : ۱۶۵ ؛ الکهف : ۷ . (۳) : یونس : ۲۴ ؛ الکهف : ۴۵ . (۴) : الانعام : ۳۲ ؛ العنکبوت : ۶۴ ؛ محمد : ۳۶ ؛ الحدید : ۲۰ . (۵) : آل عمران : ۸۵ : الانعام : ۷۰ ، ۱۳۰ ؛ الاعراف : ۵۱ ؛ لقمان : ۳۳ ؛ فاطر : ۵ . (۶) : الحدید : ۲۰ . (۷) : النسأ : ۷۷ ؛ التوبه : ۳۸ ؛ الرعد : ۲۶ ؛ یونس : ۲۴ . (۸) : الذاریات : ۵۶ ؛ البقره : ۲۱ ؛ یونس : ۳ ؛ النحل : ۳۶ ؛ الانبیأ : ۲۵ . (۹) : الحج : ۷۳ . (۱۰) : یونس : ۳۱ ؛ المومنون : ۸۴ ـ ۹۰ . (۱۱) : یونس : ۱۸ ؛ الزمر : ۴۳ . (۱۲) : الزمر : ۳ . (۱۳) : النسأ : ۴۸ ، ۱۱۶ . (۱۴) : التوبه : ۱۱۳ـ۱۱۴ .
( شپږمه برخه )
پوښتنه : که ستا خوښه وی اوس به یو څو ذهني او معلوماتي پوښتنی مطرح کړم . ما اورېدلی دي چی ستا په متن کی یو داسی سورت دی چی په هر آیت کی یې د « الله » لفظ موجود دی ، که وی نو دا کوم سورت دی ؟
ځواب : دا سورهً المجادله دی .
پوښتنه : د ام القری څخه علاوه تا « مکه » په بل کوم نوم سره بللې ده ؟
ځواب : هغه « بکه » ده ( آل عمران : ۹۶ ) .
پوښتنه : ستا په متن کی تر ټولو اوږد آیت کوم یو دی ؟
ځواب : د سورهً البقره ۲۸۲ نمبر آیت دی .
پوښتنه : آیا راته ویلای سې چی ستا په آیتونو کی تر ټولو کوچني او لنډ آیتونه کوم دي ( بېله مقطعاتو ) ؟
ځواب : والضحی ؛ والفجر ؛ والعصر ؛ الرحمن .
پوښتنه : هغه کوم آیتونه دي چی د ( الف ) څخه تر ( ی ) پوری ټول حروف پکښی شامل دي ؟
ځواب : البقره ۲۸۲ ؛ آل عمران ۱۵۴ ؛ الفتح ۲۹ .
پوښتنه : آیا پوښتلای سم چی ستا په متن کی څو سورتونه د اشخاصو په نوم دي ؟
ځواب : اووه سورتونه د انسانانو په نوم دي : سورهً مریم ، سورهً محمد ، سورهً ابراهیم ، سورهً لقمان ، سوره ً یونس ، سورهً یوسف ، سورهً نوح .
پوښتنه : ډیره مننه ، آیا کولای سم چی وپوښتم ستا تر ټولو کوچني درې سورتونه کوم دي ؟
ځواب : سورهً الکوثر ، سورهً العصر ، سوره ً اخلاص .
پوښتنه : الله تعالی په کوم ځای کی فرمایلي دي چی دین می درته پوره کړ او اسلام می د دین په حیث درته غوره کړ ؟
ځواب : سورهً المایًده ، درېیم نمبر آیت .
پوښتنه : څو سورتونه د نبیانو په نوم دي ؟
ځواب : شپږ دي ، یعنی : سورهً یونس ، سورهً هود ، سورهً یوسف ، سورهً ابراهیم ، سورهً محمد ، سورهً نوح .
پوښتنه : ما اوریدلی دي چی یو څو سورتونه د حیواناتو په نوم هم سته . که وی نو هغه کوم دي او د کومو حیواناتو په نوم دي ؟
ځواب : پنځه دي ، یعنی : البقره [ غوا ] ، النحل [ مچۍ ] ، النمل [ میږی ] ، العنکبوت [ غڼی ] ، الفیل [ فیل ] .
