د قرض پېټی او ګراني - د نړېوال اقتصاد لپاره اندېښنې دي
مېرمن جارجیو وايي چې په نړیواله کچه تولیداتو کې کمي، د کارګرو او ټېکنالوژۍ تر منځ تفاوت، او د زاړه عمر د خلکو زیاتېدلو له امله نړیوال اقتصاد ورو دی.
د پاکستان نه افغانستان ته ستانه شوي لکونه افغان ماشومان د لوږې په څېر ناورین سره مخ دي - سیو دې چلډرن
د سیو دي چلډرن سروی کوونکو ویلي دا ستانه شوي زیاتره ماشومان ځکه له مکتبونو بهر پاتې شوي دي چې مکتب کې داخلې لپاره اسناد نه لري.
ایران اسرایل ته خبرداری ورکړی چې د هغه هېواد په اېټمي تنصیباتو برید ونکړي
د ایران د سپاه پاسداران دغه جنرال زیاته کړه: "په جوابي حمله کې به د [اسرایل] رژیم جوهري تنصیبات په نښه کړی شي او په ترقي یافته وسلو سره به ورباندې برید وشي."
افغانستان کې معذوره خلک له طالبانو غواړي چې په مرستندویه تنظیم لګېدلې پابندي لېرې کړي
طالبانو تېر کال افغانستان دپاره سویډني کمیټې ته امر وکړو چې خپل ټول انسان دوستانه فعالیتونه اودروي. په دې کې داسې پروګرامونه هم شامل و چې معذوره تنانو ته یې مرسته کوله.
د کینیا د پوځ مشر او اته نور کسان د هېلي کاپټرغورځېدو په پېښه کې مړ شوی
صدارتي ترجمان حسین محمد په اېګس، پخواني ټوېټر، وویل د دفاعي خواکونو هېلي کاپټر د غورځېدو وروسته د هېواد صدر وېلیم روټو په سرښار نایروبي کې د نېشنل سېکیورټي کاونسل یا د قومي امنیت د شورا بېړنۍ غونډه را بللې ده
په اسرایل د حملې په سر امریکې او اتحادیانو يې په ایران پابندۍ ولګولې
امریکې او اتحادیانو يې په ایران بندیزونه په داسې حال کې اعلان کړي چې اسرایل د ایران د حملې په جواب ورکولو غور کوي
اسرایل وایي په لبنان کې یې د حزب الله جنګیالي په هوایي برید کې وژلي دي
واشنګټن — د اسرایل پوځ د پنجشنبې- زیارت په ورځ وویل د دوی ځواکونو په غزه کې د حماس جنګیالي او د هغوی اډاڼې په نخښه کړې دي او له دې سره سره یې د لبنان په جنوب کې په هوایي بریدونو کې د حزب الله ډلې دوه وسلوال وژلي دي. اې ایف پي خبري ایجنسۍ د حزب الله ډلې په حواله ویلي چې د «کفار کلا» په سیمه کې د دوی دوه جنګیالي د اسرایلي ځواکونو په برید کې وژل شوي دي. د لبنان بریدونه د اسرایل او حزب الله تر منځ د پولې پورې غاړې ته د جګړې وروستۍ پېښې دي چې په غزه کې د اسرایل او حماس د جګړې پراخېدو اندېښنې یې پیدا کړې دي. اسرايل وايي د چارشنبې- شورو په ورځ یې د هېواد په شمال کې د حزب الله په بريد کې 14 پوځيان ټپيان شوي دي، چې په هغوی کې د شپږو حالت نازک بلل شوی دی. د رویټرز د رپورټ له مخې حزب الله د شورو- چارشنبې په ورځ د اسرایل په شمالي سیمه کې پر پوځي تاسیساتو د میزایل او ډرون برید کړی او دغو تاسیساتو ته یې درانه زیانونه اړولي دي. د اسرایل پوځ ویلي له لبنان څخه ټېنک ضد میزایلو او ډرون په عرب الارامشي سیمه کې د پوځ یو مرکز په نخښه کړی دی. د اسرايل د ځايي خبري ویبپاڼې "وایي نیټ" په وينا اسرایلي پوځیان د بريد پر مهال په یو