د لوی، مهربان او بخښونکي خدای په نامه

د مولانا خواږه طنزونه څلورم کښت

پوهنمل محمود نظري 30.07.2008 03:16

هزل د ادب پوهانو په اصطلاح هغه شعر دی چې پر چا باندی ناروا ووایي یا هغې توکې دي چې د اخلاق او ادب ضد وي
هزل د خلکو ځانګړي او پټ خاصيتونه رسوا او بربنډو ی . چې ویلای شو دا ممنونه نړۍ ده. لکه د سعدی او مولانا هزلونه.
د هزلونه ، هجوو او ټوکو لیکل په افغاني ادب کې مولانا او سعدی باب کړې دي.

له طنزنه پرته مولانا ډیر هزلونه هم ویلي دي هغه خپله په دې هکله وایي:
هزل‌ها گويند در افسانه‌ها
گنج مي‌جو در همه ويرانه‌ها
هغه وايي په کیسو کې هزلونه لکه په کنډوالو کې خزانې دي. مولانا وایي:
هزل تعليم است آن را جِد شنو
تو مشو بر ظاهر هزلش گرو
د هزل ظاهر ته نه بلکې د هغې مراد او موخې ته وګورئ
مولانا په خپلو کیسو کې ډیر هزلونه ویلي دي،
چې ځانګړي ماناوي او مفهومونه لري په اصطلاح له کنډوالو خزانې راباسي. هغه وایي:

هر ِجِدي هزل است پيش هازلان
هزل‌ها جِد است پيش عاقلان
بدو خلکو ته هر ورم او وراشه هزل او چټیات دي او پوه خلکو ته بیا هر هزل پند او نصیحت دي لکه چې مولانا وایي:
عاقلی گر خاک گيرد زر شود
جاهل ار زر برد خاکستر شود
پوه انسان چې خاورو ته لاس وروړي د هغه نه زر جوړیږي او جاهل چې زرو ته لاس وروړي هغه خاورې کیږی :
دمولاناد طنز بله برخه د جنسې مسایلو هزلي برخه ده:
دمولانا شهواني کیسې د جسم او جنس کیسې نه بلکې د جسم او جنس په اړه دي نو په همدې پار يې عشقي شعرونه اروتیکه ژبه نه لري دا کیسې په هر حال ادبي کیسې دي او نه شوای کولای ددې نه هم سترګې پوټې کړو چې دمولانا په شعرونو کې اروتیک شعرونه نشته.
دا لوی عارف هم د خپلو تفکراتو د بیان لپاره اروتیکو داستانونه او جنسی تمثیلاتو ته مخه کوي
مولانا په خپل وخت او زمان کې په ډیره میړانه ددې ډول ادبیاتو ور پرانیست چې موږ يې ان اوس په ویره لولو او زغملای نه شو. ځکه موږ تل دهغه شی په هکله چې نه پوهیږو ویریږو.
دمولانا د ژبې یو لوی امتیاز دا دی چې هغه په خپلو شعرونو کې دا شیان نه سانسور وي هغه خپل شعرونه ، د بدن بیان اود تن ژبه د « عمومی عفت » تر نامه نه قربانوي.
دې هزلی ابیاتو به هغه وخت کې هم د اخلاق ساتونکي را پارولي وه هغه د خپل دفاع په هکله وایي:

بیت ِ من بیت نیست اقلیم است
شعر ِ من هزل نیست تعلیم است
ځکه د هغه له هرې کیسې څخه بل ځای د عبرت کار اخیستل کیږي.
دلته دهغه درې کیسې د سانسور سره راوړم.
په یو کسیه کې هغه داسې وایي: یو سړی چې پوړنۍ یې په سر و په روضه کې د ښځو په منځ کې کیناست واعظ په لمانځه کې د «عانه ویښته) د روا اوږد والی په اړه خبرې کولې هغه له خپل اړخ ښځې نه غوښتل(د حق د خوشالی لپاره) د څنګ ښځې «عانه)(د ښځي د ځانکړی ځای ويښته) اندازه کړه، هغه په ډیره ساده ژبه وایي:

دست ِ زن را کرد در شلوار مرد
(...) ِ او بر دست زن آسیب کرد
نعره ای زد سخت اندر حال زن
گفت واعظ : بر دلش زد گفت ِمن!
گفت : نه بر دل نزد بر دست زد
وای اگر بر دل زدی، ای پُرخِرد
بله کیسه د بدږغه مؤذن او د کافر د لور کیسه ده
یوکافر غواړي خپلې لورته یو مسلمان میړه پیدا کړي نو هغه ته یو بد ږغه مؤذن خوښوي د هغه لور چې د هغه ږغ واوریده له مسلماني يې زړه بدشو:
گفت دختر این چنین آواز زشت
هیچ نشنیدمبله در این دیر و کنشت
چون یقین گشتش رُخ ِاو زرد شد
از مسلمانی دل ِ او سرد شد
بله کیسه يې د یو لوطی ده هغه وایي:

یو لوطی دمفعول هلک نه وپوښتل: دا د ملا خنجر د ی د څه لپاره پر ملا ځړولی دی؟ هغه ویل: دا دهغه چا لپاره دی چې ما ته بد و سترګو وګوري په دې خنجر يې ګېډه څیرم! هغه ورته وویل :شکر چې زه تا ته په بدو سترګو نه ګورم.

کَنده ای (مفعول) را لوطی ای در خانه برد
سرنگون افکندش و در وی فشرد
بر میانش خنجری دید آن لعین
پس بگفتش بر میانت چیست این
گفت آنک ِبا من ار یک بد منش
بد بیندیشد بدرّم اشکمش
گفت لوطی حمد لله را که من
بد نیندیشیده ام با تو به فن
مولانا ددی کسیې اخلاقي پایله داسې بیانوی او وایي:
چونکه مردی نیست خنجر‌ها چه سود
چون نباشد دل ندارد سود خوُد
گر دلیلت هست اندر فعل آر
تیغ چوبین را بدان کن ذوالفقار
خائفان راه را کردی دلیر
از همه لرزان تری تو زیرزیر
ای مخنّث پیش رفته از سپاه
بر دروغ ِ ریش تو (...) گواه
چون ز نا مردی دل آکنده شود
ریش و سبلت موجب خنده شود.

د مولانا دا روایات او خبری کله کله زموږ د مربیاتو او پوهانو لخوا د موعظي د فرهنګ په نامه تکرار شوی دی او هیڅ وخت يې عمومی عفت ته زیان نه دی رسولی.

هغه دا نه ویل شوی او نه ویل کیدونکی شان په ښه ډول بیانوی او د هغه څخه عبرت او ښوونه موږ ته ښيي هغه د ا بند یا ممنوعه شان په ډاګه وایي او دا هغه د ویلو عظمت دی چې هغه يې د دینپالو د تکفیر نه ساتلی دی او ان تر اوسه هغه لوستل کیږی ګرچی ظاهراًِ د اخلاق ضد دی

همداسې د خر ه او میرمني کیسه ډیره مشهوره ده.


يا چون مستغرق شدي در عشق خر
آن كدو پنهان بماندت از نظر

او په دې ځا ی کې درواغجنوملایانو په کړو ملنډې وهي او وایي:

اي بسا زراقّ گول بي وقوف
از ره مردان نديده غير صوف

اي بسا شوخان زاندك احتراف
از شهان نا موخته جز گفت و لاف

هر يكي در كف عصا كه موسي ام
بردمد برابلهان كه عيسي ام

دمولانا دا بل د ه عبرت ډک هزل داسې دی
دوه ورونه په یو ځای کې د شپې پاته شول د هغو څخه يې یو ورور کوسه و نو بل ورور يې د شپي پر خپله شا خښتی کیښوولې د شپي یو لوطی راځي د هغه د شا خښتې لیری کوي، هغه راوېښیږي. او وایي: دا خښتې چا وړئ ؟ او ولې یې وړې؟
هغه ته وايي: تا ولې خښتې پر شا ایښي وې؟


مشتعل ماندند قوم منتجب
روز رفت و شد زمانه ثلث شب

لوطيي دب بر دو شب در انبهي
خشتها را نقل كرد آن مشتهي

دست چون بروي زد او از جابجست
گفت هان تو كيستي اي سگ پرست

مولانا په دې داستان کې دانسان د غړو نومونه بېله ویرې اخلې هغه له دې کیسې څخه عبرت اخلي او وایي: په بدوکړوکې فاعل او مفعول دواړه ګناهکاره دي او ویونکی هڅوی په دې باب سوچ وکړي.


لمنلیکونه:

فرهنگ و هنر ۱-
۲-آموزه هایی از مثنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی
داستان آن کنیزک که با خر خاتون شهوت می‌راند۳-
بالاترین ویب
۴- ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد
-۵ - طنرونه ویب-هزل په ادبیاتو کې
۶- وحید ضیایی---بررسي طنز آميخته به هزل در مثنوي
news.gooya.com/culture۷-
۸- سمیع رفیع- شرح مثنوی

۹-محمود نظری- هزل زموږ په ادبیاتو کی .طنزونه وب
afghansolidariy.com-۱۰