پوښتنه : د رسول الله (ص) د کوم اکا نوم ستا په متن کی ذکر سوی دی او چیری ؟
ځواب : ابی لهب ، په سورهً تبت کی .
پوښتنه : تا د خپل متن په کوم ځای کی رسول الله (ص) احمد هم بللی دی ؟
ځواب : په سورهً الصف آیت نمبر ۶ کی .
پوښتنه : کوم نېک اشخاص ، چی نبیان نه وو ، تا په احترام یاد کړي دي ؟
ځواب : شپږ دي : لقمان ( لقمان ۱۲ او ۱۳ ) ؛ د مصر عزیز ( یوسف ۳۰ ، ۵۱ ، ۷۸ ، ۸۸ ) ؛ ذالقرنین ( الکهف ۸۳ ، ۸۶ ، ۹۴ ) ؛ طالوت ( البقره ۲۴۷ ، ۲۴۹ ) ؛ عمران ( آل عمران ۳۳ ، ۳۵ ؛ التحریم ۱۲ ) ؛ زید ( الاحزاب ۳۷ ) .
پوښتنه : د کوم سورت په پیل کی « بسم الله الرحمن الرحیم » نسته ؟
ځواب : د سورهً التوبه ( برأت ) په پیل کی نسته .
پوښتنه : په کوم ځای کی الله تعالی ستا د حفاظت ذمه پخپله اخیستې ده ؟
ځواب : د الحجر سورت په نهم آیت کی .
پوښتنه : ما داسی اورېدلی دي چی ستا دوه سورتونه ۱۱۱ آیتونه لری او دوه سورتونه هم ۴۵ آیتونه لری . که همداسی وی نو دا کوم سورتونه دي ؟
ځواب : هو ، سورهً بنی اسراییل او سوره یوسف هر یو ۱۱۱ آیتونه لری ، او سورهً فاطر او سورهً ق هر یو ۴۵ آیتونه لری .
پوښتنه : آیا دا رښتیا ده چی تا په خپل ټول متن کی صرف د یوې ښځي نوم ذکر کړی دی ؟ که وی هغه څوک ده ؟
ځواب : هو ، دا مریم (ع) ده ( التحریم ۱۲ ؛ آل عمران ۴۵ ؛ مریم ۲۷ ؛ المؤمنون ۲۵ ؛ المایًده ۷۵ ) .
( اوومه برخه )
پوښتنه : الله تعالی په سورهً الانبیا کی رسول الله (ص) په کوم لقب سره یاد کړی دی ؟
ځواب : رحمته للعالمین ( آیت نمبر ۱۰۷ ) .
پوښتنه : آیا ستا په متن کی داسی سورت یا سورتونه هم سته چی شروع یې د هماغه سورت د نوم څخه کیږی ؟
ځواب : هو ، درې سورتونه دي : سورهً طه ، سورهً رحمن ، سورهً یس .
پوښتنه : آیا راته ویلای سې چی کوم سورت د میوې په نوم دی او کوم سورت د یو حکومت یا هیواد په نوم دی ؟
ځواب : سورهً التین [ انځر ] او سورهً الروم [ د روم سلطنت ] .
پوښتنه : په سورهً الاحزاب کی رسول الله (ص) په کوم لقب سره یاد سوی دی ؟
ځواب : خاتم النبیین ( الاحزاب ۴۰ ) .
پوښتنه : آیا تا د ظالمانو نومونه هم ذکر کړي دي ؟ که وی نو هغوی څوک دي ؟
ځواب : هو ذکر کړي می دي : جالوت ( البقره ۲۴۹ ، ۲۵۰ ، ۲۵۱ ) ؛ هامان ( القصص ۶ ، ۸ ) ؛ سامري ( طه ۸۵ ، ۸۷ ، ۹۵ ) ؛ اذر ( الانعام ۷۴ ) ؛ فرعون ( القصص ۶ ، ۸ ) ؛ قارون ( الغافر ۲۴ ) ؛ ابو لهب ( تبت ۱ ) .
پوښتنه : دا خو عجیب ښه معلومات وو . اوس به یوه بله موضوع مطرح کړم او هغه دا چی آیا حضرت عیسی (ع) د رسول الله (ص) د راتګ بشارت ورکړی دی ؟
ځواب : هو ، دا خبر په سورهً صف آیت نمبر ۶ کی راغلی دی .