کلي کې په کمیونټي هال کې راغونډ شوي وو. حزب الله وايي وروستی برید یې د سه شنبې په ورځ د اسراییلو د عملیاتو غچ دی چې د دې سازمان د یوه قوماندان په ګډون پکې درې تنه وژل شوي وؤ. د رویټرز خبري اژانس د راپور له مخې، د اسراییلو او حزب الله ترمنځ د شپږ میاشتنۍ جګړې په ترڅ کې تر اوسه پورې 370 تنه لبنانیان وژل شوي، چې پکې 240 تنه د حزب الله جنګیالي او 68 پوځیان او ملکي وګړي دي. د ملګرو ملتونو امنیت شورا د فلسطین واکمنې انتظامیې ته د بشپړ غړیتوب د وړاندیز په اړه یوه قرارداد ته د رایو ورکولو لپاره تیاري کوي. که د امنیت شورا دا وړاندیز رایو ته وړاندې کړي د ملګرو ملتونو عمومي اسمبلۍ کولای شي دوه په درېیمه برخه رایو یې منظور کړي. په ملګرو ملتونو کې د امریکې سفیرې لینډا توماس ګرینفیلډ د چارشنبې- شورو په ورځ جنوبي کوریا ته د سفر په وخت وویل امریکا دا قرارداد د اسرایل او فلسطین د شخړې د دوو ریاستونو د حل لارې یوه برخه ګڼي. یادونه:- د رپوټ ځینې معلومات له رویټرز، اې پي او اې ایف پي خبري ایجنسیو اخیستل شوي.
هند کې عام انتخابات د جمعې په ورځ شروع کېږي
د پارلېمنټ د مجموعي ۵۴۵ چوکیو څخه د ۵۴۳ چوکیو دپاره ووټونه به په اووه پړاونو کې د جون د میاشت د وړمبۍ نېټې پورې دوام لري. ووټونه به د جون په څلورمه نېټه شمارل کېږي
د طالبانو محدودویتونو د افغان مېرمنو کاروبارونه اغېزمن کړي، ځینو یوټیوب ته مخه کړې
واشنګټن (رویټرز) — د طالبانو له واکمنۍ وروسته چې په افغانستان کې په ازادۍ سره د ښځو کار روزګار محدود شوی، کاروبار کوونکې ښځې له ګڼ شمېر خنډونو سره مخ دي او ځینو یې یوټیوب ته مخه کړې چې پیسې پرې وګټي. د ملګرو ملتونو د پرمختیا ادارې (یو این ډي پي) په خپل یو نوي رپوټ کې ویلي، په افغانستان کې کاروبار کوونکې ښځې د سوداګرۍ په برخه کې د اضافي خرڅ په ګډون له ګڼو خطرونو او خنډونو سره مخ دي. یو این ډي پي دغه رپوټ د اپریل پر 17مه خپور کړی چې په 2022 او 2023 کلونو کې د سوداګرو ښځو له ډلو سره د تفصیلي مرکو او بحثونو او په روان کال کې د یوې سروې په بنیاد ترتیب شوی دی چې 3,100 ښځو څخه پکې برخه اخیستې ده. 21 کلنې ستایش حیات پخوا په سینما او ټیلیویژني خپرونو کې د لوبغاړې په توګه کار کاوه، خو اوس په یوټیوب کې د ویډیوګانو خپرول د ځان دپاره د کار روزګار ښه فرصت ګڼي. حیات په هغو افغان مېرمنو کې ده چې په رسنیو کې د ښځو پر کار د طالبانو د حکومت له بندیزونو وروسته یې خپلو کورنیو ته د روزۍ ګټلو دپاره په یوټیوب کې خپرونو ته مخه کړې ده او شمېر یې ورځ تر بلې په زیاتېدو دی. ستایش حیات د پخلي، فیشن، سینګار او نورو موضوعاتو په اړه د میاشتې شاوخوا 30 ویډیوګانې د یوټیوب له لارې خپروي او د چینل د لیدونکو شمېر یې اوس تر 20,000 اوښتی دی. ستایش وايي ټولې ویډیوګانې په خپل ټیلیفون جوړوي او ځانګړې کېمرې او نور وسایل نه لري. ستایش حیات څرګنده نه کړه چې په یوټیوب څومره پیسې ګټي، خو ویې ویل چې همدومره