آخرین خطا به ء مرحوم داود خان

در مورد شخصیت و افکار مرحوم داود خان تا کنون نظریات گوناگونی از طرف نویسندگان کشورما ارائه گردیده که هرکدام شخصیت مرحوم داود خان را از دیدگاه های خود مورد ارزیابی قرار داده اند هدف نگارنده از نگاشتن این سطورتکرارآن نظریات نبوده ، بیدون شک تاریخ در مورد هر یک از زمامداران حال و گذشته کشور ما قضاوت عادلانه اش را خواهد کرد نوشته هذا گذارشی از چشم دید نگارنده از گردهمائی است که مرحوم داود خان در حوت سال ۱۳۵۶ آخرین بیانیه خویشرا در آن ایراد نمود بود.
 
 مرحوم داود خان درجریان پنج سال زمامداری خویش سفر های زیادی بخارج انجام داد، هدف مسافرت وی به کشور های مختلف جهان و منجمله کشورهای ثروتمند عربی چون کویت عربستان سعودی و لیبیا جلب مساعدتهای انکشورها درانکشاف اقتصادی کشور بود.
 در آخرین سال حیات خویش مرحوم داود خان ازولایات کشور نیز بازدید بعمل آورو تا ضمن وارسی امور ولایات برنامه های حکومت خویشرا در زمینه های مختلف بمردم توضیح نماید ، آخرین بار وی در ماه حوت سال ۱۳۵۶سفری به جلال آباد واز آنجا بولایت لغمان انجام داد ، بیانیه مرحوم داود خان
 در اجتماع چندین هزار نفری شهر میترلام آخرین بیانیه یی بود که وی در زمان حیات خویش دریک گردهمائی ایراد نمود ، نگارنده که شاهد ایراد آن بیانیه بوده ، گذارشی آن گردهمائی وبخشهای از بیانیه شفاهی مر حوم داود خان را که در آن اجتماع ایراد نموده جهت اگاهی بیشتر هموطنان عزیزاز نظریات رهبران دیروز وطن تقدیم میدارد.
 
 قابل یاد آوریست که در آنوقت محمد حسن گردیزی که شخص صادق و پرکار، و از دوستان نزدیک داود خان بود بحیث والی ولایت لغمان ایفای وظیفه مینمود وی که در بین مردم شهرت نیک داشته و به والی حسن خان معروف بود بیشتر به عمران و ابادانی آنولایت بخصوص اعمار سرک ها و تاسیسات عام المنفعه توجه داشت تا امور اداری و کار کردن عقب میز دفتر ، علاقمندی وی به امور ساختمانی و سرکسازی بحدی بود که بعضا خود شخصا در امور ساختمانی سهم میگرفت، بخاطرآنهمه خدمات صادقانه وی در آنولایت شاعران و هنرمندان محلی در آنوقت در وصف والی حسن خان آهنگ های سروده بودند بهر حال .
 
 سه روز قبل از مسافرت مرحوم داود خان به ولایت لغمان والی حسن خان کارساختمانی زمینی کوچک مربع شکلی را در مرکز شهر مهترلام بطورعاجل آغاز وامور مراقبت آنرا خود بعهده گرفت، توجه پیهم والی حسن خان به ساختن آن زمین کوچک که در کنار مسجد جامع و در چوک شهر مهترلام موقیعت داشت کنجکاوی اکثرعابرین و شهریان مهترلام را برانگیخته بود، مردم که در مورد هدف آن ساختمان مربع شکل چیزی نمی دانستند هر بار وقتی والی از محل باز دید مینمود عده ء ازعابرین و کسبه کاران شهر بدور آن محل جمع شده هر کدام تصوراتی مختلفی
 در مورد کاربرد آن ساختمان کوچک داشتند معماران و کارګران ساختمانی نیزدرحالیکه مصروف پیشبرد کار آن بودند در مورد چگونکی استفاده از آن معلوماتی نداشته بالاخره معما زمانی حل گردید که مرحوم داود خان هنگام بازدید خویش از ولایت لغمان آخرین بیانیه خویشرا از آن محل ایراد نمود .
 
 مرحوم داود خان بعد از مواصلت بولایت لغمان مستقیما به مقرآنولایت رفته گذارش اجراات دو ساله مسئولین ولایت لغمان را استماع نمود متعاقب آن حوالی ساعت ده قبل از ظهر بود که داود خان به معیت والی و عده از روسای دوایر ولایت لغمان به محل ایراد آخرین خطابه ء خویش مواصلت نمود در آنوقت هیچ کس تصور نمی نمود که این آخرین بیانیه وی خواهد بود و چند ماه بعد داود خان با خانواده اش در یک کودتای خونین بطور فجیع بقتل خواهد رسید.
 