پوښتنه : که راته ووایې چی څو سورتونه په صرف یو حرف سره پیلیږی ؟
ځواب : درې دي : سورهً ص ، سورهً ق ، سورهً ن .
پوښتنه : هغه کوم یوازینی صحابي دی چی ستا په ټول متن کی یې نوم ذکر سوی دی ؟
ځواب : هغه زید بن حارثه دی ( الاحزاب ، آیت نمبر ۳۷ ) .
پوښتنه : « یو د بل غیبت مه کوئ » ، دا الهي امر چیری سوی دی ؟
ځواب : د سورهً الحجرات په ۱۲ نمبر آیت کی .
پوښتنه : په لوح محفوظ کی ستا د شتون ذکر چیری سوی دی ؟
ځواب : په سورهً البروج آیت نمبر ۲۲ کی .
پوښتنه :« بېشکه مؤمنان وروڼه دي » ، دا خبره چیری سوې ده ؟
ځواب : الحجرات ۱۰ .
پوښتنه : یوه بله ذهني پوښتنه می دا ده چی د کوم سورت هر آیت د (د) په حرف او د کوم سورت هر آیت د (س) په حرف سره ختمیږی ؟
ځواب : سورهً اخلاص او سورهً الناس .
پوښتنه : آیا راته ویلای سې چی ستا په متن کی تر ټولو اول کومه دعا راغلې ده ؟
ځواب : زما په متن کی لومړنۍ دعا ( اِهدِنا الصِراط المستقِیم ) ده چی د سورهً الفاتحه په ۶ نمبر آیت کی واقع ده .
پوښتنه : الله تعالی ستا د متن په کوم سورت او کوم آیت کی د یو بېګناه انسان قتل د ټولو انسانانو قتل بللی دی او د یو انسان ژغورل یې د ټولو انسانانو ژغورل بللی دی ؟
ځواب : د المایًده سورت ۲۲ نمبر آیت .
پوښتنه : تا چیری د الله تعالی دا خورا مهم او بنسټیز ارشاد ذکر کړی دی چی فرمایي : تر څو په ځان کی ( مثبت ) بدلون را نه وړې الله تعالی دې ( روان ) حالت نه بدلوي ؟
ځواب : د الرعد سورت په ۱۱نمبر آیت کی .
پوښتنه : آیا تا په کوم سورت کی دوه واره « بسم الله الرحمن الرحیم » ذکر کړې ده ؟ که وی ، هغه چیری ده ؟
ځواب : سورهً النمل ( ابتدا او ۳۰ نمبر آیت کی ) .
پوښتنه : کوم دوه سورتونه دي چی که یې نوم له کیڼ ( چپې ) خوا ولوستل سی ، بیا هم هماغه وی ؟
ځواب : سورهً « لیل » او سورهً « تبت » .
( اتمه برخه )
پوښتنه : غواړم ډیره ساده خو په عین حال کی اساسي پوښتنه درڅخه وکړم او هغه دا چی الله تعالی څوک دی ؟
ځواب : الله د هغه هستۍ حقیقی نوم دی (۱) چی دا ټول کایًینات یې پیدا کړی دی (۲) . الله یو دی او شریک نه لری (۳) . هغه ژوندی دی (۴) ، هر څه اوري (۵) هر څه وینی (۶) . همدغه الله رزق ورکونکی دی (۷) ، هدایت ورکونکی دی (۸) ، د هر شي او هر څه مالک یعنی څښتن دی (۹) . هغه د ټول عالم رب دی (۱۰) . هغه مطلق حاکم دی (۱۱) . هغه پر هر څه قدرت لری (۱۲) . هغه د ناپایه رحم لرونکی دی (۱۳) . د عبادت وړ صرف او صرف هماغه دی (۱۴) . هغه معافوَنکی (۱۵) او بخښونکی دی (۱۶) . هغه ستر او عظیم دی (۱۷) . هغه د هیڅ څخه هر څه یعنی د عدم څخه هستي راوړونکی دی (۱۸) . هغه ظاهر (۱۹) او باطن (۲۰) دی . هغه جبار (۲۱) او قهار (۲۲) هم دی . هغه توبه قبلونکی او مهربان دی (۲۳) . هغه دا ټول کاینات چلوی (۲۴) . هغه د مځکی او آسمان په هر پټ او ښکاره شي خبر دی (۲۵) . هغه په هر حرکت خبر دی (۲۶) . ژوند او مرګ صرف د هغه په اختیار کی دی (۲۷) . هغه د تل راهیسی موجود دی او تل به پاته وی (۲۸) . هغه بې ساری او بې مثاله دی (۲۹).....
