د لوی، مهربان او بخښونکي خدای په نامه

وضعیت محصلین افغانستان

میلاد "سیار" 18.12.2014 11:10

بسم الله الرحمن الرحیم

چکیده :
محصل توده ای از جامعه است که در صدد کسب علم و دانش میباشد و باید همواره مورد توجه حکومت قرار داشته باشد. به خاطریکه این محصل است که آینده حکومت و ثبات اجتماعی را تضمین میکند. محصل به کسی اطلاق میشود که مشغول آموزش و فرا گیری علم و دانش در مقاطع لیسانس, ماستری, و دیگر مقاطع در یکی از پوهنتون های دولتی یا خصوصی در داخل یا خارج کشوربوده که بعد از ختم دوره تحصیلی حایز مدرک تحصیلی میشود.روز 17 نومبر را جهت ارج گزاری به مقام محصل به عنوان روز محصل مسمی ساخته اند. در سایر کشور ها توجه جدی حکومت بالای محصلین میباشد و سهولت ها را برای شان ایجاد میکنند اما در کشور ما توجه آن چنانی که باید در مورد محصلین صورت میگرفت نگرفت و فرا راه محصلین افغانستان مشکل های زیادی وجود دارد. که دولت باید در حل کردن آن مشکل و ایجاد سهولت برای محصلین افغان راهکار های را باید روی دست گیرد چونکه تنها یگانه راه رسیدن به قله های موفقیت  و ترقی کشور تشویق و هموار کردن راه کسب علم و دانش برای محصلین میباشد. از سوی دیگر وزارت تحصیلات عالی باید منحیث نهاد حمایت کننده محصلین در یک هماهنگی با وزارت کار و امور اجتماعی و شهدا معلولین روی زمینه کاریابی این نیروی سرشار از قوت و انرژی را بعد از فراغت مساعد نماید. و محصل محوری را در پوهنتون ها به گونه عمومی ترویج و نهادینه کند . و زمینه حمایت مالی از محصلین بی بضاعت را نیز فراهم کند. و کوشش شود تا این سیستم کلیشه یی تدریس از بین رفته و مواد درسی نوین جا گزین مواد درسی قبلی شود. و از استادان که به صداقت و درستی وطیفه مقدس خود را به پیش میبرند تشویق و تمجید نماید.
وضعیت محصلین افغانستان
چشم امید هر کشور به سوی محصلین آن کشور میباشد چونکه محصلین جوانان اهل خبره هستند که فراز و نشیب های بی شماری را طی نموده و فکر خدمت به وطن و وطنداران را به ذهن خود القاح نموده و در صدد کسب  علم و دانش و آگاهی از اکتشافات تازه تکنالوژی  میباشند. "محصل به کسی اطلاق می شود که در یکی از مقاطع تحصیلی رسمی در پوهنتون ها, موسسه های اموزش عالی معتبر داخل و یا خارج از کشور شاغل به تحصیل بوده و در پایان تحصیلات مدرک پوهنتونی معتبر دریافت نماید."
در همه مملکت ها به محصلین توجه جدی صورت میگیرد چونکه محصلین به مثابه یک نیروی تازه و پر انرژی  است  که بعد از فراغت مسولیت ها را از دوش نسل ماقبل خود برداشته و در صدد اجرای این مسولیت ها به وجه حسن آن میشود که تا توانسته باشد  که از یک بعد همان اندیشه خدمت به سرزمین و وطنداران را که در ذهن خود القاح نموده بود لباس حقیقت به تن کند, و از بعد دیگر برای استمرار و تحول  در زنده گی خود موثر تمام شده باشد. از همین لحاظ است که به خاطر ارج گزاری به مقام محصل و دفاع از حقوق آنها"از هفدهم نوامبر سال 1939 تاکنون همه ساله در جهان از روز جهانی محصل و مقام محصل تجلیل به عمل می آید و از این طریق سعی می شود به مشکل ها و گرفتاری های نسل محصل توجه و رسیدگی گردد. در آن سال بدلیل کشتار وسیع محصلین اهل جمهوری چک  توسط نازی ها و بازداشت 1200 محصلی دیگر و انتقال آنان به بازداشتگاه نظامی روز 17 نوامبر در تاریخ جهان به عنوان روز جهانی محصل نام گرفت. روزی که در آن محصلین بی گناه و بی پناه به دست کارگزاران فاشیسم به خاک و خون کشیده شدند. محصلین سراسر جهان پس از این واقعه در گردهمایی خویش در مجمع جهانی محصلین در سال 1941 در لندن این روز را به عنوان روز جهانی محصل نام نهادند و از آن روز هر سال، در اعتراض به خشونت علیه محصلین در مراکز علمی مختلف دنیا تجلیل می شود."