ګټي چې د کورنۍ اړتیاوې یې ورباندې پوره شي. نړیوالو بندیزونو د افغانستان له بېنکونو سره راکړه ورکړه محدوده کړې ده. له همدې کبله په افغانستان کې مېشت یوټیوبران په بهر کې د خپلو خپلوانو او ملګرو په مرسته خپلې پیسې تر لاسه کوي. ستایش حیات وايي، زیاتره لیدونکي یې په امریکا، کېنېاډا، ډنمارک او اسټرېلیا کې دي، خو په ترکیه، پاکستان او افغانستان کې هم لیدونکي لري. طالبانو د 2021م په اګست کې له بیا واکمنېدو راهیسې افغانې ښځې په سرکاري او غیرسرکاري ادارو کې له کار کولو څخه منع کړي او د ښځو سینګارتونونه یې بند کړي چې له کبله یې په لکونو ښځې بې روزګاره شوې دي. تر شپږم ټولګي پورته د نجونو ښوونځي او پوهنتونونه تړل شوي او ښځې پارکونو ته د تللو او له نارینه محرم پرته د لرې سفر کولو اجازه هم نه لري. د قانون زده کوونکې مینې سادات د پوهنتون له بندېدو وروسته اوس په یوټیوب کې ویډیوګانې خپروي، هغه وایي، "په داسې یو حالت کې چې ښځې په رسنیو کې له کاره منع شوي، یوټیوب ښه فرصت دی چې له لارې یې خپل لګښتونه پوره کړو." څېړونکي وايي د طالبانو بیاواکمن کېدو په افغانستان کې د نړیوالې ټولنې په مرسته د ښځو د حقونو په برخه کې د شلو کلونو لاسته راوړنې ضایع کړې، خو طالبان ټینګار کوي چې د شریعت په رڼا کې د ښځو د حقونو درناوی کوي. د ښځو د حقونو افغانه فعاله فوزیه کوفي وايي، د افغان مېرمنو دپاره اوس یوټیوب نه یواځې د روزۍ ګټلو سرچینه ده بلکې له دې لارې کولای شي خپل پیغام او تجربې شریکې کړي: "په افغانستان کې هره ښځه یو موبایل ټیلیفون لري او له نړۍ سره تړلې ده. څنګه امکان لري چې د داسې بااختیار نسل مخنیوی وشي؟". خو ستایش حیات او یو شمېر نورې افغانې یوټیوبرانې وېره لري چې کېدای شي طالبان په یوټیوب کې د هغو کسانو چینلونه بند کړي چې د دوی د حکومت د اطلاعاتو او کلتور له وزارته د فعالیت جواز نه لري. د افغانستان د یوټیوبرانو د ټولنې مرستیال شاداب ګلزار وایي، یوټیوب چینلونه د ډیرو ښځو دپاره د ښې ګټې وټې په سرچینه بدل شوي او له همدې لارې د خپل ژوند اړتیاوې پوره کوي: "طالبان غواړي په افغانستان کې ټول یوټیوب چینلونه د فعالیت جواز ترلاسه کړي، خو د جواز له اخیستلو سره به پر یوټیوبرانو کنټرول زیات شي او هغوی به مجبور شي چې د جوازلیک د موادو په رڼا کې فعالیت وکړي." د جواز اخیستلو دپاره په شرایطو کې د جرنلزم په برخه کې د زدکړې سند او درې کاله تجربه لرل شامل دي. طالبانو ښځینه یوټیوبرانو ته ډاډ ورکړی چې ددغو شرطونو د پوره کولو او جواز اخیستلو په صورت کې اړتیا نه لري چې اندېښنه وکړي. د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت ویاند عبدالواحد ریحان وویل، د فعالیت د جواز ترلاسه کولو دپاره باید 4000 افغانۍ فیس ورکړل شي: "د دوی خپرونې باید د اسلامي نظام او دیني اساساتو سره په ټکر کې نه وي او باید له مذهبي او قومي نفاق څخه ډډه وکړي". خو ددغو شرطونو پوره کول د هغو ښځو دپاره ستونځمن دي