مقالې
پښتو د ډیجیټل کېدو پر لور
پښتو چي د زړو آریایي ژبو له توکم او جملې څخه شمېرل کېږي. څه دپاسه اتیا میلیونه وګړي ورباندي ویل، اورېدل او لیکل کوي. د دې خوږې ژبي د بډایني لپاره په تېرو او بیا را وروستو وختو کي ګڼ شمېر پښتنو په آدبي، فرهنګي او تحقیقي برخه کي چوپړونه ووهل. او اوس هم په لر او بر وطن کي د دې لرغونې ژبي د خدمت لپاره پر پښتو مَینو پښتنو خپلي هڅې نه دي سپمولې. دا چي د شلمي میلادي پېړۍ په وروستیو او د یوویشتمي میلادي پېړۍ په لومړیو کي ټینکالوژي مخ پر ودې او څرخون روانه، او دا دئ اوس د یوویشتمي پېړۍ په درېیمه لسیزه
پانترکيزم؛ فرهنګي اتحاد که سیاسي پروژه؟
پانترکيزم؛ فرهنګي اتحاد که سیاسي پروژه؟ محمدسليم سليمان پانتُرکيزم هغه سیاسي او فکري نظریه ده چې موخه یې د نړۍ د ټولو ترکالاصل ملتونو، قومونو او ژبو د یوې سترې ګډې جغرافیې، واحد سیاسي ځواک او تر ګډ فرهنګي تمدني هویت لاندې راټولول دي. پانتُرکيزم د یو فکري جریان په توګه د نولسمې پېړۍ په وروستیو کې را پیل شو. د دې مفکورې د لومړنیو تخمونو ریښه د روسیې په ترک مېشتو سیمو کې د ترکي ژبو د یووالي له بحثونو سره تړاو لري، خو په رسمي او سیاسي بڼه یې وده هغه مهال تېزه شوه چې د عثماني امپراتورۍ
ایمان ،،فرهنګ ، خواسته ها و سبک زندګی تابع مهاجرت نیست
به نظر شما تغییرات سبک زندگی در نسلهای معاصر چه تأثیری بر درک ما از مفهوم ازدواج و تعهد ات روزمره گذاشته است؟ بهطور طبیعی، سبک زندگی هر فرد تأثیر مستقیمی بر نوع تفکر، برخورد وعکس العمل او دارد و بالعکس نوع تفکر هم نیز بر شیوه زندگی هر انسان اثر میگذارد. نسل جدید ما در سالهای اخیر در معرض تهاجم فرهنگی و فکری بحرانهای چندجانبهای از سوی دشمنان قرار گرفته و بدون تردید، سبک زندگی آنان نیز تحت تأثیر این مهاجرتها همه دچار تغییراتی - چه مثبت و چه منفی - نسبت به نسلهای گذشت
«چپ نو» و سوسیالدموکراسی در افغانستان: بازاندیشی در ایدئولوژی و واقعیت اجتماعی
خلاصه بحث دربارۀ ضرورت یا امکانپذیری «چپ نو» در افغانستان، بازتابی از بحران عمیق سیاسی و فکری در کشور است. در حالیکه احزاب قومی، مذهبی، چپ سنتی، تنظیمهای جهادی و لیبرالـبورژوازی نتوانستهاند پاسخگوی نیازهای عدالت اجتماعی، توسعه و ثبات سیاسی باشند، ایدۀ «چپ نو» بهمثابۀ یک بدیلی اخلاقی و سیاسی در بین مبارزین وطندوست و ترقیخواه مطرح میشود. این مقاله میکوشد با نگاهی تحلیلی و جامعهشناختی، ابعاد نظری و عملی این مفهوم را بررسی کند و نشان دهد که هرگونه احیای اندیشۀ چپ، بدون درک واقعیت
منظور پښتین او د پنجابي پوځ د تابو/طلسم ماته
منظور پښتین او د پنجابي پوځ د تابو/ طلسم ماته! دوهمه برخه د پنجابي پوځ څځه د ډار او وېرې خپسکه چې پر ټول پاکستان او په تېره بیا پر پښتونخوا خپره وه، د PTM او د دې غورځنګ د مشر منظور پښتین په پرلپسې نیوکو او ولسي لاریونونو والوځول شوه. د منظور پښتین، علي وزیر او د غورځنګ د نورو مشرانو او پلویانو ويښوونکو او پاڅوونکو شعارونو او ویناوو پر پنجابي پوځ د پاکستان ځمکه تنور کړه. دلته غواړم د دوی د څو غوښتنو او ویناوو یو لنډیز وړاندې کړم: ــ د جنګي جرمونو ستر جنایکار د پنجاب پوځ دی!