افغانستان هم جز از مملکت های است که جوانان آن مصروف کسب علم و دانش در پوهنتون های دولتی و خصوصی اند . اما وضعیت محصلین افغان در یک مسیر متفاوت از محصلین دیگر کشور ها روان است. ما هنوز توانایی مقایسه وضعیت محصلین افغان را به سطح منطقه  را نداریم مقایسه به سطح جهانی هنوز بسیار دور است. هر محصل افغان به ده ها مشکل در جریان فرا گیری تحصیلات عالی مواجه است . پروسه آزمون کانکور دانشگا های دولتی , فقر , نا شنیده گرفته شدن حرف محصل, استفاده ابزاری از محصل ,سیستم درسی کلیشه یی , عدم امکانات و اسباب کار های عملی برای محصلینی که رشته شان مستلزم کار های عملی است , بلند بودن فیس پوهنتون های خصوصی , کمبود کادر های مسلکی ,نظام دیکتاتوری در سیستم درسی , مشکل ها در بورسیه های تحصیلی خارجی , فراهم نبودن زمینه کار بعد از فراغت, مساعد نبودن زمینه تحصیلات در مقاطع ماستری به استثنای چند رشته محدود در پوهنتون های دولتی , را میتوان از مشکل های فرا راه محصلین افغانستان قلمداد کرد.
اگر چه شماری از استادان دلسوز که همواره هدف شان انتقال داشته های شان برای محصلین وتدریس به وجه حسن بوده است و همیشه حرف محصلین را شنیده اند و سیستم درسی شان در مطابقت با عصر نوین است و کادر های قابل احترام در پوهنتون های دولتی و خصوصی کشور نیز وجود دارد و از سوی دیگر شماری از پوهنتون های خصوصی با فیس پایین و کیفیت بهتر درسی در کشور هم وجود دارد که باید از شان قدر دانی و سپاسگزاریی شده و در حیطه موارد فوق که برای محصلین مشکل زا میباشد نیستند.و دارای دستاورد های قابل ملاحظه در راستای رشد سکتور تحصیلات عالی در افغانستان بوده اند.
اما مشکل های را که در بالا یادور شدم از جمله مشکل های حاد اند که همه روز محصلین افغان با آن دست و پنجه نرم میکنند اما با آن هم  همراه با شور و شوق باز هم در راستای کسب علم و دانش شب و روز میکوشند.
پروسه آزمون کانکور پوهنتون های دولتی دریچه ورود به پوهنتون های دولتی است که همواره با ضعف مدیریت رو به رو بوده است به گونه مثال در سال های قبل گاهی سوال ها قبل از امتحان بیرون شده یا برای بعضی ها کلید جواب ها رسیده است یا در شماری از ولایت ها منجمله در ولایت غزنی سال پار کتابچه های امتحان تا دیگر روز هم نرسیده بود. و یا هم شاهد تقلب های در امتحان کانکور نیز بودیم که بعضی شان بازداشت هم شده اند. در یک گزارش ازتاریخ 6 ثور سال 1393 کلید گروپ تحت عنوان کانکور و مشکلات جوانان در مورد کانکور سال 1392-1393 آمده است :" نتایج کانکور امسال پس از هفته‏ها انتظار به تاریخ 17 حمل 1393 در حالی اعلام  شد که این امتحان با مشکلات جدیی همراه بود. در این امتحان، 228 هزار تن از فارغان صنف دوازدهم اشتراک داشتند که از این میان، 110 هزار نفر کامیاب شده‏اند. به گفته عظیم نوربخش، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی، در نتیجه امتحان کانکور امسال، ۵۵ هزار داوطلب شامل نهادهای تحصیلات عالی و ۵۵ هزار دواطلب دیگر راهی نهادهای تحصیلات نیمه عالی شده ‏اند. همه ساله با اعلام نتایج امتحان کانکور، صد‏ها تن از جوانان بی‏نتیجه و یا ناکام می‏مانند. آن‏ها، پس از ناکامی و یا بی‏نتیجه