چې د طالبانو له واکمنېدو وړاندې پوهنتون ته نه دي تللې او کاري تجربه نه لري. د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت ویاند وویل په افغانستان کې د فعالو ښځینه یوټیوبرانو د شمېر په اړه معلومات نه لري خو زیاته یې کړه چې په دغه هېواد کې په فعالیت کوونکو لږ تر لږه 1000 یوټیوب چینلونو کې 250 چینلونو د فعالیت جواز اخیستی دی. د افغان یوټیوبرانو د ټولنې مرستیال شاداب ګلزار وایي له 10 تر 15 فیصده یوټیوبران د میاشتې له 1,500 تر 2000 ډالر ګټي او نیمايي یې تر 500 ډالرو زیاتې ترلاسه کوي. دا ګټه په افغانستان کې د پام وړ بلل کیږي چې پکې د نړیوال بېنک د شمېرو له مخې د سړي سر کلنی آمدن یواځې 350 ډالر دی. افغانې مېرمنې وايي، دا ډول کارونه په روانو سختو حالاتو کې یوه مهمه موقع ده چې له کوره کېدی شي. د ټیلیویژن پخوانۍ کارکوونکې عایشه نیازۍ او مېړه یې د خپلې دندې له بایللو وروسته اوس د خپلو اولادونو د روزۍ ګټلو دپاره یوټیوب ته مخه کړې ده. نیازۍ چې د کلتوري او تاریخي ویډیوګانو د خپرولو له لارې د میاشتې شاوخوا 300 ډالر ګټي، وایي، "د افغانستان په اوسنیو حالاتو کې په پرده ظاهرېدل خطرونه لري خو موږ باید د روزۍ ګټلو دپاره کار وکړو. د یوې مور په توګه، زه خپل غبرګوني ماشومان وږي نه شم لیدی." طالبانو تر اوسه سوداګرې ښځې په بشپړه توګه له کاروباره نه دي راګرځولې او په اوس وخت کې په افغانستان کې اکثره ښځې په غالۍ اوبدلو، لاسي صنایعو، وچې مېوې او د زعفرانو د پیداوار په برخو کې په کار روزګار بوختې دي. یادونه:- په رپوټ کې د رویټرز له دوو جلا رپوټونو معلومات اخیستل شوي دي.
ډار: د ایران صدر به اینده هفته د پاکستان دوره کوي
ډار د ایراني صدر د دورې په اړه نور څه تفصیل شریک نه کړو خو داسې ښکاري چې پاکستان ته د ریيسي تګ د هغو کوښښونو برخه ده چې دواړه ملکونه یې تعلق د ښه کولو دپاره کوي
څېړنه: د هېواد په حکومت، عدلیه او پوځ د امریکايي ولس اعتماد مخ په کمېدو دی
په کلیسا او په منظم مذهب هم د امریکایانو اعتماد په مستقل ډول زوال پذیر دی او تېر کال ۳۰ فیصد امریکایانو پې د "ډېر لږ" اعتماد اظهار وکړو. په دې لړ کې د عدم کچه د ۱۹۷۳ راهسې د ټولو نه زیاته ده. ګېلپ هم د ۱۹۷۳ راهسې په خپلو څېړنو کې د امریکایانو پوښتنې کوي
ملګري ملتونه: له پاکستانه ستنېدونکي افغان کډوال د چادېدونکو توکو له خطر سره مخ دي
واشنګټن — د ملګرو ملتونو د ماین پاکولو اداره (یو این ایم اې ایس) وايي هغه افغان کډوال چې له پاکستانه افغانستان ته ستنیږي په خپل هېواد کې د بیا مېشتېدو پر مهال د ماینونو او چاودېدونکو توکو له خطر سره مخ دي. دغې ادارې پر خپله ایکس پاڼه په یو پیغام کې په افغانستان کې د ماینونو او ناچاودو توکو د خطر په اړه د خلکو د پوهې د زیاتولو پر اړتیا باندې ټینګار کړی او لیکلي یې دي: "له پاکستانه افغانستان ته ستنېدونکي افغان کډوال د چاودېدونکو توکو له خطر سره مخ دي او هغه خطرونه چې دوی ورسره