فکري غلامي مه هېروئ !
فکري غلامي مه هېروئ ! نورالحق ن. څلی ۰۶/۱۱/۲۰۲۵ څه ښه وایي:«مریی( غلام )تر هر چا ډېرې چیغې وهي چې زه آزاد یم». د اوسنۍ نړۍ علمي او تکنالوژیکي پرمختګونو دا شونې کړې ده، چې بشریت تر کنټرول لاندې راشي. فکري غلامي هغه بې آوازه وژونکی دی، چې ډېری یې نشي لیدلی خو د بشپړ کنټرول کارنده وسیله ده. استعمارګر او زورور پردي خپل قربانیان (ولسونه) داسې پروګرام کوي تر څو هغسې فکر وکړي چې د همدوی په ګټه واوسي. د فکري مرییتوب یوه مهمه ځانګړتیا دا ده چې قربانیان یې په دې نه پوهېږي چې دوی لا
د مطالعې او زده کړې ارزښت
کچيرې پنځه دقيقې د مطالعې او زده کړې په ارزښت ژور فکر وکړو دی پايلې ته به ورسيږو چې دوامداره مطالعه انسان خپل ځان ښه پېژني، د پرمختګ لار ورته پرانيزي،ارزښت یې لوړوي او نړۍ سره سيال کوي. هغه ملتونه چې د علم او مطالعې قدر کوي، د پرمختګ، سوکالۍ او عزت لوړو څوکو ته رسېدلي دي او راتلونکې د هغوي دې چې هر ورځ زده کړه او مطالعه کوي،د هر لحظی څخه اعظمي ګټه پورته کوي،خپل مغزو ته وده ورکوي چې ارزښت پيدا کړې او نړۍ هغه چاته ارزښت ورکوي چې نوی عصري علومو او ټکنالوژۍ سره سمبالښت ولري. زده کړه یوازې د کتاب
د اېپېک ۳۲ مه سرمشریزه به د اسيا او ارام سمندر سيمې د پرمختګ هڅونه پیاوړې کړي
د اېپېک ۳۲ مه سرمشریزه به د اسيا او ارام سمندر سيمې د پرمختګ هڅونه پیاوړې کړي لیکوال: ازاد خبریال او د سیاسي چارو شنونکی اندیښمن ځاځی چین او امریکا چې اوس مهال په نړۍ کې دوه ستر اقتصادي قدرتونه بلل کيږي له کالونو را په دې خوا په اقتصادي ناندریو کې ښکیل دي. دا ناندرۍ د سوداګرۍ، ټیکنالوژۍ، پانګونې ، په سیمه او نړۍ کې د سیاسي نفوذ پر سر روانې دي. د چین او امریکا تر منځ دا اقتصادي ناندرۍ چې ډېر کله ورته د (سړې اق
د وجدان تمدن: د لوېدیځ د اخلاقي بحران په وړاندې بدیل/۴
د وجدان تمدن: د لوېدیځ د اخلاقي بحران په وړاندې بدیل/۴ سره د دې چې په تېرو پېړیو کې لوېدیځ تمدن د علمي، اقتصادي او نظامي پرمختګونو په برخه کې د ځواک او اغیزمنتوب بېسارې بریاوې لري، خو د اخلاقو او انساني وجدان سره یې اړیکه ډېره کمزورې شوې. علم د ځواک، اقتصاد د ګټې او سیاست د تسلط او مطلقې واکمنۍ وسیله ګرځېدلې چې دا ټول په ګډه د لوېدیځ تمدن د داخلي تضاد یوه ستره نښه ده! د دې اخلاقي او وجداني تضاد په حل کې ښه دا ده چې موږ داسې فلسفي مکتبونو ته مراجعه وکړو چې د انساني روح د ودې، د ټولنیز
مطالعه؛ د فکر او پرمختګ کيلي
مطالعه د انسان د فکر پراخېدو، د حافظې پیاوړتیا او د پوهې د کچې د لوړولو له ټولو اغېزمنه وسیله ده. څېړنې ښيي، چې دوامداره مطالعه نه یوازې د حافظې ځواک زیاتوي؛ بلکې د دماغ د نوښت وړتیا هم لوړوي. دغه وړتیا په ورځني ژوند کې د ستونزو د حل، منطقي تصمیم نیولو یا د نویو نظریاتو د رامنځته کولو لپاره حیاتي اهمیت لري. مطالعه انسان ته دا فرصت برابروي، چې له پوهې، اختراعاتو او نویو پرمختګونو سره ژوره بلدتیا پیدا کړي. مثلاً یو زدهکوونکی، چې تل علمي کتابونه، مقالې او سرچینې لولي، نه یوازې خپله حافظ
تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش سوم)