شدن، دست به اعتراض زده و از عدم شفافیت در امتحانات کانکور شکایت می‏کنند. با وجود این، هرچند وزارت تحصیلات عالی از شفافیت در اخذ امتحان کانکور امسال سخن می‏گوید، اما گزارش‏ها از برخی ولایات، حاکی از وجود تقلب و تخطی‏های گسترده در جریان امتحان کانکور می‏باشد؛ حتی به خاطر همین مسأله، در برخی از ولایات امتحان لغو اعلام شد و دوباره اخذ گردید. در ولایت لوگر، امتحان کانکور با اشتراک 3 هزار و 632 داوطلب به شامل ٢٨٠ دختر اخذ گردید که به گفته نیازمحمد امیرى، والى لوگر، هیأت اعزامى وزارت تحصیلات عالى، اوراق اخذ شده امتحان کانکور فارغان این ولایت را هنگام بازگشت به ولایت کابل، در جوى‏ها انداخته است. به همین گونه برگزاری امتحان کانکور در ولایت هرات به گفته شماری از اشتراک‏کنندگان به دلیل پخش سوال‏نامه‏های کانکور به تعویق افتاد. در ولایت غزنی، امتحان کانکور به تاریخ 13 جدی 1392 با اشتراک 6 هزار نفر در حالی برگزار گردید که به گفته شرکت‏کنندگان، قرار بود که امتحان ساعت 10 صبح برگزار گردد، اما به دلیل سخنرانی‏ها و تشریفات طولانی، امتحان به ساعت 4 عصر برگزار شد. در همین حال، شاه‏گل رضایی، نماینده ولایت غزنی در ولسی جرگه، گفت که برای شماری از اشتراک‏کنندگان کانکور در ولایت غزنی، فقط یک ساعت وقت داده شده تا امتحان بدهند."
زمانی که محصل به پوهنتون بعد از عبور از پروسه پر جنجال و پر چالش کانکور راه یافت او را مشکل اقتصادی و پدیده فقر نمیگزارد که آنگونه که شایسته یک محصل است به تحصیل بپردازد , چون یک محصل باید نیم روز را کار کند تا مصارف تحصیل خود را پیدا کند و نیم روز هم باید پوهنتون بیاید پس او چی وخت باید سیمینار های علمی ارایه کند , کار های خانگی خود را انجام دهد و چه زمانی مطالعه بیرونی کند. شماری از استادان وجود دارد که اصلا به حرف محصل اعتنایی ندارند فقط راهکار درسی خود را تطبیق میکند و نظام دیکتاتوری را در تدریس خود ادامه میدهند.و اگر محصل بخواهد از حق خود دفاع نماید بی تربیه و گستاخ خوانده شده روحیه اش ضعیف میشود.
استفاده ابزاری از محصلین نیز مورد خیلی ها قابل ملاحظه است که این مورد حتی چندین بار باعث تعطیل پوهنتون کابل شد که به نوعی خود ضربه زدن به آینده محصلین بود یعنی محصلین شکار سیاسیون در محیط اکادمیک میشوند.اما محصلین آگاه هم وجود دارند که نمیگذارند از آنها استفاده ابزاری صورت گیرد.
مشکل در سیستم درسی نیز یکی از چالش های دیگر است که هنوز هم در تعدادی زیادی از پوهنتون ها درس به سیستم کلیشه یی روان است و وزارت تحصیلات عالی همواره از سیمینار ها توسط نرم افزار های پاور پاینت حرف زده است میخواهم در پاسخ به این گفته های وزارت تحصیلات عالی بنویسم که یک نمایه (سلاید) نیاز های عملی محصلین را اشباع نمیتواند در صورتیکه در آن نمایه هم کاپی مواد درسی کلیشه یی است . اما بعضی استادان هم وجود دارد که نمایه های ارزشمند و موثر را برای محصلین ارایه میکنند.
شماری از دانشکده ها نیاز برای کار های عملی نیز دارند اما امکانات کار های عملی برای محصلین آن رشته ها وجود ندارد. اما در پوهنتون کابل در شماری از دانشکده ها به گونه یی زمینه کار های عملی وجود دارد .
