سقوط حکومت کمونیستی، برخلاف انتظار، نه فقط باعث نشد جنایتکارانی محکوم و محاکمه شوند که در 14 سال با دوسیه های حجیم و عظیم جنایت، خیانت و وطن فروشی حکومت کرده بودند، بل سناریوی از قبل تعیین شده که قرار بود یک جانب دیگر خاینان، اما با تفاوت مخالفان قبلی، قدرت را به دست گیرند، اکثر راس قدرت حاکمیت قبلی را فراری و بخشی را به نام شریک قومی، زبانی و منطقه یی تحلیل می برد.
خالی ماندن عرصه ی محاکمه ی خاینان، زمینه هایی را گسترده کرد که بازیگران متهم و مجرم دیروزی در بقایای عمران و شگوفایی های قبل از هفت ثور، دنبال ساخت مشروعیتی برآمدند که دیدیم از تولید قهرمان ملی تا بابای صلح و شهید وحدت ملی، همه از چهره ی های شناخته شده ای بودند که هرگز و در هیچ محاکمه ای به خاطر جنایات، خیانت ها و ویران گری هایی که مرتکب شده بودند، محاکمه و محکوم نشدند.
نوع جدید کیش شخصیت، اما از بیت الخلای سیاسی بیرون شده است. تقدس آن در پس زمینه ی سقوط طالبان، حاکمیت های افغانستان را در تنگنای داعیه هایی که در جنگ های داخلی، ملک و مملکت را برباد دادند، «میراث معافیت از سزا» را به دنبال داشت.
در هرج و مرج کنونی، مجموعه ی درگیر در فساد، پیش از همه از مزایای «میراث معافیت از سزا» سود می جویند. در این عرصه، شخصیت سازی های کاذب از رهبران و قوماندانان جهادی عمدتاً غیر پشتون که با مهارت های دیکته یی، القایی و تقلینی بازی می کنند، با تحریف رویداد ها در کنار تکنوکراتانی به عذاب دایمی مردم مبدل شده اند که با انحصار قدرت، دست یابی به منابع مالی و راه اندازی شبکه های گسترده ی فرهنگی و رسانه یی تا سیاه را سپید و برعکس کنند، فرار از محاکمه با انواع توجیهات، فرهنگ شده است.
مردم ما شاهد اند که در موارد استثنایی محاکمه و اعدام افراد ناباب، چون رییس خدای داد و امثال او، خوانش قومی که گویا چنین عملی با عمد تضعیف یک قوم صورت گرفته، جرم و جنایت را وقایه کرده است. غیر از این، ساخت و ساز و ائتلاف های ننگین حکومتی به خاطر تمدید و دوام قدرت، بار ها مجرمان حزبی و غیر حزبی را فراری و ستر کرده اند.
اصطلاح «عدالت انتقالی» به نام یک بحث حقوقی، اما هرگز جنبه ی عملی نیافت. در واقع چهل سال مصایب تحمیلی که در آن ها ایدیالوژی های وارداتی، فرهنگ سازی شده اند و بر مبنای آن ها گرایش های مختلف قومی، زبانی و منطقه یی توجیه می شوند، تعریف جرم و جنایت را مشکل می سازد.
اگر از موارد مستقیم جرایم فزیکی بگذریم که عموماً به لحاظ فردی اعمال می شوند، و شناخت متهم و محکوم در همین حدود باقی می ماند، جرایم فرهنگی، رسانه یی و سیاسی به نام احزاب، اقوام و شخصیت ها، مسایلی وانمود می شوند که گویا با نداشتن موثریت فزیکی، مهم نیستند.
فرهنگ سازی های عداوت، نفرت و ستیز، از عوامل اساسی تقابل فزیکی شمرده می شوند. ایدیالوژی های وارده، به فجایع هفت و هشت ثور تبدیل شدند. چپ و راست مایل به آن ها با تولید انبوه قوماندان، چریک و بی ریش، با کل سازنده گی های مدنی، رفاهی و عمرانی وطن ما کار دارند.
بهتر است با بازخوانی مجدد، اما خیلی جدی، بنیادین و اصولی دوسیه هایی را باز کنیم که به عمد بسته اند. جامعه ی ما به هیچ عنوانی نمی تواند ثبات یابد که در بازار آزاد و پُر هرج و مرج آن، مدعای قومی، جناحی، سمتی و زبانی روی اولویت های ملی اثر بگذارند. بدبختانه دخیل بودن جنایتکاران جنگی در امور سیاسی، موازنه ی کشور را برهم می زند. حاشیه یی شدن اولویت های ملی به نام حقوق مدعیان طرف های جنگ که با وارد کردن اتهام و انداختن بار مسوولیت ها بر دوش طرف دیگر، کوشیده اند فرار کنند و در این تواری از نام قوم و زبان استفاده می کنند، مردم ما را درگیر عصبیت جناحی می سازد تا به نام قوم، دزد را دزد نگویند.
در زمینه ی تبیین جرم و مجرم، جلوتر از همه بازخوانی آثاری مهم است که با تعمیم و رسانه یی شدن آن ها، آگاهی- قدرت تفکیک و تشخیص مردم را بیشتر می سازد. فهرست مطالب کتاب «په وینو رنگ لاسونه/ دست های رنگ شده با خون:
۱- د بشري حقونو د څار ټولنه
۲- پېژندنه
۳- د دغه ګزارش ځانګړې موندنې
۴- د عدالت ارزښت
۵- د ګزارش میتودولوژي
۶- تاریخې مخېنه
۷- د کابل جګړه
۸- د کابل لویديځ: وحدت، اتحاد او جمعیت
۹- د اسلامي ګوند توغندی او د شوبلو ډزې
۱۰- د بشري حقونو له قانون څخه سرغړونه
۱۱- د وحدت ګوند سړي تښتونې
۱۲- د بندیانو ځورونه
۱۳- د خلکو تري تم کیدنه
۱۴- شوکه او لوټماري
۱۵- له نړېوال بشري قانون ځخه سرغړونه
۱۶- جنسي تېري او جنسي ځورونې
۱۷- ب۱۹۹۲ز- اکتوبر۱۹۹۳ز فبروري
۱۸- ۱۹۹۳ز کال جنوري- فبروري، جګړې دوام لري
۱۹- پر افشار برید
۲۰- د توپچي ځواکونو بریدونه
۲۱- ځمکنی برید
۲۲- د بدن د غړیو د پریکولو لاسوندونه، د لوټماریو پېښې او...
۲۳- د افشار د کمپاین اغېزې
۲۴- له افشارو وروسته
۲۵- له بشري حقونو څخه سرغړونه
۲۶- د مجازاتو وړتیا
۲۷- د مشخص کسانو د سزا وړتیا
۲۸- وحدت
۲۹- اتحاد
۳۰- اسلامي ګوند
۳۱- جمعیت- شورای نظار
۳۲- جنبش
۳۳- په جرمونو کې د نورو هېوادونو لاسوهنه
۳۴- سپارښتنې
۳۵- افغان دولت ته: مدني چارې او سیاسي کار ګومارنې
۳۶- ملپاڼې
۳۷- مننلیک
یادآوری:
از طریق لینک زیر، کتاب «په وینو رنگ لاسونه» را رایگان دانلود کنید!
http://www.afghandata.org:8080/xmlui/handle/20.500.12138/20413
