BBC
 شاته

هالنډي سړي "د نړۍ تر ټولو جګې ونې لرونکي"

Image copyright THINKSTOCK

په یوې نوې څېړنې کې ویل شوي، چې د هالنډ نارینه او د لاتویا ښځې د نړۍ په ګردو انسانانو کې د جګې ونې لرونکي انسانان دي.

په هالنډ کې د نارینه وو د ونې اوسط اوږدوالی ۱۸۳ سانتيمترو ته رسېږي، خو په لاتویا کې بیا د ښځو د ونې اوسط اوږدوالی ۱۷۰ سانتيمتره دی.

په دې څېړنه کې، چې "اې لایف" ژورنال کې خپره شوې ده، له ۱۹۱۴ کلونو راهیسې په ۱۸۷ هېوادونو کې د وګړو د ودې تمایل ته کتنه شوې ده.

د څېړنې پایلو کې ویل شوي، ایراني سړي او د سوېلي کوریا ښځو د قد اوږدوالي کې ډېر پرمختګ کړی، داسې چې د ونو اوسط اوږدوالی یې په ترتیب سره تر ۱۶ او ۲۰ سانتي مترو پورې ډېر شوی دی.

په دې ترتیب سره، په ۱۹۱۴ کال د ونو د جګوالي له اړخه د امریکا نارنه په درېیم او ښځې په څلورم مقام کې و، خو سږ کال ۳۷ درجې او ۴۲ درجو ته راښکته شوي دي.

ویل شوي چې اروپايان په نړۍ کې د جګې ونې لرونکي دي، چې په لوېدیځو هېوادونو کې د وګړو وده تقریباً ثابته پاتې شوې ده.

Image copyright Reuters
Image caption لاتویا کې د ښځو د ونې اوسط لوړوالی ۱۷۰ سانتيمتره دی.

په ختیځ تیمور کې د نارینه وو د ونو اوسط اوږدوالی ۱۶۰ سانتيمتره ښودل شوی، چې په ډې سره په نړیواله کچه تر ټولو د ټیټې ونې انسانان ګڼل شوي.

په څېړنه کې راغلي، له ۱۹۱۴ راهیسې د ګواتیمالا ښځې تر ټولو د ټیټې ونې لرونکې دي، داسې چې هلته له تېرې یوې پېړۍ راهیسې د ۱۸ کلنې پېغلې د ونې اوسط اوږدوالی ۱۴۰ سانتيمتره و، خو اوس ۱۵۰ سانتيمتره ښودل شوی.

په ختیځه اسیا کې بیا د انسانانو د ونو اوږدوالي وده کړې، جاپان، چین او سوېلي کوریا کې د وګړو د ونو اوږدوالی د ۱۰۰ کلونو پخوا په پرتله لوړ شوی دی.

په لندن کې د امپریال کالج ګډون کوونکي او لیکوال جیمز بینتام ویلي: "په تېرو سلو کلونو کې هند، سوېلي اسیا کې پاکستان او بنګله دېش او افریقا کې لویه صحرا د نړۍ له هغو برخو څخه وو، چې تر ډېره پکې د انسانانو ونو وده ونه کړه او څېړنه پکې شوې وه. په دغو سیمو کې د وګړو د ونو اوږوالي زیاتوالی د یوه سانتيمتر او شپږو سانتيمترو ترمنځ و."

په حقیقت کې، د تېرې پېړۍ له اویایمې لسیزې راهیسې د افریقا لویه صحرا کې د انسانانو ونې ټیټې شوې دي. خو په یوګندا او سیرالیون غوندې هېوادونو کې بیا د عادي سړیو د ونو اوږدوالی ایله څو سانتيمتره ډېر شوی.

شاید د نړۍ په ټولو برخو کې د اندام د اوږدوالي توپیر د وراثت له کبله هم وي، خو د څېړنې سمبالوونکي وايي، امکان نه لري چې ډې اېن اې دې ددغه توپیر اصلي لامل وي.

Image copyright AP
Image caption د ۱۹۱۴ کال د څېړنې له مخې، د هالنډ نارینه د لوړې ونې لرونکو انسانانو دویم کتار کې راغلي وو

د څېړنې اصلي لیکوال او د لندن امپریال کالج یوه عالم ماجد عزتي بي بي سي ته وویل، د انسان د ونې لوړوالي کې د ښو خوړو، ښې روغتیا او سوکاله ژوند اغېز ډېر دی. د میندوارۍ پرمهال هم د میندو ښه تغذیه کول او ښه روغتیا ههم مهم عامل ګڼل کېږي.

په ۲۰۱۴ کال د نړۍ د لوړو ونو لرونکي نارینه (په لیندیو کې د ۱۹۱۴ کال ترتیب):

  1. هالنډ (۱۲)
  2. بلجیم (۳۳)
  3. استونیا (۴)
  4. لاتویا (۱۳)
  5. ډنمارک (۹)
  6. بوسنیا (۱۹)
  7. کرواتیا (۲۲)
  8. سربستان (۳۰)
  9. ایسلنډ (۶)
  10. چِک جمهوریت (۲۴)

په ۲۰۱۴ کال د نړۍ د لوړو ونو لرونکې ښځې (په لیندیو کې د ۱۹۱۴ کال ترتیب):

  1. لاتویا (۲۸)
  2. هالنډ (۳۸)
  3. استونیا (۱۶)
  4. چک جمهوریت (۶۹)
  5. سربستان (۹۳)
  6. سلواکیا (۲۶)
  7. ډنمارک (۱۱)
  8. لیتوانیا (۴۱)
  9. سپینه روسیه (۴۲)
  10. اوکرایین (۴۳)