مخ دي ریښتیني او د اندېښنې وړ دي". د ملګرو ملتونو د ماین پاکولو ادارې د ستنېدونکو ګډوالو د ستنېدلو او په خوندي توګه د هغوی د بیا مېشتېدو لپاره د ماینونو او ناچاودو توکو له خطرونو د خلکو د پوهې زیاتولو لپاره د اقداماتو غوښتنه کړې ده. یو این ایم اې ایس پر ایکس په یو جلا پوسټ کې ویلي "په بشري بنیادونو د ماین پاکۍ لپاره د فنډ په زیاتولو سره موږ کولای شو سمدستي د زیانونو کچه راټیټه کړو، په ځانګړې توګه د ماشومانو ژوند وژغورو او په افغانستان کې د اقتصاد په بیارغولو کې مرسته وکړو". ملګرو ملتونو له پاکستانه د ستنېدونکو افغان کډوالو لپاره د ماینونو او ناچاودو توکو د خطر په اړه دا خبرداری په داسې وخت ورکړی چې پاکستان په روانه اوونۍ کې د قانوني اسنادو نه لرونکو کډوالو د ستنولو دویم پړاو پیل کړی دی. ملګرو ملتونو تمه څرګنده کړې چې کېدای شي تر جولای میاشتې پورې 7,20000 قانوني اسنادو نه لرونکي کډوال او 50,000 نور په پاکستان کې د پي او آر په نوم کارډ لرونکي کډوال افغانستان ته ستانه شي. د پاکستان لنډ مهاله حکومت د تېر کال د اکتوبر په پیل کې د قانوني اسنادو نه لرونکو کډوالو د ایستلو پروګرام اعلان کړی وو او د نومبر له لومړۍ نېټې راهیسې تر اوسه 5,47000 افغان کډوال خپل هیواد ته ستانه شوي دي. په افغانستان کې د ماینونو خطر: په افغانستان کې د تېرو څه باندې څلورو لسیزو جګړو له امله نه یواځې په دغه هیواد کې بهرنیو ځواکونو له مځکنیو ماینونو کار اخیستی، بلکې د دغو ځواکونو خلاف جنګېدونکو وسلوالو ډلو هم له ماینونو کار اخیستی دی. د ماشومانو د ژغورنې نړیواله ادارې سېو دي چلډرن د اپرېل پر څلورمه په یو رپوټ کې ویلي وو، په افغانستان کې هره میاشت شاوخوا 60 کسان چې وایي اکثره یې ماشومان دي په مځکه کې د ښخو ماینونو او ناچادو توکو په چاودونو کې مړه کیږي یا معذوره کیږي. د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ ادارې "اوچا" د یو رپوټ له مخې افغانستان په نړۍ کې په ماینونو او ناچاودو توکو یو ت رټولو ډېر ککړ هیواد دی، چې وایي د 401 ولسوالیو له درو څخه دوې برخې یې په ماینونو او چاودېدونکو توکو ککړې دي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه اداره "یوناما" هم د ماینونو په اړه د پوهې په نړیواله ورځ ویلي وو، په دې هېواد کې د تېرو څو لسیزو په جګړو کې تر مځکې لاندې ماینونو د چاودنو له کبله تر 45,000 پورې افغانان مړه یا ټپیان شوي دي. یوناما ویلي د ماین پاکولو د ټیمونو د هڅو په نتیجه کې تر اوسه په افغانستان کې تر 3,000 مربع کیلومیټره له زیاتې مځکې ماینونه او ناچاوده توکي پاک شوي دي خو وایي له دغو توکو لا هم د خلکو په ځانګړي ډول د ماشومانو ژوند ته خطر دی. ملګرو ملتونو ویلي د نورو ولایتونو په نسبت د ارزګان، کندوز، هلمند، کندهار، کونړ، بادغیس، فاریاب، ننګرهار، غزني، فراه، میدان وردګ او سمنګان ولایتونو کې خلک ډېر د ماینونو او ناچاودو توکو له خطر سره مخ دي.