پوښتنه : سبحان االله ! دا څومره اړین او مهم تعارف و ، ډیره مننه . بل سوال می دا دی چی آیا لوی خدای د هر مسلمان دعا اوری او هغه قبلوی ؟
ځواب : هو باالکل ، الله وایی ما در وبوله چی دعا دې قبوله کړم (۳۰) .
پوښتنه : نو د الهي محبت معیار کوم دی ؟
ځواب : د محمد (ص) رښتیانۍ پیروي هغه معیار دی چی دا ترې معلومیږی چی یو څوک د الله سره څومره مینه او محبت لری (۳۱) .
پوښتنه : تا مخکی وویل چی الله تعالی هر څه کولای سی او پر هر څه قدرت لری . نو تر کومه ځایه چی د خلقت خبره ده ، آیا الله تعالی هر شی پخپله او یوازی جوړ کړی دی که د ملایکو په ګډون ؟
ځواب : هر شی او هره پدیده الله پخپله او یوازی پیدا کړی دی او دا هر څه یې په خپله اراده او خپله خوښه جوړ او پیدا کړی دی (۳۲) .
(۱) : طه : ۱۴ . (۲) : الانعام : ۱۰۲ ؛ الزمر : ۶۲ ؛ الرعد : ۱۶ ؛ المومن : ۶۲ ؛ طه : ۵۰ . (۳) : البقره : ۱۶۳ ؛ النسأ : ۱۷۱ ؛ یوسف : ۳۹ ؛ الرعد : ۱۶ ؛ ابراهیم : ۴۸ . (۴) : البقره : ۲۵۵ ؛ آل عمران : ۲ ؛ طه : ۱۱۱ ؛ الفرقان : ۵۸ ؛ المومن : ۶۵ . (۵) : البقره : ۱۲۷ ، ۲۴۴ ؛ آل عمران ۳۵ ؛ المایًده ۶۷ ؛ الانعام : ۱۱۵ ؛ الشوری : ۱۱ . (۶) : البقره : ۹۶ ، ۱۱۰ ؛ آل عمران : ۱۵ ؛ المایًده : ۷۱ ؛ الانفال : ۳۹ ؛ الملک : ۱۹ . (۷) : الذاریات :۵۸ ؛ الجمعه : ۱۱ ؛ المومنون : ۷۲ ؛ الحج : ۵۸ ؛ المایًده : ۱۱۴ . (۸) : الفرقان : ۳۱ ؛ الحج : ۱۶ ، ۵۴ ؛ البقره : ۱۴۲ ، ۲۷۲ ؛ الشوری : ۱۳ . (۹) : البقره : ۲۵۵ ؛ آل عمران : ۱۲۹ ، ۱۸۰ ؛ النسأ : ۱۲۶ ؛ الانعام : ۱۲ ؛ لقمان : ۳۷ . (۱۰) : الفاتحه : ۲ ؛ الانعام : ۴۵ ؛ الاعراف : ۵۴ ؛ یونس : ۱۰ ؛ المطففین : ۶ . (۱۱) : یوسف : ۴۰ ؛ الکهف : ۲۶ ؛ الاعراف : ۵۴ ؛ یونس : ۳۱ ؛ السجده : ۵ . (۱۲) : البقره : ۲۰ ؛ آل عمران : ۲۶ ؛ المایًده : ۱۷ ؛ الانعام : ۱۷ ؛ الملک : ۱. (۱۳) : الاعراف : ۱۵۶ ؛ المومن : ۷ ؛ الفاتحه : ۱ ؛ الحشر : ۲۲ ؛ یوسف : ۹۲ . (۱۴) : البقره : ۱۶۳ ؛ آل عمران : ۲ ؛ النسأ : ۱۷۱ ؛ المایًده : ۷۳ ؛ الناس : ۳ . (۱۵) : البقره : ۱۷۳ ؛ آل عمران : ۳۱ ؛ النسأ : ۲۵ ؛ الانعام : ۶۵ ؛ البروج : ۱۴ . (۱۶) : الحج : ۶۰ ؛ المجادله : ۲ ؛ النسأ : ۴۳ ، ۹۹ ، ۱۴۹ ؛ الشوری : ۲۵ ، ۳۰ . (۱۷) : البقره : ۲۵۵ ؛ الشوری : ۴ ؛ الواقعه : ۷۴ ، ۹۶ ؛ الحاقه : ۳۳ ، ۵۲ . (۱۸) : البقره : ۱۱۷ ، ۱۵۴ ؛ الانعام : ۱۰۱ ؛ الحشر : ۲۴ . (۱۹) : الحدید : ۳ . (۲۰) : الحدید : ۳ . (۲۱) : الحشر : ۲۳ . (۲۲) : الانعام : ۱۸ ، ۶۱ ؛ یوسف : ۳۹ ؛ الرعد : ۱۱ ؛ ابراهیم : ۴۸ ؛ المومن : ۱۶. (۲۳) : البقره : ۳۷ ، ۵۴ ، ۱۶۰ ؛ التوبه : ۱۰۴ ، ۱۱۸ ؛ النور : ۱۰ ؛ الحجرات : ۱۲ ؛ النسأ : ۱۶ . (۲۴) : یونس : ۳۱ ؛ الاعراف : ۵۴ ؛ الطلاق : ۱۲ ؛ الروم : ۲۵ ؛ حم سجده : ۱۲ . (۲۵) : الانعام : ۵۹ ، ۷۳ ؛ التوبه : ۹۴ ؛ الرعد : ۹ ؛ المومنون : ۹۲ ؛ العنکبوت : ۶۲ . (۲۶) : البقره : ۲۳۴ ؛ آل عمران : ۱۵۳ ؛ المایًده : ۸۵ ؛ الانعام : ۱۸ ؛ التحریم : ۳ . (۲۷) : الملک : ۲ ؛ آل عمران : ۵۶ ؛ الاعراف : ۵۸ ؛ التوبه : ۱۱۶ ؛ الحدید : ۲ . (۲۸) : الحدید : ۳ ؛ الرحمن : ۲۷ ؛ ق : ۱۵ ؛ حم سجده : ۲۱ ؛ یونس : ۷۹ . (۲۹) : الشوری : ۱۱ ؛ الاخلاص : ۱ ؛ النحل : ۱۷ ؛ الاعراف : ۱۹۱. (۳۰) : البقره : ۱۸۶ ؛ النمل : ۶۲ ؛ المومن : ۶۰ : الشوری : ۲۶ . (۳۱ ) : آل عمران : ۳۱ . (۳۲ ) : القصص ۶۸ ؛ الانعام ۱۰۲ ؛ الرعد ۳ ؛ یس ۳۶ ؛ الزخرف ۱۲ ؛ الذاریات ۴۹ ؛ السجده ۷ ؛ النحل ۸ ؛ الاعراف ۵۴ ؛ یونس ۴ ؛ الفرقان ۶۱ ؛ الاحقاف ۳۳ .
( نهمه برخه )
پوښتنه : دا خو ډیر ضروری معلومات وو . آیا الله تعالی خپلی نښی ( علامې او آیتونه ) هم ښودلی یا راپیژندلی دي ؟ که ځواب مثبت وی نو کېداسی لږ وضاحت راکړې ؟
ځواب : هو ، الله تعالی زما په متن کی ډیر دغسی آیتونه او علایم بیان کړي دي تر څوانسانان پند ترې واخلی ، غور ورته وکړی ، د خپل رب فضل ولټوی ، الله به یې معاف کړی یعنی دا چی الله هر څه کولای سی (۱) .