زمانی که یک محصل از پوهنتون فارغ میشود زمینه کار برای او فراهم نیست و این نیروی تازه و پر انرژی که در کشور های دیگر جهان از آن ها استفاده اعظمی صورت میگیرد در کشور مان سرکوب میشود. که عدم هماهنگی بین وزارت های تحصیلات عالی و وزارت کار و امور اجتماعی شهدا معلولین میتواند یکی از مولفه ها یا عامل های بیکاری محصلین فارغ شده باشد. در گزارش 6 ثور سال 1393 کلید گروپ آمده است :" با وجود مشکلاتی که شاگردان در قبولی به موسسات تحصیلات عالی دارند آنعده جوانانی که با  هزار مشقت به یکی از این موسسات راه می‏یابند با فراغت از این موسسات رنج بیکاری دامنگیر آنان می‏گردد. رشاد اکبرزاده، یک تن از جوانانی که از یک سال بدین‏سو سند فراغت از موسسه تحصیلات عالی را به دست دارد و به دنبال کار می‏گردد، از بیکاری شکایت داشته و مدت یک سال را بیکار زیسته است. وی علت بیکاری‏اش را سطح پایین کاریابی و جذب کمتر متقاضیان کار دانسته و می‏گوید: "به دلیل عدم هماهنگی میان وزارت‏خانه‏ها، جوانان با وجود تحصیلات عالی هم بیکار می‏مانند."
هر سال شماری زیادی از محصلین به بورسیه های تحصیلی به کشور های خارجی اعزام میشوند در گام نخست در روند گزینش واجدان شرایط این بورسیه شفافیت وجود نداشته یعنی بعضی اوقات  زور و قدرت واجدان شرایط بورسیه های تحصیلی را بر می گزیند. اما در برخی موارد شفافیت نیز مدنظر گرفته میشود.در قدم دوم محصلین در بورسیه های تحصیلی به مشکل های مواجه میشوند که به گونه مثال چند مورد از این مشکل ها را اظهار میکنم:
در گزارشی از سایت فارسی بی بی سی آمده است که :" محصلین افغان در تاجیکستان اعلام کردهاند که به دلیل نرسیدن کمک هزینه تحصیلی که دولت افغانستان برای آنان می فرستد، با مشکلات زیادی مواجه هستند.اکنون ۲۳۴ محصلی افغان در پوهنتونهای تاجیکستان مشغول تحصیل هستند. آنان ماهیانه مبلع ۶۰ الی ۱۲۰ دلار از وزارت تحصیلات عالی افغانستان هزینه تحصیلی دریافت میکنند.از این تعداد ۲۵ نفر در پوهنتون ملی که ده نفر در مقطع کارشناسی ارشد و ۱۵ نفر دیگر در مقطع دکترا مشغول به تحصیل اند و سایر محصلین افغان در پوهنتون پزشکی تاجیکستان درس میخوانند. احمد شکیب محصلی سال دوم رشته علوم سیاسی پوهنتون ملی تاجیکستان به سهراب ضیا خبرنگار بیبیسی در دوشنبه گفت که ۹ ماه است هزینه تحصیلی خود را دریافت نکرده است.یعقوب شرافت، محصلیی سال دوم این پوهنتون گفت که نرسیدن هزینه تحصیلی در زمان معین، باعث مشکلات زیادی برای محصلین میشود.او افزود که علاوه بر این به محصلین افغان هزینه تحصیلی دوگانه پرداخت میشود. تعداد انگشت شماری از محصلین ماهیانه ۱۲۰ دلار دریافت میکنند و بقیه ۶۰ دلار میگیرند که همان هم به موقع به محصلین نمیرسد.آقای شرافت تاکید کرد که این پول ضرورت اولیه محصلین را نیز بر آورده نمیکند. عظیم نوربخش، سخنگوی این وزارت گفت محصلین افغان که به تاجیکستان برای تحصیل اعزام شده‎اند، باید از کمک هزینه تحصیلی خود را از وزارت خارجه افغانستان دریافت کنند.وزارت خارجه افغانستان نیز گفتهاست که مشکل هزینه تحصیلی این محصلین حل شده و آنها حقوق خود را تا چند روز دیگر دریافت خواهند کرد.پیشتر عبدالغفور آرزو، سفیر افغانستان در تاجیکستان، با تایید مشکلات محصلین افغان در تاجیکستان گفته بود که سفارت افغانستان بدون دریافت دستور وزارت تحصیلات عالی افغانستان از کابل، قادر به پرداخت هزینه تحصیلی محصلین نیست."