قریباً ۵۰ ملکونو په اسرایل د ایران حمله غندلې او غوښتنه یې کړې چې تاوتریخوالی دی کم کړی شي
امریکې، يورپين یونین او د اوو لویو صنعتي ملکونو اتحاد جي سېون په ایران د پابندیو د سختولو ارادې اعلان کړي دي. د دې ګام مقصد د اسرایل ملاتړ او اسرایل مخه نیول دي چې په ایران جوابي حمله و نه کړي
قطر وایي د اسرایل او حماس تر منځ خپل منځګړتوب ته بیاکتنه کوي، "رول مو ناوړه کارول شوی"
واشنګټن — د قطر وزیراعظم او د بهرنیو چارو وزیر شیخ محمد بن عبدالرحمان الثاني وایي، قطر د اسرایل او حماس تر منځ د منځګړتوب په اړه خپل رول ته بیاکتنه کوي ځکه چې وایي له منځګړتوبه یې ناوړه ګټه اخیستل شوې ده. عبدالرحمان الثاني د چارشنبې- شورو په ورځ په قطر کې یوې خبري غونډې ته په دې اړه نور سپیناوی ونه کړ خو ویې ویل، "په اوس وخت کې موږ د منځګړي په توګه خپل رول ارزوو او دا ګورو چې د ښکېلو غاړو منځګړتوب څنګه وو". الثاني وویل سره له دې چې د حماس مشران په قطر کې د جلاوطنۍ ژوند کوي، خو وایي د قطر لپاره د اسرایل او حماس په دغه منځګړتوب کې "محدودیتونه" وو. قطر له مصر او امریکا سره یو ځای له تېرو څو میاشتو راهیسې د اسرایل او حماس تر منځ د خبرو منځګړتوب کوي چې مقصد یې د یوې اوږدمهاله ډزبندۍ په نتیجه کې حماس یرغمل کړي کسان را خوشي کول او غزې ته بشري مرستې رسېدل دي. امریکا، مصر، اسرایل او حماس لا په خبرو کې د منځګړتوب په اړه د قطر دې تازه اندېښنو ته جواب نه دی ویلی، خو د امریکا د بهرنیو چارو وزیر اینټني بلېنکن د سه شنبې- نهې په ورځ د قطر له وزیراعظم سره په دې اړه ټیلیفوني خبرې کړې دي. د امریکې د بهرنیو چارو وزارت ویلي، دواړو چارواکو یو ځل بیا پر دې ټینګار کړی چې "په راتلونکو ورځو کې په ګډه کار کول ارزښت لري چې په غزه کې ډزبندي وشي او په ترڅ کې یې بندیان هم خوشي کړای شي." د قطر وزیراعظم خبري غونډې ته ویلي، د دوی له منځګړتوبه "د محدودو سیاسي ګټو لپاره ناوړه ګټه اخیستل شوې او دې کار قطر مجبور کړ چې په بشپړه توګه د خپل رول ارزونه وکړي". عبدالرحمان الثاني وویل ځینې سیاستوال د دوی هڅو ته زیان رسوي او د خپل سیاسي پواینټ سکورینګ یا امتیاز تر لاسه کولو هڅې کوي، خو د دغو سیاستوالو نوم یې یاد نه کړ. په واشنګټن کې د قطر سفارت د سه شنبې- نهې په ورځ د امریکې په کانګرس کې د ډیموکرېټ غړي سټېني هویر پر هغو خبرو نیوکه وکړه چې له امریکې یې غوښتي وو له قطر سره خپلو اړیکو ته دې "بیاکتنه" وکړي. سټېني هویر د دوشنبې- ګل په ورځ ویلي قطر باید حماس ته ګواښ وکړي که دغه فلسطیني وسلواله ډله "د یرغمل کسانو د خوشي کولو او د لنډمهالې ډزبندۍ په برخه کې د پرمختګ مخنیوي ته دوام ورکړي دا به نتیجې ولري". د امریکې د کانګرس ځینو نورو غړو هم په وروستیو میاشتو کې تور پورې کړی چې قطر د حماس ملاتړ کوي، خو قطر دا تور رد کړی دی. په قطر کې دا مهال هم 10,000 امریکایي پوځیان دېره دي چې دا په منځني ختیځ کې د امریکایي پوځیانو تر ټولو زیات شمېر ګڼل کیږي. د قطر وزیراعظم شیخ محمد بن عبدالرحمن الثاني تر دې وړاندې د چارشنبې- شورو په ورځ دا هم ویلي چې په غزه کې د نوې ډزبندۍ په اړه خبرې په یو "نازک پړاو" کې وې او د خنډونو د لرې کولو لپاره هڅې روانې وې چې تړون ته سره ورسېږي. د منځني ختیځ د دې مهم هېواد مشر وایي، قطر "د جګړې له پیله راهیسې خبرداری ورکړی وو چې د جګړې دایره به پراخه شي او نن موږ پر بېلابېلو محاذونو شخړې وینو." عبدالرحمان الثاني وویل، قطر په دوامداره توګه پر نړیواله ټولنه ږغ کوي چې خپلې ذمه وارۍ پر غاړه واخلي او دا جګړه ودروي، وایي د غزې خلک "محاصره او وږي" دي ځکه چې وایي له بشري مرستو د "سیاسي تورونو د وسیلې" په توګه کار اخیستل کیږي. یادونه:- د رپوټ ځینې معلومات له رویټرز، اې پي او اې ایف پي خبري ایجنسیو اخیستل شوي.