 در آنوقت مهترلام مرکز ولایت لغمان شهرکوچکی بود که اخبار حوادث در آن به سرعت به سراسر شهر پخش میگردید ، خبر ورود داود خان به شهر مهترلام در همان صبح به سراسر شهر و قریه های مجاور پخش و هزاران نفر از ساکنین شهر و روستایان قریه های اطراف بزودی در محل ایراد بیانیه داود خان تجمع نمودند، اصناف و مغازه داران شهر اکثرا دکانهای خویشرا بسته خود را بمحل ایراد خطابه رسانیدند چون با نام و شخصیت داود خان اکثرمردم آشنا بود با شنیدن خبر ورود داود خان بولایت لغمان هزاران نفر از چهار گوشه به شهر مهترلام هجوم آوردند.
 به نظر میرسید که مسئولین ولایت آمادگی لازم را برای تنظیم امور نداشته کاملا غافل گیر شده بودند.
 بعد از آنکه مرحوم داود خان در محل معین ایراد خطابه قرار گرفت چون لودسپیکرهای قوی که بتواند صدا را به همه حاضرین که عده ء از آنها در فاصله بعیدی از محل بیانیه قرار داشت برساند وجود نداشت لذا از درآغاز از حاضرین تقاضا گردید تا جلوآمده خود را به لوژ یا محل بیانیه نزدیک تر سازند ، با اعلان این خبر همه در تلاش شدن تا خود را به محل ستیژ نزدیک نمایند با در نظر داشت اینکه اکثرحاضرین را کسبه کاران شهر و روستا یان قریه های مجاور به شهر تشکیل میداد که با نظم و مقررات اشتراک درهمچو گردهمائی ها آشنا ئی زیادی نداشته و از جانب دیگر تجمع چندین هزار نفر دریک محل مزدحم و کوچک باعث شد که سروصدا و بی نظمی ادامه داشته تا جایکه مرحوم داود خان که منتظر بود تا سرو صدا ها خاموش گردیده وی بیانیه خویشرا ایرا د نماید با تواضع خطاب به حاضرین اظهار داشت ( اگر شما خاموش نمی شوید بیایید شما صحبت نما ئید که من گوش نمایم.)
 با همه تلاشهای که از طرف مسئولین امنیتی برای ایجاد نظم انجام شد بی نظمی و سرو صدا ها همچنان ادامه داشت خطر آن میرفت ایراد بیانیه مرحوم داود خان ملغی گردد، درین وقت مرحوم حسن خان والی لغمان میک را گرفته نخست خود را معرفی و با صدای بلند از حاضرین خواست تا هر کس در هرموقعیتی که قرار دارد در همانجا باقی مانده ساکت باشد وی درخواست خویشرا چندین بار تکرار نمود بعد ازچند دقیقه سکوت ،همه جا را فرا گرفته مرحوم داود خان به بیانیه خویش آغاز نمود.
 داود خان در شروع بیانیه از مسافرت خویش بولایت لغمان و دیدن اهالی آنجا اظهار خوشی نمود، وی از پیشرفتهای اقتصادی که در جریان پنج سال تاسیس جمهوریت در عرصه های مختلف صورت گرفته بود به تفصیل صحبت نمود، مرحوم داود خان همچنان به مخالفت های اشاره
 نمود که علیه جمهوری نو بنیاد وی در جریان بود، وی در این رابطه اظهار داشت ( کسانی بودند که تا وقتی در حکومت سهیم بودند دست ببوس و پا ببوس ولی همینکه از حکومت خارج شدند به تخریب ودشمنی آغاز نمودند )
 
 بنظر میرسید که هدف پرزیدنت داود از این گروه بخشی از اعضای حزب دموکراتیک بود که در واپسین سالهای زمامداری مرحوم داود خان از قدرت کنار زده شده بودند.
 
 مرحوم داود خان بعد از ختم بیانیه خویش از باغ قلعه سراج و شهرمهترلام بازدید بعمل آورده بعد از ظهر همان روز وی دوباره رهسپار ولایت ننگرهار شد . فردای آن مرحوم داود خان با همسر خویش بیدون سروصدا در موتری لند کروزی که خود آنرا میراند بار دیگر بولایت لغمان آمده
 ضمن زیارت مقبره پدر خویش که در جوار زیارت مهترلام دفن است ازنقاط مختلف ولایت لغمان بازدید بعمل اورد.