از سوی دیگر خبرگزاری آوا یا صدای افغان در گزارش خود تحت عنوان مشکل تذکره محصلین مهاجر به صورت ناقص، حل شد در تاریخ ۳ قوس  سال 1391 خورشیدی بیان کرد :" جمیله هزاره که خود را دبیر انجمن محصلین افغانستان در پوهنتون قزوین معرفی می کند، از حل ناقص مشکل دریافت پاسپورت تحصیلی این محصلین خبر میدهد.
دبیر انجمن محصلین افغانستان در پوهنتون قزوین به خبرگزاری صدای افغان(آوا)گفت که یک مقام سفارت افغانستان در تهران به نام آقای جهانی طی تماسی تلفنی با وی، اعلام کرد که مشکل اخذ تذکره برای دریافت پاسپورت تحصیلی تاحدودی رفع شده است.
گفتنی است که در پی تصویب قانونی توسط شورای وزیران کشور، مبنی بر اینکه کلیه محصلین مهاجر برای امور کنسولی و دریافت پاسپورت تحصیلی خود موظف اند تذکره ارائه دهند، جمع زیادی از محصلین مهاجر افغانستان مقابل سفارت کشور در تهران به تاریخ 28 عقرب، دست به تجمع اعتراض آمیز زدند. این محصلین با تحصن و سکوت خواستار لغو هرچه سریعتر این قانون گردیدند.محصلین معترض همچنین، وضع این قانون را نسنجیده اعلام کرده و تاکید کردند که دولت افغانستان با اجرایی کردن آن، عملا برای تحصیل مهاجرین افغانستان مقیم ایران، مانع ایجاد میکند."
به همین منوال گزارش های زیاد از مشکل های محصلین افغان در کشور های خارجی وجود دارد.
فارغان بعضی از دانشکده های محدود میتوانند تحصیلات شان را تا مقاطع ماستری در کشور به پیش ببرند اما سایر محصلین یا باید در پوهنتون های خصوصی با فیس خیلی ها بلند و یا هم در خارج کشور با مصارف گزاف دنبال کنند.
پوهنتون های خصوصی در کنار پوهنتون های دولتی در دوره حکومت رییس جمهور پیشین حامد کرزی به فعالیت آغاز کردند. فیس های تحصیلی در تمامی پوهنتون های خصوصی واحد نیست هر پوهنتون حسب دلخواه فیس اخذ میکند و سویه های تحصیلی پوهنتون ها هم با همدیگر تفاوت چشمگیر دارند.و سیتسم درسی پوهنتون های خصوصی با پوهنتون های دولتی نیز از هم فرق دارند.
با در نظر داشت آنچه نوشته آمدیم باید یآدور شد که دولت باید  به خصوص وزارت تحصیلات عالی توجه قابل ملاحظه بالای محصلین داشته باشند چونکه تنها یگانه راه رسیدن به قله های موفقیت  و ترقی کشورتشویق و هموار کردن راه کسب علم و دانش برای محصلین میباشد. از سوی دیگر این وزارت منحیث نهاد حمایت کننده محصلین در یک هماهنگی با وزارت کار و امور اجتماعی و شهدا معلولین روی زمینه کاریابی این نیروی سرشار از قوت و انرژی را بعد از فراغت مساعد نماید. و محصل محوری را در پوهنتون ها به گونه عمومی ترویج و نهادینه کند که دیگر هر محصل بتواند دیدگاه خود را در قبال شیوه تدریس استاد آزادنه بدون هراس بیان کند. ایجاد سیستم های برای اخذ فیس های واحد از سوی تمام پوهنتون های خصوصی صورت گیرد. و زمینه حمایت مالی از محصلین بی بضاعت را نیز فراهم کند. و کوشش شود تا این سیستم کلیشه یی تدریس از بین رفته و مواد درسی نوین جا گزین مواد درسی قبلی شود. و محصلین به تکنالوژی عصر حاضر دسترسی کامل داشته باشند.با ایجاد سهولت ها برای محصلین و از بین بردن مشکل های فرا راه محصلین میتوان یک بستر مناسب برای رشد و ترقی کشور و تحول در زنده گی شخصی هر محصل را فراهم نمود.و مرحله انتقال مسولیت ها از نسل ماقبل به نسل نو به گونه درست آن صورت میگیرد.و در پایان جا دارد از کارکرد شماری از استادان که با نیت پاک وظیفه مقدس خود را به پیش میبرند قدر دانی کرده و جهان سپاس کرده و آرزوی موفقیت برای شان کرد.