شاته

علیحده پاته شوي طالبان د چین سره په فعاله سفارتکارۍ بوخت شوي

واشنګټن - د هغو کم شمېر سفارتکارانو ترمنځ کوم چې د طالبانو واک لاندې کابل کې پاته دي، د چین سفیر وانګ یي تر ټولو بوخت ښکاري.

وانګ په دې تېره هفته کې د طالبانو له دوو وزیرانو سره کتلي چې په هغو کې دوه یې داسې دي چې مغربي سفارتکاران یې له لیدلو ډډه کوي – د طالبانو داخله وزیر سراج الدین حقاني چې امریکا یې پر سر باندې د لس میلینه ډالرو انعام کېښودلی دی، او د طالبانو د لوړو زده کړو (هائیراېجوکېشن) وزیر ندا محمد ندیم، چا چې د افغان جېنکو پر مخ د پوهنتونونو دروازې تړلي دي.

په بجېنګ کې د طالبانو سفیر سید محی الدین سادات هم، کابل کې د خپل چینایي هم منصب په شان، ډېره بوختیا لري او د چین له حکومتي چارواکو او تاجرانو سره ګڼ شمېر ملاقاتونه کوي.

چین د یو کم شمېر هغو ملکونو په جمله کې دی چې د طالبانو ناظم الآمور یې پخپل ملک کې منلی دی. که څه هم بجېنګ د طالبانو حکومت په رسمیت نه پېژني، مګر د طالبانو ادارې سره داسې راشه درشه کوي لکه د افغانستان قانوني حکومت چې وي، او همدا شان د یو تجارتي، سرمایه کاري او امنیتي شریک په سترګه ورته ګوري.

د افغانستان یو پخوانی سفارتکار جاوېد احمد وي او اې ته وویل: «د چین د دې تګلارې تر شا یو ډېر اهم هڅوونکی عنصر دا دی چې داسې سیاسي نظامونو ته ترجیح ورکوي کوم چې په دوه اړخیزو تعلقاتو کې د اوږدې مودې پېشنګویۍ ضمانت وکړي، آن که د طالبانو په شان تندلاره اسلامي ډلې یې مشري وکړي.»

جاويد احمد زیاتوي چې: «د چین مشران د دې انګېرنې د اغېز لاندې کار کوي چې د مغرب سره یې د ځغل کامیابي په دې پورې تړلې چې په وړوکو درېیمګړو هېوادونو لکه افغانستان کې دوی بیعانه ترلاسه کړي.»

3-3 پالیسي

چین که څه هم د افغانستان سره صرف دوه نېوي (۹۲) کلومټره سرحد لري چې د غرونو په سر تېر شوی او همیش بند وي، مګر چین افغانستان سره د پخوا راهیسي د لېرې نه رویه کړې او وایي د «3 احترامونو» او «3 انکارونو» پالیسي مخ ته وړي.

د اپرېل په ۱۲مه نېټه د چین خارجه وزارت یو بیان جاري کړ چې په کې راغلي: «چین د افغانستان آزادي، خودارادیت، او علاقائي سلامتیا ته احترام لري، د افغانانو له طرفه د آزادو پرېکړو احترام کوي، او د افغانستان مذهبي باورونو او قامي روایاتو ته احترام کوي.»

طالبانو چي د ښځو خلاف کوم اقدامات کړي او ملګرو ملتونو او نورو د بشري حقونو تنظیمونو هغه غندلي او په خاطر یې په طالبانو پابندۍ لګولي دي، په دې کې چین د طالبانو په خلاف هېڅ کوم ډول ګام ندی اخېستی چې ممکن دلیل یې همدا احترامونه وي چې چین یې یادونه کوي.

د چین د خارجه وزارت په بیان کې راغلي چي: «چین هېڅکله د افغانستان په داخلي چارو کې مداخلت نه کوي، په افغانستان کې د خودغرضه مفاداتو په لټه کې ندی، او هېڅکله د هغه شي پسې ندی چې ورته د اثررسوخ خطه ویل کیږي.»

د لېټیوم ذخېرې

په ټوله نړۍ کې په چین باندې دا تور دی چې په اسیا او افریقا کې د غریبو ملکونو په وړاندې خورا ډېره استحصالي پالیسي مخ ته وړي. په دغسې ملکونو کې چینایي کمپنیو د درنګونو په استخراج او د ودانولو په سترو منصوبو کې سرمایه کاري کړې ده.

طالبانو د سږ کال په اوایلو کې د یوې چینایي کمپنۍ سره د تېلو د استخراج یو تړون لاسلیک کړ. د هغه وروستو، د طالبانو چارواکي اوس وایي چې چین په افغانستان کې د لېټیوم د استخراج په برخه کې سرمایه کارۍ ته لېواله دی.

افغانستان یو غرنی ملک دی او ویل کیږي چې زیات قدرتي ذخایر لري
افغانستان یو غرنی ملک دی او ویل کیږي چې زیات قدرتي ذخایر لري

افغانستان چې یو غرنی ملک دی او سمندرونو ته هېڅ لاره نلري، ویل کیږي چې د قیمتي مېنرالونو، په شمول د لېټیوم، سترې ذخیرې لري او د دې ذخیرو ارزښت د یو ټرېلیون ډالرو څخه لوړ دی. لېټیوم د بېټریو په جوړولو استعمالیږي.

په امریکا کې د قامي سلامتیا د کونسل ویاند جان کربي د وي او اې د یوې پوښتنې په ځواب کې، د شورو/چهارشنبې په ورځ وویل، چین داسې دوه اړخیزه تګلاره د افغانستان په اړه غوره کړې چې سترګې یې صرف د افغانستان د مېنرالونو له درکه مفاد اخېستلو ته پاته دي.

دا کومه نوې خبره نده چې چین د افغانستان قدرتي ذخایرو ته لېوالتیا څرګندوي، بلکه تر دې وړاندې په ۲۰۰۷ کال کې یې هم د پخواني افغان حکومت سره د کاپرو/مسو د استخراج یو تړون امضا کړی و چې ارزښت یې څو اربه ډالرو ته رسېده.

بل اړخ ته په واشنګټن کې د سټېمسن سېنټر یوه سېنئره څېړونکې یون سون وایي چې چین اوس هم په افغانستان کې د عدم استحکام په اړه فکرمندي لري او داسې نه ښکاري چې په نږدې آینده کې دې هلته د درنګونو د استخراج په برخه کې سرمایه کاري وکړي.

ځانګړې ویډیوګانې

هېلو وي او اې په ټي وي

هېلو وي او اې په ټي وي
please wait

No media source currently available

0:00 0:59:57 0:00

بي بي شیرینه

بي بي شیرینه – په ټیلې ویژن
please wait

No media source currently available

0:00 1:59:58 0:00