۷. ویژگیهای فرهنگ سیاسی مطلوب برای افغانستان فرهنگ سیاسی مطلوب برای افغانستان باید بر پایهٔ ارزشها و اصولی شکل گیرد که همزمان بتوانند میان اقوام، مذاهب و گروههای اجتماعی احساس همبستگی ملی را ایجاد کنند و بنیانهای ثبات و توسعهٔ سیاسی را تقویت نمایند. در چنین فرهنگی، شهروندی فعال، قانونمداری، عدالت، مدارا، شفافیت، اعتماد متقابل و مسئولیتپذیری سیاسی از اصول اساسی بهشمار میروند. فرهنگ سیاسی مطلوب، تفاوتها را نه منبع تفرقه، بلکه عامل غنا و تکامل اجتماعی و ملی میداند. در این چارچ
د بلا څخه په تیښته ځان نه شې خلاصولی
په بیلا بیلو پلمو د پاکستاني پوځیانو له خوا د افغان مقدسې خاورې تکرار تکرار بمباري ددې څرګندوې دی چې پاکستان د افغان شلیدلی ګریوان خوشې کونکی نه دی. دا چې اسلامي امارت د ډیورنډ د منحوسې کرښې په امتداد ورته غچ اخیستونکي ځوابونه ورکړل، بیا په دوحه کې د اوربند هوکړه لیک وشو او په ترکیه کې مذاکرات دوام مومي، دا ټول ددې معنی نه لري چې د څو لسیزو جنګ ځپلی ټپي ټپی افغانستان د پاکستان د مالګې شیندلو څخه خلاص شو. ښکاري دا یواځې د نوې پړاو پیل دی. د پاکستان او پاکستاني پوځ وجودي فلسفه همدا ده چې په
تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش اول)
۴. وضعیت کنونی کلتور سیاسی در افغانستان در پرتو دیدگاه آلموند و وربا، فرهنگ سیاسی افغانستان هنوز عمدتاً در مرحلهٔ «محدود و تابع» قرار دارد. به این معنا که اکثریت شهروندان آگاهی نظاممند از ساختارهای سیاسی، حقوق شهروندی و کارکرد نهادهای حکومتی ندارند و نقش خویش را بیشتر در اطاعت از قدرت، تبعیت از نخبگان، یا وابستگیهای قومی و سنتی میبینند تا در مشارکت فعال در تصمیمگیریهای سیاسی. این وضعیت بازتابی از تاریخ طولانی نظامهای اقتدارگرا، ضعف آموزش مدنی، گسست میان دولت و جامعه، و تداوم ذهنیته
ملنګ جان: پښتو، پښتونواله او پښتونستان
ملنګ جان: پښتو، پښتونواله او پښتونستان د ارواښاد ملنګ جان د ۶۸ تلین په مناسبت: ملنګ جان، پښتو، پښتونواله او پښتونستان سره هممانیز یا مترادف مفاهیم دي. کله چې له ملنګ جان څخه غږیږو په حقیقت کې موږ له پښتو، پښتونولۍ او پښتونستان څخه یادوونه کوو. د ملنګ جان نوم سره دا ټول تړلي دي. بلخوا بې ځایه نه ده چې ووایو: ملنګ جان یعنې پښتونستان او پښتونستان یعنې ملنګ جان! پښتنو کې به موږ د ګوتو په شمېر شاعران لکه خوشحال بابا او یا څو نور ولرو چې د ملنګ جان په څېر، له هغه مفاهیمو سره نږدې پا
له مجازي پیژندنې تر واقعي لیدنې
له مجازي پیژندنې تر واقعي لیدنې شېرمحمدامیني ستانکزی د څو کلونو تر اوږده ځنډ وروسته، زما د یو لنډ سفر پر مهال له یو پخواني مجازي ملګري سره مخامخ لیدنه وشوه، دغه لیدنه، چې زموږ پېژندګلوی یې په مجازي نړۍ کې پیل شوې وه، د اتفاق له مخې یوه جالبه، خواږه او یادګاري پېښه وګرځېده. نن سبا د مجازي شبکو لکه؛ فیسبوک، ټویټر، واټساپ او نورو ټولنیزو شبکو له لارې انسانان کولای شي، نه یوازې زاړه دوستان ومومي؛ بلکې نوي ملګري هم پیدا کړي. دا شبکې د فزیکي واټنونو خنډونه له منځه وړي او انسانان له یو ب
د لوېدیځ تمدن د علمي او فرهنګي پرمختګ او نظامي ــ سیاسي تجاوز ترمنځ تضاد