د افغان طالبانو اؤ چین حکومتي چارواکي د واخان کوریډور په پرانیستلو غږېدلي
پېښور — په افغانستان د واکمنو طالبانو د حکومت او د چين چارواکي په بیجنګ کې د واخان کوريډور د اهميت، احتمالي ګټو او د دې کوريډور د پرانيستو پر امکاناتو غږیدلي دي. د طالبانو د حکومت اؤ د چین د بهرنيو چارو د وزارتونو د اړوندو سياسي څانګو په مشرۍ د بشري مرستو او اقتصادي بيارغونې د رابطې ميکانيزمونو درېيمه ناسته په بیجينګ کې شوې ده. څېړونکي وایي د واخان کوریډور په پرانیستو کې د افغان طالبانو حکومت زیاته خوښي لري اؤ چین که د طالبانو د زړه ساتلو لپاره د واخان کوریډور پرانیستو ته اماده هم شي خو د امنیت له پلوه به یې د اندېښنې پر خپل ځای پاتې وي. د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو د وزارت ویاند عبدالقهار بلخي ویلي، په بیجنګ کې د طالبانو د حکومت اؤ چینایي چارواکو تر منځ ترسره شوې غونډه کې د واخان کوریډور د پرانستو په امکاناتو اؤ ګټو خبرې شوې دي خو هغه په دې اړه نور وضاحت نه دی کړی چې ددغه لارې پرانستو عمده ګټې به افغانستان ته څه وي اؤ چین ته به کومه ګټه په لاس ورشي. په افغان چارو ژور نظر لرونکی خبریال ښاغلی طاهر خان وي او ای ډيوه ته وایي د واخان لارې پرانستل کېدو سره به د کابل اؤ بینجنګ ترمنځ نیغ په نېغه تجارت پېل شي. هغه وایي دا لاره به د تجارت لپاره ډیره ستره نه وي ځکه چې د چین برمدات اؤ صادرات نورو هیوادونو ته ډیر زیات دي خو بیا به هم ددې لارې یو سمبولیک ارزښت وي. طاهر خان وایي افغانستان کې د طالبانو حکومت دا ګڼي چې که د وا خان لاره پرانستل شي نو افغان طالبان به هم دا ووایي چې اوس د دوي یوازې په یو یا په دوؤ هیوادونو د راهدارۍ تجارت اډاڼه پاتې نه دی بلکې نورې لارې هم ورسره شته. د طاهر خان په خبره چین د افغانستان بدخشان ولایت سره لګیدلې د خپلې صوبې سنګیانګ له پلوه یو شمیر امنیتي اندېښنې لري "اؤ که چرې د طالبانو په خوښه د واخان کوریډور ته زړه ښه کړي نو هم ګمان نه کووم چې به دا ګنې د تجارت یوه لویه لاره وي" د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو د وزارت ویاند وایي په بینجنګ کې ترسره شوې په دې ناسته کې د بشري مرستو د ميکانيزم په برخه کې په تېرو دوو نيمو کلونو کې د طبيعي پېښو، د زوره د راستنو شوو کډوالو د ځای پر ځای کولو او د روغتيا په برخه کې د چين مرستو ته کتنه وشوه. د طالبانو د خارجه وزارت د ویاند له مخې ،افغان پلاوي د چين د مرستو د مؤثريت د لا زياتېدو په موخه خپل وړانديزونه او سلا مشورې چينايي اړوندو لوريو سره شريک کړي دي اؤ چينايي لوري ژمنه وکړه چې افغانستان سره د چين بشري مرستې به د افغان لوري د اړتياوو او لومړيتوبونو په پام کې نيولو سره تنظيم کړي. د ویاند له مخې ،چينايي لوري همداراز ژمنه وکړچې افغانستان ته په زوره