پوښتنه : که یو څه جزیًیاتو ته راسم ، نو آیا راته ویلای سې چی دغه الهي نښی مشخصأ په څه باره کی دي ؟ یعنی چیری دي او څنګه یې باید وپیژنو ؟ آیا څو بیلګې یې راښوولای سې ؟
ځواب : هو ولی نه . څو الهي نښی دا دي : د آسمانو او مځکی پیدا کول ، د شپې او ورځی یو په بل اړول ، په سمندر کی د ګټورو شیانو د حصول په خاطر تګ راتګ ، د آسمان څخه د اوبو اورول چی په هغه سره مړه مځکه ژوندۍ کیږی ، پر مځکه ډول ډول حیوانات ، د موسمونو یو په بل بدلېدل ، د آسمان او مځکی تر منځ لویی لویی اوریځی ټول د پوهو انسانانو له پاره الهي نښانۍ دي (۲) . د انسانانو د ژبو او رنګونو تنوع پخپله الهی نښی دي (۳) . نو که د الله د ستاینو د لیکلو له پاره د سمندر اوبه ګرده رنګ سی ، دغه رنګ به پای ته ورسیږی خو د الله بیان به لا نه وی ختم سوی او که یو بل دغسی سمندر هم راوړه سی ، بیا به هم الهی ستاینه پای و نه مومی (۴) . دا لا څه ، که د مځکی ټولی ونی قلمونه او د سمندر اوبه یې هم رنګ سی ، آن که د اوو سمندرونو ټولی اوبه هم رنګ سی بیا به هم د الله بیان ختم نسی (۵) . نو ځکه الله انسانانو ته غوږونه ، سترګی او زړه عطا کړی دی تر څو د هغه شکر ادا کړی (۶) .
پوښتنه : سبحان الله ! که راته ووایې چی دا نښي په ځانګړې توګه د چا له پاره دي مهرباني به دې وی .
ځواب : دا نښي د بیلابیلو انسانانو له پاره دي ، یعنی بیلابیلی ډلی مخاطب کوی ، مثلأ :
لومړی ـ ځینی یې د عاقلانو له پاره دي (۷) .
دوهم ـ ځینی یې د هغو خلکو له پاره دي چی فکر او غور کوی (۸) .
درېیم ـ ځینی یې د مؤمنانو له پاره دي (۹) .
څلورم ـ ځینی یې د مطمیًنو اومحفوظو کسانو له پاره دي (۱۰) .
پنځم ـ ځینی یې د الله څخه د ډارېدونکو انسانانو له پاره دي (۱۱) .
شپږم ـ ځینی یې د هغو خلکو له پاره دي چی پر خبره یا نصیحت غوږ نیسی (۱۲) .
اووم ـ ځینی یې د هغو کسانو له پاره دي چی اعتنا او پاملرنه کوی (۱۳) .
اتم ـ ځینی یې د هغو انسانانو له پاره دي چی پرې پوهیږی او سرونه یې خلاص وی (۱۴) .
نهم ـ ځینی یې د هغو کسانو له پاره دي چی صبر او شکر کوی (۱۵) .
لسم ـ ځینی یې د توبه کونکو بندګانو له پاره دي (۱۶) .
یوولسم ـ ځینی یې هم د خپلو نبیانو له پاره دي (۱۷) .
دوولسم ـ ځینی یې بیا د ټول عالم یعنی ګردو انسانان له پاره دي (۱۸) .
پوښتنه : خو د دې سترو پیرزوینو سره سره ما داسی هم اورېدلي دي چی تا ځینی انسانان ړانده بللي دي . که وی ، نو دا څوک دي ؟
ځواب : هو دا صحیح ده . زه هغه کسان ړانده بولم چی د الله سبحانه وتعالی نښانیو ته غور او فکر نه کوی (۱۹) .
پوښتنه : آیا الله تعالی پر انسانانو باندی د پورتنیو نښو څخه علاوه خپل نعمتونه هم لورولی او ذکر کړي دي ؟
ځواب : هو ، الله سبحانه و تعالی ډیر نعمتونه ذکر کړي او لورولی دي چی آن له حسابه وتلی دي (۲۰) .
پوښتنه : خو د نن عصر سیکولران ، ملحدان او منکران داسی زهر شیندی او ادعا کوی چی الله خو د خپلو نعمتونو د لوروَنی او یادوَنی ژمنه یوازی په جنت کی کړې ده او هغوی د بیلګې په توګه سورهً ر