د لوېدیځ تمدن د علمي او فرهنګي پرمختګ او نظامي ــ سیاسي تجاوز ترمنځ تضاد د پنځلسمې او شپاړسمې پېړۍ د سمندرۍ اکتشافاتو دور، د لوېدیځ د تمدني او اقتصادي پراختیا پیل وو؛ خو هممهاله یې د استعماري سلطې بنسټ هم کېښود. د اسپانیې، پرتګال، هالنډ، فرانسې او انګلستان استعماري سیالیو د« تمدن د خپرولو» تر پوچ شعار لاندې د اسیا، افریقا او لاتین امریکا ولسونه د طبیعي زیرمو، کاري ځواک او عقیدې له پلوه وتروړل! د تمدن د خپرولو او رسولو « Civilizing Mission»، مفکوره د لوېدیځ د اخلاقي بر ترۍ او له نورو څ
تحول فرهنگ سیاسی؛ کلید طلایی وحدت و ثبات ملی در افغانستان (بخش اول)
۱.خلاصه این مقالهٔ علمی ـ تحلیلی و رهنمودی بهمنظور اشتراک در ششمین کنفرانس علمی و سیاسی مجمع دانشمندان و متخصصان افغانستان تهیه گردیده است؛ کنفرانسی که با هدف استماع طرحها و نظریات اندیشمندان کشور، تحت عنوان «ایجاد وحدت نظر در جهت تدوین یک طرح ملی و همهجانبه برای استقرار ثبات دایمی در کشور» به تاریخ یکشنبه، ۲۶ اکتوبر ۲۰۲۵، از طریق برنامهٔ زوم برگزار شد. با توجه به اینکه برای هر ارائهکننده در این کنفرانس ـ همانند پنج کنفرانس پیشین ـ تنها پانزده دقیقه وقت تعیین گردیده بود،
ښاري ژوند، چاپېریال او ډیجیټل پرمختګ
ښاري ژوند، چاپېریال او ډیجیټل پرمختګ| حميدالله بسيا په اوسني عصر کې، ښارونه د بشري ژوند د تمرکز اصلي مرکزونه ګرځېدلي دي. د نفوس د زیاتوالي، اقتصادي فعالیتونو او ټکنالوژۍ د پرمختګ له امله، د ښاري ژوند اداره او ژوند پکې اسانول د هر حکومت او ټولنې یوه مهمه موخه ګرځېدلې ده. د ښارونو د ښه مدیریت لپاره، د ډیجیټل ټکنالوژۍ کارول او سمارټ حللارې ډېر اغېزمن رول لري. ډیجیټل ښارونه یا "سمارټ ښارونه" هغه ښارونه دي چې د معلوماتي ټکنالوژۍ، مصنوعي ځیرکتیا (AI)، انټرنېټي شبکو (IoT) او ډیټا تحل
د آزادۍ د سنګر نښان؛ د نایب امینالله خان لوګري تاریخي کلا
د غازي نایب امینالله خان لوګري تاریخي کلا، چې د لوګر ولایت د برکي برک ولسوالۍ، د برکي راجان په سیمه کې پرته ده، له دوه پېړیو څخه زیاته تاریخي لرغونتیا لري او د دې ولایت له مهمو تاریخي آبداتو څخه ګڼل کېږي. یاده کلا په دولس جریبه ځمکه کې جوړه شوې ده، د خونو او دهلیزونو معماري یې د غزنوي پېر له هنري سبک سره نږدې والی لري، د دغې کلا په دننه کې یوه تاریخي خونه یا مېلمستون شتون لري، چې نایب امینالله خان لوګري به پکې، د وخت له نومیالیو جهادي او سیاسي شخصیتونو سره د انګریزي ښکېلاک پر ضد د مبارز
په بهر کې د افغانستان ديپلوماتيک مرکزونو ته لنډه کتنه
په وروستۍ نيمه پېړۍ کې په افغانستان کې بېلابېلې واکمنۍ رامنځ ته شوې دي، چې افغانستان يې له ډېرو ستونزو سره مخامخ کړی دی او له دې سره غبرګ په بهر کې افغان ديپلوماتيک مرکزونه هم له ګڼشمېر ستونزو او ګواښونو سره مخامخ شوي دي. وروسته د طالبانو له دويمځلي يا بيا راتګ سره او د لوېديز-اشغال له ختمېدو سره د افغانستان په ديپلوماتيک مرکزونو کې هم خپلسري او سليقوي چلندونه نور هم پیاوړي شول او له کنټروله ووتل. په دې څو کرښو کې به هڅه وشي، چې په بهر کې د افغان ديپلوماتيک مرکزونو فعاليتونو ته لنډه کتنه وشي.