د ورستنو کړل شوو کډوالو د مېشتېدو په برخه کې د چين د سل میلیونه يوانو مرستو کې به د افغان لوري وړانديزونه په پام کې ونيسي. همداراز د چين سره صليب ټولنې ژمنه کړې ده چې په چين کې د افغان ماشومانو د زړه د ناروغيو د درملنې د بيا پيلولو لپاره زمينه برابره کړي. عبدالقهار بلخي په ایکس رسنۍ خپور کړي خپل بیان کې ویلي ،په دې ناسته کې د افغانستان د اقتصادي بيارغونې ميکانيزم په چوکاټ کې د دواړو هېوادونو ترمنځ د سوداګرۍ پر زياتوالي په ځانګړې توګه چين ته د لا زیاتو افغان توکو د صادرولو د زمينې برابرولو، ظرفيت لوړونې او په افغانستان کې د کانونو او معاصرې سوداگرۍ په برخه کې د چين د پانګونې د فرصتونو په اړه هر اړخیزې خبرې شوۍ دي. غونډه کې دواړو لوريو چين ته د افغانستان د جلغوزو له صادراتو وروسته د انارو د صادراتو د زمينې برابرولو هرکلی وکړو. افغان لوري د چين په ملاتړ د طالبانو د حکومت په ګڼو وزارتونو او ادارو کې د ملکي مامورينو د ظرفيت لوړونې د روزنيزو پروګرامونو هرکلی وکړو. پر دې سربيره، چينايي لوري ژمنه وکړه چې د افغانستان له اړتيا سره سم به افغان افغان زده کوونکو ته د سکالرشپونو لړۍ پراخه کړي. ویاند ویلي په دې ناسته کې د واخان کوريډور د اهميت او احتمالي ګټو او د دې کوريډور د پرانيستو پر امکاناتو هم بحثونه شوي خو په دې اړه یې نور تفصیلات مخې ته نه دي راوړي. د 2021م کال په اګست کې پر افغانستان د طالبانو د دویم ځل واکمنېدو وروسته تر اوسه د دې ډلې حکومت هیڅ کوم هیواد یا نړیوالې ادارې په رسمیت نه دی پېژندلی. که څه هم ډېر هیوادونه په افغانستان کې سفارتونه او سیاسي دفترونه لري او بهرني چارواکي یې هم په منظمه توګه د طالبانو له چارواکو سره ویني خو چین یواځینی ملک دی چې په رسمي توګه یې د طالبانو سفیر منلی او خپل سفیر یې هم کابل ته لېږلی دی، خو وایي د طالبانو حکومت یې په رسمیت نه دی پېژندلی. د امریکا په ګډون نړیوالې ټولنې په وار وار له طالبانو غوښتي دي که نړیوال رسمیت غواړي، باید د افغانستان د ښځو، نجونو او اقلیتونو د حقونو په ګډون د ټولو افغانانو حقونو ته درناوی وکړي، ټول شموله حکومت جوړ کړي او د القاعده په څېر له ترهګرو ډلو سره خپل روابط پرې کړي. بیجینګ تېرکال طالبانو ته خبرداری ورکړی و چې د افغان ښځو په اړه د سخت دریځ له کبله به ونه شي کړای چې په ټولنې کې ومنل شي. خو چین لومړنی هېواد دی چې د طالبانو حکومت ته یې رسمآ خپل سفیر معرفي کړی. پاکستان، ایران او روس هم د طالبانو ډپلوماتان منلي دي خو د طالبانو حکومت یې لا په رسمیت پېژندلی نه دی. چین په افغانستان کې د کانونو د استخراج په ګډون په یو لړ پروژو کې پانګونه کړې ده او تجارتي راکړه ورکړه هم ورسره لري. د طالبانو حکومت هم ویلي دي چې غواړي رسمآ د چین د «یو کمر بند او یوه لار» په پروژې کې داخل شي.
